Rusya ile Yeni Dönem: St. Petersburg Zirvesinden Çıkan Kritik Kararlar
Cumhurbaşkanı Erdoğan ve Rusya Devlet Başkanı Putin, iki ülke arasında yaşanan uçak krizinin ardından ilk kez bir araya geldi. İki liderin görüşmesi 1 saat 45 dakika sürdü. Zirvede ekonomi, ticaret, enerji ve turizm alanlarını kapsayan orta vadeli bir program üzerinde anlaşmaya varıldı. Putin düzenlenen ortak basın toplantısında 'Önceliğimiz ilişkileri kriz öncesi duruma döndürmek' dedi ve Türkiye'ye yönelik yaptırımların aşamalı olarak kaldırılacağını söyledi.
Erdoğan ise ilişkilerin eski seviyelere taşınmasında iki tarafın da son derece kararlı olduğunu vurgulayarak Akkuyu Nükleer Santral projesine stratejik yatırım statüsü verileceğini ve Türk Akımı projesinin hızlı bir şekilde hayata geçirileceğini söyledi.
Erdoğan ayrıca 'Fetullahçı Terör Örgütü'nün ve arkasındaki güçlerin, ülkelerimiz arasındaki ilişkilere de kastettikleri bugün çok daha iyi anlaşılıyor.' dedi.
Rusya’nın St. Petersburg kentindeki görüşme, hem Putin ve Erdoğan’ın Kasım 2015’te Türk F16’larının Rus Su-24 uçağını düşürmesinden sonra gerçekleştirdiği ilk yüz yüze görüşme olması, hem de Erdoğan’ın Türkiye’deki darbe girişimin ardından yaptığı ilk yurt dışı ziyaret olması bakımından önem taşıyor.
Tarihi görüşme, Türkiye’nin, AB ile imzalanan sığınmacı anlaşması çerçevesinde kendisine verilen sözlerin tutulmadığı yönündeki eleştirilerini ve darbe girişimi karşısında Batılı ülkelerden beklenen desteği alamamanın hayal kırıklığını dile getirdiği bir dönemde gerçekleşiyor.
Putin’in, darbe girişiminin ardından Erdoğan’ı arayan ve desteğini gösteren ilk yabancı liderlerden biri olmuş olması da dikkat çekici olarak değerlendiriliyor.
Ekonomi, ticaret, enerji ve turizm konusunda önemli kararlar
Görüşme sonrası hem Erdoğan hem Putin, iki ülke ilişkilerinin eskiye dönmesi konusunda kararlılık vurgusu yaptı.
Zirvede 2016-2019 arasını kapsayan bir ‘orta vadeli program’ üzerinde mutabakat sağlandı. Bu mutabakat kapsamında ekonomi, ticaret, enerji, turizm ve beşeri alanlarda bazı kararlar alındı. Enerji konusu mutabakatın önemli başlıklarından biriydi…
Erdoğan'ın açıkladığı 12 mutabakatın bir kısmı şu şekilde:
Üst düzey işbirliği konseyini yeniden canlandırılacak.
Charter uçuşları başlayacak.
Tarım ürünleri dâhil ikili ticareti kısıtlayan yasaklar kaldırılacak.
Türk müteşebbislerine yönelik yasaklar kaldırılacak.
Vizesiz rejimi tam teşekküllü olarak tekrar yürürlüğe koymak için peydeypey ve müştereken adımlar atılacak.
Akkuyu’ya stratejik yatırım statüsü verilecek.
Akkuyu projesi hızlandırılacak.
Türk Rus ortak yatırım konseyi kurulacak.
Savunma sanayiinde işbirliği arttırılacak.
Türkiye-Rusya-Azerbaycan üçlü zirvesi mekanizması kurulacak.
Ankara-Moskova hattını bir güven ve dostluk hattı haline getirilecek.
Türk Akımı projesi hızlı biçimde hayata geçirilecek.
Putin: Türkiye'ye karşı kısıtlamaları kademeli olarak kaldıracağız
Basın toplantısında ilk konuşmayı yapan Putin'in açıklamalarından satır başları şöyle:
Somut ve yapıcı bir görüşme yaptık. İkili ilişkiler, bölgesel ve uluslararası konuları ele aldık.
Türkiye'ye karşı kısıtlamaları kademeli olarak kaldıracağız. İşbirliği mekanizmalarını canlandıracağız.
Önceliğimiz krizden önceki döneme dönmektir. Bu çok önemli bir hedeftir.
Ticari işbirliğinde en önemli noktayı enerji işbirliği yer alıyor. Bu enerji işbirliğini başlatmak için somut adımlar atmamız gerekiyor. Nükleer ve Türk akımı gibi konularda üzerimize düşen adımları attık.
Kriz öncesine dönmek için zamana ihtiyacımız var. Charter uçuşlarının yeniden düzenlenmesi de zaman meselesi ama muhakkak olacaktır.
Türkiye vatandaşlarının inşaat şirketlerinde çalışması kısa zamanda yeniden başlayacaktır. Ulaşım projeleri Türk inşaat firmaları tarafından yapılanlar, yeniden gündeme geliyor.
Uluslararası konulara da değindik. Basın toplantısı sonrasında Suriye konusunu yeniden görüşmeye karar verdik. Ortak mücadelemiz terörle.
Sayın Erdoğan'a teşekkür etmek istiyorum. Yalnızca bölgemizde değil tüm dünyada barışın sağlanması için çalışacağız.
Erdoğan: İlişkilerin eski seviyeye taşınmasında kararlıyız
Erdoğan'ın açıklamasından satır başları şöyle:
Değerli dostum, hanımefendiler beyefendiler sizleri saygıyla selamlıyorum. Değerli dostum Putin'e teşekkür ediyorum. Biliyorsunuz bu görüşme uzun bir aradan ve malum olaydan sonra ilk yüz yüze görüşmemdi. Darbe girişimi sonrası ilk ziyaretim Rusya'ya oldu. İki ülke kriz öncesine hatta sonrasına taşımak iki tarafın da isteğidir.
Türkiye ve Rusya ilişkilerini olması gereken seviyeye ulaştırma kararı aldık. Charter uçuşları, tarım ürünleri ticareti, Vizesiz rejimin tekrar yürürlüğe konulması konularında adımları peyderpey atacağız. Akkuyu'ya stratejik adım olarak görüyoruz. Savunma sanayi alanında işbirliği yapacağız. Türkiye, Azerbaycan Rusya işbirliği konseyi kuracağız. İnşallah bu adımlarla Ankara Moskova hattını yeniden dostluk ve güven hattı haline getireceğiz.
15 Temmuz'da ülkemiz en kanlı en alçak girişimini yaşadı. Bütün bunlara rağmen çalışmalarımıza el birliği ile devam edeceği. Türk akımı projesi hızlı bir şekilde hayata geçirilecektir. Türk akımın Avrupa'ya geçmesi adımı da hayata geçirilecektir.
Darbe girişiminin ertesi günü sayın başkanın bizi araması psikolojik olarak büyük önem arz etmiştir.İşbirliğimiz aynı zamanda bölgesel ve küresel barışın tesisi açısından da önemlidir. Biraz sonra çok çok dar kapsamda ikili görüşmeleri ele alacağız.
Bizle bu dostluğa tesadüfen değil muazzam işbirliği ile geldik. Temaslarımızı her seviyede yoğun şekilde sürdüreceğiz. Sahip olduğumuz potansiyeli daha etkin kullanacağız. Türkiye Rusya ilişkileri çok daha dirençli hale geldi.
"Biz ekonomik ilişkileri politize etmeyiz"
Tarafların açıklamasının ardından abasın mensuplarının soruları alındı. Sorular ve verilen yanıtlar şu şekilde:
Soru: Suriye konusunda her iki ülkenin görüş ayrılıklarına düştüğünü biliyoruz. Bu görüşmede Suriye başlığı nasıl ele alındı? Nasıl bir yol haritası izlenecek.
Erdoğan: Suriye konusunu henüz ele almadık. Bu toplantıdan sonra konuyu ele alacağız. O yüzden bu konuda bir şey söylemiyorum.'
Putin: Türkiye Cumhuriyeti'nin saygıdeğer devlet başkanına katılıyorum. Çözüm arayışına gireceğiz. Demokratik değişimler ancak demokratik değişimlerle sağlanabilir. Görüşlerimizin ortaklaşması yine de mümkün.
Soru: Ekonomik konularda bir takım anlaşmalardan bahsettiniz. Güney akımı mı daha kıymetli Rusya için yoksa Türk akımı mı ? Erdoğan Akkuyu'dan bahsetti ama bu konuda pratik adımlar ne zaman atılacak. Bazı kanunların çıkarılması lazım
Putin: Biz ekonomik ilişkileri politize etmeyiz. Güney akımı Güney Avrupa ülkelerinin enerji ihtiyacı için. Bulgaristan'a projeye sonlandırma talimatı verildi. Bulgaristan dönmek istiyor bu projeye ama bir takım zararlara uğradık. Bu açıdan hukuki garantilere ihtiyacımız var. Türk akımına gelince biz bunu alternatif olarak düşünmedik aslında. Türk akımının bir kısmı Türkiye'nin iç pazarı için düşürüldü. Türk akımı en kısa zamanda hayata geçirilebilir. Bu konuda bir şüphemiz yok. İzinlere gelecek olursak Türk tarafının hakkını yememek lazım. Güney akımına rağmen Türk tarafı krize rağmen çalışmaya sonlandırmadı ve somut adımlar attılar. Akkuyu'ya gelecek olursak Türkiye'deki 3 yasaya bu konuda gerekli değişiklikler yapıldı. Stratejik yatırım seviyesine geçirilecek.
Erdoğan: Akkuyu projesi ile ilgili buranın stratejik yatırım haline getirilme konusuydu. Süratle bu konuda karar alınacak ve Akkuyu stratejik yatırım da yerini alacaktır. Bir diğer konu da Türk akımı projesi. Bizim aldığımız Rusya'dan 28 milyar metreküptür. Bu akımın girişinde 2 hat olacak. Türkiye'nin istifade edebileceği gibi Avrupa'da alacaktır.
Putin: İşbirliğimiz sadece enerji değil, metalurji, otomotiv ve tarım da var.
Soru: 24 Kasım'dan öncesine dönme kararlılığı var ama bugün ilişkilerin eskiye dönmesi için bir takvimlendirme var mı ? Ve vize konusunda yeniden harekete geçilecek mi ? 15 Temmuz önemli bir andı. Türkiye-ABD arasındaki gerginlik söz konusu olduğundan yeni bir ilişki söz konusu olabilir mi ?
Putin: İlişkilerin yeniden eskiye dönmesini istiyoruz. Bazı kısıtlamalar getirildiğinden beri bazı transformasyonlar geçirdik. Bu konuda bir karar aldık. Hükümetler arasında orta vadeli bir program hayata geçirilecek ve en kısa zamanda da bunu hayata geçireceğiz ve ok uzun zaman almayacaktır. Haftalar içinde halledilecektir. İlgili bakanlıkların çalışmalarını takip etmenizi öneririm. Bazı kararlar en kısa zamanda alınacak. Vize konusun en kısa sürede halledilmesi lazım. Ekonomik işbirliğini etkileyen hususlar bunlar.
Erdoğan: Bir kıyas zemini teklif ediyorsunuz. Türkiye ve Rusya ilişkilerinde 35 milyar dolarlık seviyeyi yakalamış ülkeleriz. Bizim burada üst düzeyli iştişari konsey anlaşmamız var. Bu yıl kaldığımız yerden yolumuza devam edeceğiz ve hedefimiz 100 milyar dolar gibi bir hedeftir, ticaret hacminde. Bunu şimdi artık yeniden süreci başlatıyoruz. Rusya'dan Türkiye'ye gelen turist noktasında Türkiye'ye sağlanan imkan vardı. Halklarımızın kaynaşması konusunda da bu konu önemliydi. Bugün yaptığımız görüşmede de charter sürecini de hızlandıracaklarını söylediler.
Soru: Yabancı basında son zamanlarda bazı haberler eyer verdiler. Suriye hapishanlerindeki ABD'lilerin çıkarılması için devreye girdiğiniz söyleniyor
- Putin: Evet ABD tarafı bize böyle bir ricada bulundu. Onlara yardımcı olduk. Suriye rejimi ile görüştük ve bu esiri teslim ettik. Sadece insani amaçlarla böyle bir adım attık. Eğer böyle durumdaki insanlara yardım etme imkanımız olursa yardım etmek isteriz. Son olarak basın mensuplarına teşekkür etmek isterim. Sayın devlet başkanına böyle büyük bir heyetle geldiğiniz için teşekkür ederiz. Zor bir dönemden geçtik, fakat şunu söylemek isterim ki; bu zorlukları ülkemizin vatandaşlarının çıkarı için bu zorlukları aşmamız gerekiyor. Ülkemizin çıkarları uzun vadede komşuluk ve iki ülke halkları için de önemli olduğunu düşünüyorum.
"FETÖ'nün iki ülke ilişkilerine kastettiği daha iyi anlaşılıyor"
Erdoğan ile Putin'in Suriye konusunu ele aldıkları 2.5 saatlik görüşmenin ardından Türk ve Rus iş adamları ile bir araya geldi.
Erdoğan buradaki hitabında 'Fetullahçı Terör Örgütü'nün ve arkasındaki güçlerin, ülkelerimiz arasındaki ilişkilere de kastettikleri bugün çok daha iyi anlaşılıyor.' dedi.
Liderlerin ilk mesajları ne oldu?
Erdoğan ve Putin görüşme öncesinde kısa bir açıklama yapmıştı.
Putin, iki ülke ilişkilerin normalleşmesinin her iki ülke halkının yararına olacağını söyledi. “Her türlü darbe girişiminin karşısındayız. Ticari-ekonomik ilişkilerimizi, terörle mücadeleyi ele alacağız” dedi.
Erdoğan ise, 'Hassas bir dönemde nahoş bir olaydan sonra süratle bir araya geldik. Darbe girişiminin ardından aramanız bizi mutlu etmiştir. İnanıyorum ki attığımız ve atacağımız adımlarla çok farklı bir sürece gireceğiz' ifadelerini kullandı.
Erdoğan'ın uçağı 13.15'te St. Petersburg'a indi
Hakan Fidan ve Berat Albayrak da Rusya'da
Cumhurbaşkanı Erdoğan'a Başbakan Yardımcısı Mehmet Şimşek, Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu, Kültür ve Turizm Bakanı Nabi Avcı, Ekonomi Bakanı Nihat Zeybekci, Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanı Faruk Çelik, Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Berat Albayrak, AK Parti Genel Başkan Yardımcısı Mehdi Eker ile MİT Müsteşarı Hakan Fidan da eşlik ediyor.
Görüşme planlanandan 1 saat 6 dakika geç başladı
Salona ilk önce Putin girdi ve yaklaşık 1.5 dakika Erdoğan’ın gelmesini bekledi.
Türk heyetine yemekte 'tabak' jesti
Türk ve Rus heyetlerin yemek masasına koyulan tabaklara Erdoğan ile Putin’in tokalaşma pozu resmedildi (Fotoğraf: Nerdun Hacıoğlu)
İki lider en son G20'de bir araya gelmişti
Erdoğan ve Putin, en son 15-16 Kasım tarihlerinde Türkiye'nin ev sahipliğini yaptığı, Antalya’daki G20 zirvesinde bir araya gelmişti.
Sputnik, Al Jazeera, Onedio