Hanım Göbeği, Vezir Parmağı ve Kemalpaşa! Bayıla Bayıla Yediğimiz Tatlıların İsimleri Nereden Geliyor?
Merhabalar. Türk mutfağında öyle garip tatlı isimleri var ki insan hemen Google'da isminin neden o olduğunu aratırken buluyor kendini. Ben de bu yazıda birbirinden lezzetli ama bir o kadar enteresan isimlere sahip tatlıların isimlerinin nereden geldiğini sizler için derledim.
Canınız çok çekmeden iyi okumalar dilerim. 😋
Sütlü Nuriye
Sütlü Nuriye'nin tarihi çok eskilere dayanmıyor. 12 Eylül darbesi ortamında bir general, baklava fiyatları yüksek diye durumdan şikayet eder. Sıkıyönetim de yayımlanan bir emirle baklava fiyatlarına üst sınır koyar. Bunun üzerine Güllüoğlu Baklavaları'nın sahipleri de maliyetin kurtarmadığını görünce fıstık yerine fındık kullanır ve diğer malzemelerden de kısarak bol süt içeren bir tatlı yapmaya karar verirler. Pastane sahipleri 'Bu tatlının isminin nereden geldiği çok merak edildi ama bu ismin hiçbir anlamı, hiçbir hikayesi yoktu. Bizim esas amacımız bu tatlıyı insanlara sevdirebilmekti.' dedi.
Kerhane Tatlısı
Osmanlı'nın son dönemlerinde İstanbul'daki kerhanelerin önünde oluşan izdihamlar neticesinde bu bol şerbetli tatlı, içeri girenlere güç versin diye satılmaya başlanınca tatlının ismi de bu isimle anılır olmuştur.
Baklava
Eski Türkçede 'baklagu' şeklinde yazılan, 1500'lü yıllarda yazılan belgelerde dahi geçen Türk tatlısıdır. Baklagu; bağlamak, sarmak, sarmal gibi anlamlara gelir. Birçok ulus baklavayı sahiplense de AB Komisyonu 2013'te baklavanın Türk tatlısı olduğunu tescil etmiştir.
Revani
Osmanlı padişahı Sultan 4. Murad zamanında, 1635 yılında bugün Ermenistan'ın başkenti olan Erivan'ın fethedilmesi üzerine sarayın aşçıları padişah için yeni bir tatlı icat etmişler ve bu tatlıya da Revan'ın fethi şerefine revani adını vermişlerdir.
Kalburabastı
Kalbur, eski zamanlarda mutfakta kullandığımız bir tür elek çeşididir ve bu tatlı yapılırken üzerinde iz çıksın diye bu kalburlara bastırılırdı. Adı da buradan gelmektedir.
Tulumba
Osmanlı döneminde bir çeşit hortum anlamına da gelen tulumbanın adı kızgın yağın içine sıkılan hamurun kızartılmasından gelmektedir.
Şöbiyet
Arapça şab'iyya yani tıka basa yeme, ziyadesiyle doyma anlamına gelen kelimenin Türkçeleştirilmiş hâlidir. Türk ve Suriye mutfağında baklavaya benzeyen bir tatlıdır ancak muska şeklinde olmasıyla baklavadan ayrılır.
Kadayıf
İsmi Arapça, 'hırpıntı, yüzeyden sıyrılan kaymak' anlamlarına gelen katifa kelimesinin çoğul hâle getirilip kataif ismi ile bu tatlıya bürünmesi sonucu günümüze kadar gelmiştir. Balkanlar, Türkiye ve Orta Doğu ülkelerinde popülerdir.
Sütlaç
14. yüzyıl sonlarında tıbbî kitaplarda ismi 'sütlü aş' şeklinde geçer. Ancak geçmişinin eskiye dayandığı kesindir. Çünkü Dîvân-ı Lugâti't Türk'te 'uva' adlı bir yemekten bahsedilir ve 'pirincin pişirilip süte/suya karıştırılmasıyla kişinin midesini rahat ettiren bir yiyecek' olduğu söylenir. Kendisi sütlaçtır.
Kemalpaşa
Tam adı Mustafakemalpaşa peynir tatlısıdır. Bursa'nın Mustafakemalpaşa ilçesinde yaşayan göçmenlerden öğrenildiği söylenir. 1950'li yıllardan beri üretimi devam eden tatlı, özel bir peynirle yapılır.
Dilber Dudağı
Rivayete göre Osmanlı zamanında el lezzeti ile ünlenen bir aşçı varmış. Bu ünlü aşçı, Dilber adındaki sevdiği kadına kavuşamadığı için anısı yaşasın diye tatlı yapmak ister. Tatlıyı dolgun kadın dudağı şeklinde yapar.
Şekerpare
Farsça şakar (şeker) ve bûre (börek) kelimelerinin birleşmesiyle ortaya çıkmıştır bu tatlının adı. Osmanlı mutfağında şekerli kurabiye olarak da adı geçer.
Hanım Göbeği
Hanım göbeği, kadın göbeği veya kadıboğan da denen bu tatlı Türk mutfağında şerbetli bir hamur tatlısıdır. Basılı ilk yemek kitabı Melceü’t-Tabbâhîn'de adı geçer. Muhtemelen esprili Osmanlı aşçıları tarafından adı böyle konmuştu.
Vezir Parmağı
Rivayete göre Fatih'in vezir-i âzâmı Çandarlı Halil Paşa'nın ölümünden sonra yapılmıştır bu tatlı. O dönemde Bizans'ın Osmanlı aleyhine çevirdiği entrikalarda Halil Paşa'nın da parmağı olduğu düşüncesi ve meşhur yeşil yüzüklü parmağının da bu tatlıya benzetilmesiyle bu ismi almıştır.
Şıllık Tatlısı
Çok eski bir Güneydoğu Anadolu lezzeti olan bu tatlının asıl adı 'Şileki'dir. Kürtçe'de ıslak, sulu gibi anlamlara gelen Şileki kelimesi, 90'lı yılların başında bazı köşe yazarlarının deformasyonu sayesinde bugünlere şıllık olarak gelmiştir.
Keşkül
Farsçadaki kaşkûl kelimesinden dilimize geçmiştir ve anlamı dilencilerin taşıdıkları kasedir. Hikayeye göre; Osmanlı zamanında dervişler zaman zaman kadılarla birlikte halkın arasına girip dilenirler ve topladıkları para ve malzemeler keşkülün içinde biriktirilip imaretlere verilirmiş. Onlar da fakir halka tatlı olarak dönermiş ve bunun adına da keşkül-ü fukara denmiş. Yani fukara tatlısı.
Güllaç
Yoksulluktan ortaya çıkan tatlılardan biri de güllaçtır. Kuruyan yufkaları süt ve şekerle ıslatan kadınlar 'buna gül suyu da ekleyelim, güzel koksun adamların burnuna!' deyince önce 'güllü aş' sonra da güllaç ismini almıştır kendileri. Arif Bilgin’in Osmanlı Saray Mutfağı kitabındaki bilgilere göre, güllaç saraya ilk kez 1489 yılında alınmıştır.
Hepsi birbirinden güzel ama sizin favoriniz hangi tatlı?
Bunlar da İlgini Çekebilir
Kemalpaşa Tatlısı Nasıl Yapılır? Kemalpaşa Tatlısı Tarifi…
Yorum Yazın
beni tanrının varlığına ikna eden birkaç şeyden biri baklavadır. Böylesine bir lezzet tesadüfen var olmuş olamaz.
Harika içerik
ben en lezzetli tatliyi diyarbakirli bir arkadasim sayesinde yedim bana ozel getirdi memleketinden hafif ve sekeri az olmasina ragmen lezzeti nefaseti tarifs... Devamını Gör