Geçmişten Günümüze 10 Farklı Kış Gündönümü Kutlaması

Kış gündönümü, antik çağlardan beri dünyanın birçok bölgesinde festivallerle kutlanıyor, hakkında birçok söylenceler olduğu gibi bilimsel tartışmalar da var.Kuzey Yarımküre’de altı ay boyunca günler kısaldı ve geceler uzadı. Ama bu durum, kış gündönümünden sonra tersine dönüyor. Yılın en kısa günü ve kışın resmi başlangıcı olan 2020 Kış gündönümü 21 Aralık Pazartesi günü.Önce gündönümünün arkasındaki bilime ve zamanlamaya bakacağız. Daha sonra dünyanın dört bir yanındaki bazı eski gelenekleri ve kutlamaları keşfedeceğiz (ancak 2020 kutlamalarının çoğu pandemi nedeniyle iptal ediliyor).Kış gündönümü nedir?Kış gündönümü, Kuzey Yarımküre’de, güneşin en güney konumunda, uzaklardaki Oğlak Dönencesi’nde doğrudan tepede göründüğü yılın en kısa gününe işaret ediyor. O gün Kuzey Kutbu Güneş’ten en uzak noktada olduğu için Kuzey Yarım Küre’de kış başlar.Güney Yarımküre’de ise durum tam tersidir. Orada, Aralık gündönümü yılın en uzun gününü ve Arjantin, Avustralya ve Güney Afrika gibi yerlerde yazın başlangıcını işaret ediyor.Gündönümü genellikle – ama her zaman değil – 21 Aralık’ta gerçekleşir. Gündönümünün gerçekleştiği zaman ve günün kendisi değişir çünkü Güneş yılı (Güneş’in Dünya’dan görüldüğü gibi aynı noktada yeniden ortaya çıkması için geçen süre) bizim takvim yılımızla tam olarak eşleşmiyor. Dünya, Güneş etrafındaki turunu 365 gün 6 saatte tamamladığı için kış gündönümü bazı yıllar 21 Aralık’a, bazen de 22 Aralık’a denk gelir.Gözlemlerinizde çok hassas olmak istiyorsanız, 2020 kış gündönümünün tam zamanı Pazartesi günü 10:02 Koordineli Evrensel Zaman (UTC) olacaktır.En kısa gün nerede yaşanır?En kısa günün ne kadar kısa olduğu, bulunduğunuz yere bağlı olarak değişir. Londra’daki Greenwich Gözlemevi’nde ölçüm yapıyorsanız en kısa gün 7 saat 49 dakika 43 saniyedir. Yani gün ışığı süresi yazın en uzun günün yarısından daha azdır.Kuzey Kutbu’na yaklaştıkça bu süre daha da kısalır. İzlanda’da sadece 2 saat 14 dakikadır. Ekvator çizgisine yaklaştıkça fark hissedilmez olur.Farklı kültürlerde kutlanan bir günNoel, Hanuka, Kwanzaa veya pagan festivalleri gibi birçok kültür ve dine ait kutlamaların, uzun günlerin geri dönüşüne denk gelmesi şaşırtıcı değildir.Hayatta kalmaları mevsimsel döngülerin bilgisine bağlı olan antik halklar, kışın bu ilk gününü ayrıntılı törenler ve kutlamalarla karşıladılar. Manevi olarak, bu kutlamalar yenilenme fırsatını, kötü alışkanlıkların ve olumsuz duyguların dökülmesini ve günler yeniden uzamaya başlarken karanlıkta umut kucaklamayı sembolize ediyor.Kış gündönümünün eski sembollerinin ve törenlerinin çoğu bugün yaşıyor ya da daha yeni geleneklere dahil edilmiş durumda. Arkeofili, geçmişten günümüze 10 farklı kış gündönümü kutlamasını derledi.Soyal, kuzey Arizona’daki Hopi yerlilerinin kış gündönümü kutlamasıdır. Törenler ve ritüeller arınmayı, dans etmeyi ve bazen hediye vermeyi içerir. Gündönümü zamanında Hopi yerlileri, dağlardan gelen koruyucu ruhlar olan kachinaları karşılar. Dua çubukları, çeşitli kutsamalar ve diğer ritüeller için hazırlanır ve kullanılır.Dongzhi Kış Gündönümü Festivali’nin kökleri eski Çin kültürüne dayanıyor. İsim, kabaca “aşırı kış” olarak tercüme edilir. Çin, Kore ve Japonya olmak üzere Doğu Asya’da bu festival yılın en önemli kutlamalarından sayılıyor. Uzun günlerin başlangıcı ve pozitif enerji kaynağı olarak kutlanıyor.Bunun yin’in zirvesi olduğunu düşündüler (Çin tıbbı teorisinden). Yin karanlığı, soğuğu ve durgunluğu, dolayısıyla kışın en uzun gününü temsil eder. Dongzhi, yang’ın dönüşünü ve ışığın ve sıcaklığın yavaş yükselişini işaret ediyor. Bazı Doğu Asya kültürlerinde kutlanmak için köfte yenir.Geleneksel Çin göksel takvimine göre, tatil genellikle 21-23 Aralık arasındadır. Hasat sonu festivali olarak başlayan, işçilerin tarlalardan dönmesi ve emeklerinin meyvelerini aileleriyle tadını çıkarmasıyla başladığı düşünülüyor.Roma’da Satürnalya, Antik Yunan’da ise Dionysos Şenlikleri olarak kutlanan, Türklerde Güneş’in Doğuşu anlamına gelen ve Ön Türkler’deki atalar kültü döneminden günümüze kadar Orta Asya coğrafyasında Güneş kültü adına kutlanan bir bayramdır. Her yıl 22 Aralık’tan sonra gelen ilk dolunayda kutlanır. Bunun nedeni ise Türklerin eski inanışına göre tıpkı Mısır mitolojisinde olduğu gibi gece ile gündüzün sürekli savaş halinde olması ve 21 Aralık günü en uzun gecenin ardından Güneş’in daha çok görünmeye başlaması, günlerin uzamasıdır. Bu yüzden Türklerce Ay yılı esasına dayalı olarak 22 Aralık gününü takiben ilk dolunayın çıktığı gün yeni yılın ilk günüdür.Orta Amerika’da görülen bu kutlamada, beş uçan kişi veya ‘kuş adam’ olarak bilinen insanlar 30 metrelik bir direğe tırmanır. Dördü iplere bağlı halde kendini boşluğa bırakır ve havada dans ediyormuş görüntüsü yaratırken, bir kişi de direğin tepesinde kalıp davul ve flüt çalar.Efsanelere göre bu dans tanrıları mutlu etme, kuraklığı dindirme ve temel besin kaynakları olarak mısır hasılatını artırmak amacıyla yapılır.Bu gündönümü kutlaması Aralık yerine Haziran ayında yapılır. Ancak Peru için bu bir kış gündönümüdür ve bu İnka kutlaması Güneş tanrısı onuruna yapılır.Başlangıçta İspanyol işgalcilerin gelmesinden önce İnkalar tarafından kutlanan şenlikler, bayramlar ve hayvanların ve hatta muhtemelen çocukların da kurban edildiği festivallerdi. İspanyollar tatili yasakladı, ancak 20. yüzyılda yeniden canlandırıldı (gerçek olanlar yerine sahte kurbanlar ile) ve bugün hala kutlanıyor.İran festivali Yalda veya Shab-e Yalda, İran’da eski zamanlarda başlayan kış gündönümünün bir kutlamasıdır. İran’ın Azar ayının son günüdür. Yalda, geleneksel olarak ışığın karanlığa karşı kazandığı zafer ve güneş tanrısı Mithra’nın doğum günü olarak görülüyor. Aileler, fındık ve nar gibi özel yiyeceklerle birlikte kutlama yaparlar ve bazıları sabah güneşini karşılamak için bütün gece uyanık kalırlar ve bazen şiirler okurlar.En gözde yiyecekler kırmızı renkleri nedeniyle nar ve karpuzdur; bu renk şafağın ve yaşamın sembolü olarak görülür.Pakistan’ın Afganistan sınırında Hindikuş dağlarının vadilerinde yaşayan ve pagan azınlığı oluşturan Kalaşlar kış gündönümünü ateş yakıp dans ederek ve kuru meyveler yiyerek kutlar.Antik Roma döneminde 17 Aralık’ta başlayan ve 7 gün süren bu kutlama, tanrıların atası Satürn adına yapılırdı.Onun adına kurulan tapınaklarda kurbanlar kesilir, ziyafetler düzenlenir, hediyeler verilirdi. Kutlamaya katılmaları için kölelere bile izin verilirdi.Antik Roma Saturnalya festivali, belki de modern Noel kutlamasıyla en yakından bağlantılı olanıdır. Birkaç gün boyunca oyunlar, bayramlar ve hediye verme gibi etkinlikler vardı ve sosyal düzen tersine çevrilirdi – köleler çalışmazdı ve kısaca eşit muamelesi görürdü.Noel, Hristiyanlıkla paganlığın ve antik Roma kutlamalarının bir karmasıdır. Rome döneminde kullanılan Rumi takvime göre kış gündönümü 25 Aralık’a denk gelir. Ancak 1500’lerde miladi takvime geçilince günlerde kayma olmuş, kış gündönümü 21 Aralık’a kaymıştır.Yine de Hristiyanlar ilk tarihe bağlı kalarak 25 Aralık’ı İsa’nın doğum günü olarak kutlamaya devam etmiştir.Paganlar ve Kelt topluluklarındaki rahip sınıfı ifade eden Druidler için kış gündönümü kutlamaları, güneşin dönüşünü getirdiği için büyük önem taşıyordu. Bugün bile İngiltere’deki tarih öncesi Stonehenge anıtı etrafında toplanan kişiler kış gündönümü sonrasındaki ilk güneşin doğuşunu kutlar.