1. Dünya Savaşı'nın 109. Yılında Bu Savaşın En Kritik Dört Cephesi
28 Temmuz 1914'te Avusturya-Macaristan İmparatorluğu Veliahtı Franz Ferdinand'ın Saraybosna'da öldürülmesi sonrası patlak veren 1. Dünya Savaşı tam 4 yıl 3 ay sürdü. 10 milyona yakın insanın öldüğü tahmin edilen büyük savaşın sonucunda dünya dengelerini derinden etkileyen çok önemli sonuçlar doğdu. Sizler için Birinci Dünya Savaşı'nın dengelerini değiştiren en önemli dört cephesini derledik.
Savaşın ana üssünü Batı Cephesi oluşturuyordu. Almanya'nın Fransa, Belçika ve Hollanda'ya karşı kara harekatları yürüttüğü bu cephede dört sene boyunca çatışmalar devam etti.
Batı Cephesi'nde Almanya, 'Yıldırım Taktiği' adı verilen bir yöntem ile Fransa'yı teslim olmaya zorlamak istedi. Paris'e 70 km kadar yaklaşan Alman birlikleri, bu noktada sert bir direnişle karşılandı ve durmak zorunda kaldı. Bu andan itibaren Batı Cephesi'nde işler tersine dönmeye başladı. Temmuz 1917'de başlayan İngiliz harekatında 250 binden fazla asker yaşamını yitirdi, buna rağmen bu sefer de Almanlar sert bir direnç ortaya koyarak ayakta kalmayı başardı. Batı Cephesi'nde kesin bir sonuç alınmamasına rağmen, savaşın genel gidişatından dolayı Almanya ateşkes görüşmelerini başlatmak zorunda kaldı.
Birinci Dünya Savaşı'nda Osmanlı İmparatorluğu'nun en büyük başarılarından birisi kuşkusuz Gelibolu Yarımadası'nda gerçekleşti.
Britanya İmparatorluğu ve Fransa'nın başını çektiği çok büyük bir Donanma, Çanakkale Boğaz'ını geçerek Osmanlı'nın başkenti İstanbul'u işgal etmek istediler. Osmanlı Ordusu, büyük bir direnç göstererek bu geçişe izin vermedi. Pes etmeyen müttefikler bu sefer de yarımadaya çıkartma yaparak savaşı kazanmayı denediler. Bu yüzden Avustralya'dan Yeni Zelanda'ya; Kanada'dan İrlanda'ya, Senegal'den Hindistan'a kadar İngiliz ve Fransız dominyonlarından on binlerce askeri Gelibolu'ya getirdiler. Bir seneye yakın devam eden kanlı muharebelerin sonunda Türk direnişi kırılamadı.
Çanakkale Savaşı sırasında Anafartalar Grup Komutanı olarak görev yapan Yarbay Mustafa Kemal, savaş içinde Albay rütbesine savaş sonrasında ise general rütbesine yükseltildi.
Albay Mustafa Kemal'in askerlerine 'ben size taarruzu emretmiyorum, ölmeyi emrediyorum. Biz ölünceye kadar geçecek zamanda yerimize başka askerler gelebilir' sözleri bu savaşın Osmanlı Devleti için ne kadar hayati önemde olduğunu gözler önüne seriyordu. Bu savaşta büyük bir tanınırlığa ulaşan Albay Mustafa Kemal, daha sonra Türk Kurtuluş Savaşı'nın da liderliğini üstlenip 1923 yılında Türkiye Cumhuriyeti'nin kurucu lideri olmayı başardı.
Müttefik Kuvvetleri, 1916 yılının başlarında Çanakkale Boğazı'nı geçemeyeceklerini anlayarak bölgeden çekildiler. Bu savaşın dünya tarihini de doğrudan etkileyen sonuçları oldu.
Müttefiklerin 1915'te İstanbul'a girememesi savaşın ömrünü 2 sene uzattı. Müttefiklerinden yardım alamayan Çarlık Rusya'sında devrim oldu. Bolşevikler iktidara geldi. Gelibolu'daki Türk direnişinden etkilenen Avustralya ve Yeni Zelanda'da bağımsızlık yanlısı görüşler oluşmaya başladı. Osmanlı Devleti'nin bu başarısına rağmen 1918'deki Ateşkes Antlaşması sonucu İtilaf Devletleri Çanakkale Boğazı'ndan geçmeyi başardı. Ancak Çanakkale direnişi 5 sene sonra başlayacak Türk Ulusal Kurtuluş Savaşı'na ilham kaynağı oldu.
Birinci Dünya Savaşı'nın bir diğer önemli cephesi Güney'de yaşandı. Osmanlı İmparatorluğu'na bağlı Arap Yarımadası ve Suriye, Irak çevresinde şiddetli muharebeler yaşandı.
Bölgenin Müslüman yerli halkının, savaş boyunca Osmanlı İmparatorlu saflarında savaşması bekleniyordu. Ancak bu bölgede Arap milliyetçiliğinin tetiklediği hareketler ve Britanya imparatorluğunun bölge üstünde kurduğu politikalar sayesinde çok sayıda Arap kanaat önderi İngilizlerin yanında saf tuttu. Bu tutum, bölgeyi korumaya çalışan Osmanlı Ordusu'nu zor durumda bıraktı. Buna rağmen hem Süveyş Kanalı'nda hem de Suriye'de İngilizlere karşı önemli başarılar elde Osmanlı Ordusu, savaşın sonlarına doğru bölgeden çekilmek zorunda kaldı.
Güney Cephesi'nde yaşananlar özellikle Türk milleti içinde önemli kırılmalara yol açtı. Bölgeyi korumak için savaşan Osmanlı askerleri, kendi vatandaşları olan yerli Arap halktan bekledikleri desteği göremeyince psikolojik olarak ayrışma yaşadı.
Türkiye'de bugün dahi var olan bir takım yargıların kökenlerinin de Birinci Dünya Savaşı'nda Güney Cephesi'nde savaşan askerlerin anlatımları olduğu ifade edilir. Bununla birlikte tüm İslam dünyasının lideri konumunda olan Halife'nin de eski etkinliğinde ve gücünde olmadığı bu savaşlar sonucu ortaya çıktı. 1923 yılında Türkiye Cumhuriyeti'nin bir ulus devlet kimliğinde kurulup bu yönde atılımlar yapması da bu ayrışma süreci ile ilişkilendirilir.
Birinci Dünya Savaşı'nın en kilit cephelerinden birisi de Kafkasya Cephesi'ydi. Osmanlı İmparatorluğu ve Rus İmparatorluğu'nun karşı karşıya geldi bu cephede, yakın tarihi ve hatta günümüzü yakından ilgilendiren olaylar yaşandı.
Kars ve Ardahan üzerinden Doğu Anadolu'ya giren bu bölgelerde işgallere girişen Rus Ordusu ilerleyişini sürdürdü. Bu bölgede yerleşik durumda olan Osmanlı Vatandaşı Ermeniler içinden Rus Ordusu'na destek olan gruplar oldu. Bunun üzerine 1915 yılında Tehcir kararı alındı ve bölgede yaşayan Ermenilerin Halep bölgesine zorunlu göç ettirilmesi kararı verildi. Günümüzde dahi tartışılan bu olaylar neticesinde bölgenin demografik yapısı değişti.
Kafkasya Cephesi'nde savaş, Rusya'da devrim olmasının ardından sona erdi. İşgal ettikleri bölgelerden çekilen Rusya'da yönetime gelen Bolşevikler, sonrasındaki süreçte Ankara'da kurulan Türkiye Büyük Millet Meclisi'ne destek verdi.
Birinci Dünya Savaşı'nın "bitmeyen savaş" olduğu ve İkinci Dünya Savaşı sonuna kadar politik olarak devam ettiği ifade edilir. Bunun en önemli sebebi ise bu savaşın sonunda imzalanan Antlaşmalardır.
Alman İmparatorluğu ile Versay, Osmanlı İmparatorluğu ile Sevr Antlaşmaları imzalandı. Bu antlaşmalar Türk ve Alman uluslarını ekonomik ve siyasi açıdan zapturapt altına alan mukavelelerdi. Bunun sonucu olarak Türk Milleti, Sevr Antlaşması'nı tanımayarak Mustafa Kemal Paşa etrafında kenetlenerek Kurtuluş Savaşı'na girişti ve Bağımsız Türkiye Cumhuriyeti kuruldu.
Almanya'da ise Versay'ın oluşturduğu travmalar ülkede büyük bir nefret ve öfke iklimi oluşturdu. Bir suçlu arayışına giren Almanlar, kendi içlerinde hainler olduğu kanaatine vardı. Bu görüşleri ile iktidara gelen Adolf Hitler karakteri, dünyayı ikinci büyük savaşa sürükledi.
İlgini çekebilir...
Yorum Yazın