Uzman Psikoterapist Arzum Gülsar Anlattı: Depremin Doğal Sonucu Travma Sonrası Stres Bozukluğu
Ülkemizde yaşanan Kahramanmaraş depreminin sonucunda insanlarımız birçok maddi ve manevi kayıplara uğradılar. Yaşanan bu kayıplar ise kişilerin birçok duyguyu bir arada yaşamasına neden oldu. Birçok doğal afet gibi yaşanan deprem de insanlarda travma sonrası stres bozukluğu görülmesine sebep olurken Uzman Psikoterapist Arzum Gülsar depremin doğal bir sonucu olan TSSB'yi sizler için anlattı.
Evin, sevdiklerin, arkadaşların, ailenin ve geçim kaynaklarının trajik bir şekilde kaybıyla sonuçlanan doğal afetlerin ardından, travma sonrası stres gelişimine karşı savunmasız kalabilmemiz hem çok doğal hem de çok üzücü bir durumdur.
Son dönemde Türkiye ve Suriye'yi etkileyen depremler, çeşitli düzeylerde hayatı sarsan sonuçlarla ciddi kayıplara yol açmıştır. Bu tür afetler için, ilk çabaların ilk 72 saat içinde mümkün olduğunca çok hayat kurtarması hedeflenir, ardından çabalar kurtarma operasyonlarına odaklanmaya doğru yönelir. Hayatta kalanlara yardım etme ihtiyacı daha acil hale geldikçe, odak noktası hayatta kalanlara acil tıbbi bakım, yiyecek ve barınak konusunda yardım etmeye kayar.
Şu anda tanık olduğumuz dönem, hayatta kalanların psikolojik sıkıntıları da dahil olmak üzere insani ihtiyaçlarını karşılamaya yönelik hareket edilen dönemdir.
6 şubatta meydana gelen ve sayısı her geçen gün artan 42.000 cana mal olan deprem gibi doğal afetlerden etkilenenler, evlerini, geçim kaynaklarını, sevdiklerini ve neredeyse hayatlarını kaybettiklerini anlayınca ilk olarak şoka girerler. Bir felaket ile karşılaştığımızda ve savaş veya kaç tepkimiz devreye girdiğinde, başlangıçta yoğun bir şok ve dona kalma ile tepki verebiliriz.
Bu tepki oldukça normaldir ve depremzedelerin verdikleri tepkilerin normal oldukları unutulmamalıdır.
Depremzedeler bir incinebilirlik ve çaresizlik hissinin yanı sıra evsiz kalma, sevdiklerinden kopukluk, sosyal destek ağının olmaması ve yaşam koşullarını kontrol edememe gibi devam eden tehditlerle karşı karşıya kaldıklarında, depremzedelerin belirtileri travma sonrası stres bozukluğu ile giderek tutarlı hale gelir.
Travmatik bir olaydan kısa bir süre sonra, hayatta kalanlar olayla aşırı meşgul olabilir ve kaygı, endişe, depresyon ve öfke gibi bir dizi rahatsız edici duygu yaşayabilir.
Bunlar, aktif TSSB'ye benzer şekil alabilir. Bu tür deneyimler oldukça doğaldır ve çok sayıda insan tarafından yaygın olarak deneyimlenebilir. Bu deneyimlere sahip olan herkes, kısa veya uzun vadeli bir TSSB tanısı çerçevesine girmeyebilir. Bu nedenle, bu belirtileri olan depremzedelerin zamanında psikolojik destek almaları büyük önem taşır, ve böylece verilen tepkilerin TSSB semptomlarına dönüşmesi engellenebilir. Depremzedelerin yaşadıkları bu zor dönemde sevdiklerinden destek almaları da çok önemlidir.
Bir deprem mağduruna hangi zaman diliminde TSSB teşhisi konulabileceği, farklı teşhis kriterlerine bağlı olabilir.
Tipik olarak, semptomların felaketten 1 ila 6 ay sonra tutarlı bir şekilde ortaya çıkması gerekir. Teşhisler, bir akıl sağlığı uzmanının bunu depremzedelerin deneyimleri bağlamında nasıl tanımlayabileceğinden etkilenir. Belirtilerin süresi bu durumda önemli değildir. Aktif semptomları olan kişilerin hak ettikleri psikolojik tedaviyi alabilmeleri için erken tanı konulması büyük önem taşımaktadır.
TSSB belirtileri kişiden kişiye değişebilir. Teşhis koyarken, hastanın birkaç kritere uyması ve aşağıda yer alan belirtileri göstermesi gerekir;
Kabus görme
Travmatik olayla ilgili herhangi bir hatırlatıcıdan kaçınma
Travmatik olayı hatırlarken çarpıntı ve nefes almada zorluk gibi fiziksel semptomlar
Olayın önemli kısımlarını hatırlamada zorlanma
Öfke nöbetleri
Utanç
Yabancılaşma
Tetikte olma
Aşırı uyarılma
Geçmişe dönüşler
TSSB hastalarını desteklemek
TSSB hastalarının zor deneyimlerinden geçerken desteklendiklerini hissetmeleri önemlidir. Altından kalkabileceğimizi hissedersek onları dinleyerek onlara yardım edebilir ve destekleyebiliriz. Depremzedeleri dinlerken şu anda nasıl hissetmeleri gerektiğini veya olay sırasında nasıl hissettiklerini varsaymamak gerekir. Ayrıntılar için onlara baskı yapmadan, zorluklarını veya travmatik olaylarını kendi hızlarında paylaşmalarına izin vermemiz ise çok önemlidir.
Başlarına gelenlere ve tanık olduklarına üzülmeleri için onlara zaman verin ve depremzedeler ile konuşurken bitti gitti, çok daha kötüsü olabilirdi, buradasın bak, hayatına devam et gibi cümleler kurmamaya dikkat etmeniz gerekir. Kendi dünya görüşleri veya manevi ve dini anlayışları yoluyla kendi deneyimlerini anlamalarına izin verin. Anlayış ve şefkat gösterin ve zorluklarından dolayı onları yargılamamaya çalışın. Unutmayın ki bazen hissettiklerimizi anlatmak için kelimeler yetersiz kalır.
Deprem sonrası ikincil travmaya maruz kalmak
Genel olarak, bir kişinin TSSB teşhisini alması için bir travmatik olaya maruz kalması gerekir. Ancak başka birinin başına gelen ciddi bir olaya tanık olmak, bunun başka birinin başına geldiğini öğrenmek ya da felaketle ilgili anlattıklarına maruz kalmak kişiyi dolaylı olarak travmatize edebilir. Depremzede olan aile ve arkadaşlara sahip olmak, ikincil travma semptomlarına yol açabilir. Felaketten zorluk çekenlerle aşırı özdeşleşmemiz nedeniyle, bize ve onların başına gelenler arasında ayrım yapmakta zorlanabiliriz. Bu nedenle, travmatik olaylara dolaylı olarak tanık olmak, bu tür rahatsız edici medya içeriğine maruz kalma sıklığı ile birlikte ikincil TSSB'nin oluşumunu kolaylaştırabilir.
İkincil travma ile kendimizi rahatsız edici medya içeriğinin aşırı tüketiminden koruyarak, topluluk desteğinden faydalanarak ve topluma sağlıklı katılım sağlayarak mücadele edilebilir.
Deprem sonrası hayatta kalma suçluluğu
Enkaz altında soğukta kıvranan insanlar olduğunu bildiğimden ısıtıcımı açmaya utandım. Ülkemin acı çektiğini bile bile nasıl rahat uyuyup yemek yiyebilirim. Bu cümleler şuan etrafımızda birçok kişiden duyduğumuz cümlelerdir. Hayatta kalma suçluluğu her zaman bir kişinin TSSB belirtileri göstermesine yol açmasa da, bunun bir TSSB semptomu olarak sınıflandırılması normaldir.
Bir çok insanın hayatını kaybettiği Türkiye ve Suriye depremlerinin ardından, hayatta kalma suçluluğunu hem hayatta kalanlar hem de etkilenenler olarak topluca yaşamamız normaldir. Bu terim, başkaları öldüğünde veya onları olumsuz etkileyen daha sarsıcı yaşam deneyimleri yaşadığında yaygın olarak kullanılır. Travmatik bir olaydan sağ çıkmak, hayatta kalanlarda aşağıdaki duygu ve düşüncelere yol açıp suçluluk duygusuyla sonuçlanabilir;
yanlış yaptık
ölenleri korumak için daha çok çabalayabilirdik
farklı davranabilirdik
biri beni kurtarmaya çalışırken hayatını yitirdi
Felaket neden bizi değil de onları etkiledi, neden acıya katlanmak zorunda kaldılar ve bizler neden zarar görmeden kurtulduk gibi cümleler ile kendimizi sorgulayabiliriz.
Bu tür duygular sevdiklerini kaybetmiş aile üyeleri gibi depremzedeler ile yakından ilgili kişiler tarafından hissedilebilir. Afet öncesi ve sonrası algımız tekrar eskisi gibi olmayabilir. Hayatta kalma suçluluğunun belirtileri, gerçek TSSB'ye benzeyebilir. Örneğin; sinirlilik ve öfke, olayla ilgili ana geri dönüşler, çaresiz ve kopuk hissetmek.
Yaşadığımız bu sıkıntılı duygularla başa çıkmak için aşağıda sayacağım şeyleri yapabiliriz;
Duyguları bastırmak yerine onlarla ilişki kurmaya izin verin
Korku, üzüntü ve kaybı yaşamak için zaman ayırın
Sevdiklerinizle bağlantı kurun, duygularınızı paylaşın
Kişisel bakıma odaklanın
Teselli eden dini inancınıza sarılın
Bir destek grubuna katılın
Meditasyon yapın
Farkındalık temelli teknikleri uygulayın
İhtiyaçlarınızı karşılayın; dengeli beslenmek, sağlıklı uyumaya çalışmak ve egzersiz yapmak gibi
Alkol ve uyuşturucu gibi maddelerden uzak durun
Kendinizi faydalı hissetmek için başkalarına yardımcı ve destek olun
Araştırmalara göre semptomlarımız bir yıl içinde iyileşmesi mümkündür.
Ancak baş edemediğinizi hissettiğinizde ve rahatsız edici semptomlar devam ettiğinde, ilaç tedavisi için bir doktor veya konuşma terapisi için bir travma uzmanı gibi bir profesyonelden yardım alabilirsiniz.
Yorum Yazın
Çöküş-öfke-korku-utanma-kabullenme evresindeyim şu an bu duygularla yaşanmaz avizeye bakmaktan titreme gelmesine geçmiyor düşündükçe salın gitsin gülelim ola... Devamını Gör
benim deprem korkumu atmam bir kaç yıl sürdü üstelik o halimle gölcük ve düzce depremlerinde arama kurtarmada da çalıştık eğitim gördük o halde. çok da şey e... Devamını Gör