Kültürel Mirasımızı Neden Koruyamıyoruz? Topraklarımızdan Çalınan ve İadesi İçin Çalışma Başlatılan 55 Eser
Tarihi eserler bakımından zengin bir coğrafyada yaşasak da eserlere sahip çıkma konusunda pek yetenekli olmadığımız su götürmez bir gerçek. Knidos Aslanı'ndan Zeugma Mozaiği'ne, Guennol Yıldız Avcısı'dan Diyarbakır Sfenks Figürü'ne birçok önemli eser çalınarak başka ülkelerde sergilenmeye başlandı veya satıldı.
Güzel haber ise Kültür Bakanlığı'nın eserlerin yeniden yurda getirilmesi için çalışma başlatmış olması. İlk etapta 17 ülkeden toplam 55 eserin ülkeye yeniden kazandırılması planlanıyor.
Listenen 55 eserin birçoğu ABD'de bulunuyor. İkinci sırada ise Almanya yer alıyor.
Habertürk'te yer alan habere göre bu iki ülkeyi Bulgaristan ve Danimarka izliyor. İngiltere, İrlanda Cumhuriyeti, İskoçya, İsrail, İtalya, Macaristan, Moldova, Polonya, Portekiz ve Rusya’da da geri getirmek üzere resmi işlemlerin başlatıldığı eserler bulunuyor.
Hatırlayacağınız üzere geçtiğimiz aylarda mevcut listede yer almasa da 'Guennol Yıldız Avcısı' ABD'de satılmıştı. Eser, ülkemizden ne zaman kaçırıldığı bilinmeyen değerler arasında yer alıyor...
1904’te Afrodisias’tan kaçırılan heykel 112 yıldır gövdesine kavuşmayı bekliyor.
Afrodisias Antik Kenti’nde olduğu bilinen ama sadece kol ve bacak kısımları bulunan İhtiyar Balıkçı Heykeli’nin ana parçası Berlin Müzesi’nde
Meşhur 'Çingene Kızı'nı duymayanımız yoktur. Fakat bu bütün bir mozaiğin yalnızca minik bir kısmı.
1960’lı yıllarda Zeugma ve çevresinde yapılan kaçak kazılar sırasında yurtdışına kaçırıldığı tespit edilen eserin iadesi için uzun süredir girişimler sürüyor.
Türkiye ABD’den ‘Zeugma Mozaiği’nin Kayıp Parçalarını İstedi
Fransa'nın Louvre Müzesi'nde sergilenen Hitit Kralı Maradas'ın atlı araba üzerinde geyik avının betimlendiği kabartmanın, UNESCO'nun "Dünya Kültür Mirası Geçici Listesi"nde yer alan Aslantepe Höyüğü'nden 1891'de çıkarıldığı kısa süre önce belirlenmişti.
Eros başı da kaçırılan eserler arasında ve iadesi isteniyor. 1700 yıllık Sidamara Lahdi’nden koparılarak kaçırılan eser İngiltere’deki Victoria-Albert Müzesi’nin deposunda tutuluyor.
İstanbul Süleymaniye Kütüphanesi'ne bağlı Nuruosmaniye Kütüphanesi koleksiyonundan 1990 yılında çalınan tarihi Kur'an-ı Kerim'in 62 yaprağı Londra'daki Christie's Müzayede Evi'nde satışa çıkmıştı. Kitaba ait bazı parçalar ise Danimarka'da bulunuyor.
Kaçırılan eserlerin ülkelere göre dağılımı ise şu şekilde 👇
İstanbul Piyale Paşa Camii çini alınlığı (Boston Güzel Sanatlar Müzesi)
J. Paul Getty Müzesi’nde 10 parça eser
Boubon heykelleri
Kremna heykelleri
Manisa bronz klinesi
Zeugma mozaikleri (Bowling Green Üniversitesi)
Kumluca eserleri (Dumbarton Oaks Müzesi)
6 adet adak ve mezar steli
Kelenderis kökenli vazo (Brooklyn Müzesi)
Walters Sanat Müzesi’nde bulunan el yazması eserler
Bir koleksiyonerde bulunan Prometheus mozaiği
Freer Sanat Galerisi & Arthur M. Sackler Galerisi’nde bulunan el yazması eserler
Schimmel koleksiyonu (Metropolitan Sanat Müzesi)
Almanya
Konya Beyhekim Camii mihrabı (Berlin Pergamon Müzesi)
Konya Beyhekim Camii pencere kanadı (Pergamon Müzesi)
Konya Akşehir Hacı İbrahim Veli sandukası (Pergamon Müzesi)
Afrodisias İhtiyar Balıkçı Heykeli gövdesi. (Eski Berlin Müzesi)
İstanbul Piyale Paşa Camii çini alınlığı (Pergamon Müzesi)
Duesseldorf Havalimanı’nda ele geçirilen eser
Bir Türk vatandaşında ele geçirilen eserler (2015)
Kocaeli Müzesi’nden çalınan renkli kabartma panolar (2014)
Danimarka
Diyarbakır Sfenks Figürü (David Samling Müzesi)
Akşehir Seydi Mahmut Hayrani Türbesi’ne ait sanduka (David Samling)
Cizre Ulu Camii’ne ait kapı tokmağı (David Samling)
Nuruosmaniye Kütüphanesi’ne ait Kuran-ı Kerim yaprakları (David Samling)
Hacı Bayram Veli Türbesi şamdanı (David Samling)
Eşrefoğlu Camii halısı (David Samling)
Fransa
Sultan II. Selim Türbesi çini panosu (Louvre Müzesi)
Sultan I. Mahmut Kütüphanesi, Sultan III. Murad Türbesi ve II. Selim türbesi çinileri (Louvre Müzesi, Dekoratif Sanatlar Müzesi ve Sevr Müzesi)
İstanbul Piyale Paşa Camii çini alınlığı (Louvre Müzesi)
Geyik Avı kabartması (Louvre Müzesi)
İngiltere
Eros başı (Victoria and Albert Müzesi)
Samsat Steli (British Müzesi)
Isparta’dan çalınan sütunlu lahit parçaları
Belçika
Gladyatör Steli (Kraliyet Müzesi)
İskender Başı (Kraliyet Müzesi)
Portekiz
İstanbul Türk-İslam Eserleri Müzesi’nden çalınan Kuran-ı Kerim yaprakları (Gülbenkyan Müzesi)
İstanbul Piyale Paşa Camii çini alınlığı (Gülbenkyan Müzesi)
Bulgaristan'da sınırdan kaçırılan eserlerin iadesi için de çalışmalar başladı. Tüm bunların yanında Moldova, Polonya, Rusya, Avusturya, İrlanda, İtalya İskoçya'da bulunan eserler için de çalışmalar sürüyor.
Peki geri alma süreci nasıl işliyor?
Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu’na göre kültür ve tabiat varlıkları devlet malı niteliğinde. Fotoğraflı envanter bilgileri mevcut olan eserlerin çalınması durumunda eser, Interpol Çalıntı Sanat Eserleri veri tabanına kaydettiriliyor. Bu şekilde iade süreci kolaylaşıyor.
Buna en iyi örnek Kanatlı Denizatı Broşu’nun iadesi. Kaçak kazılarla yurtdışına çıkarılan eserlerinse envanter kaydı bulunmadığından, eserlerin niteliklerine ilişkin hazırlanan akademik raporlara dayanarak eseri elinde bulunduran kişi veya kurumlarla ikili görüşmeler başlatılıyor.
Eserlerin iyi niyet çerçevesinde iadesi amaçlanıyor. Buna en iyi örnek de ABD, Penn Müzesi’nden iade edilen 24 adet Troya kökenli eser. Karşı tarafın eserin iadesine yanaşmaması durumunda ise dava açma yoluna gidiliyor. 2002 yılında İngiltere’den iade alınan ve Anadolu Medeniyetleri Müzesi’nde muhafaza edilen Dionissos Heykeli bu yöntemle alındı.
Yorum Yazın
1000 yıllık heykeli fırçayla temizleyen embesili mi, tarihi sütunun üzerine sprey boyayla yazı yazan beyinsizi mi, yazıyı kazıyarak çıkardıkları, yoksa İstan... Devamını Gör
Cok guzel soylemissin agzina saglik
linc edilmeyeceksem eger bazen diyorum ki iyiki goturmusler burda kalsalardi boka sokup cikarirdik. muzede sunnet dugunu yapan tuhaf bi millet olduk biz. bak... Devamını Gör
Müzede sünnet düğünü mü yapılıyor gerçekten ?
Koskoca tarihi 1071, 1299, 1453 yılları arasına sıkıştırmışız. Ondan öncesi yok! Tarihi eser dediğin zaman cami, kümbet ya da kubbesi olan herhangi bir şey, ... Devamını Gör
Onun öncesinden kalma bir şey yok ki. Doğal olarak.