Anne Karnındaki Bebeklerin DNA'sıyla Oynadılar: Binlerce Bebeğin Ölümüne Yol Açan Thalidomide Faciası
Bilimsel analizler, deneyler, araştırmalar, raporlamalar... Bir ilaç, üretim aşamasına gelmeden önce birçok aşamadan geçiyor. Bu sayede ilacın kullanılabilirliği ölçülüyor. Ancak öyle bir ilaç var ki o ilacın bolca kullanıldığı Avrupa'da yıllarca sakat doğumlar yaşandı ve binlerce çocuğun hayatı karardı. Fakat bu felaketten Türkiye hiç etkilenmedi çünkü ilacı ülkedeki tek bir kişi bile kullanmadı. Peki, sizce bunun sebebi neydi? Tüm bu sakat doğumlara ve mutasyonlara neden olan o ilacın ismi neydi? Gelin, bu sorulara beraber cevap arayalım.
Avrupa'yı vuran felaket.
Thalidomide Faciası'na yol açan ilaç, bundan onlarca yıl önce 50 küsur ülkede çok yaygın bir şekilde kullanılıyordu. Bu ilaç; bulantıyı azaltmak, sakinleştirici etki oluşturmak ve uyumayı kolaylaştırmak gibi etkilerle piyasaya sürülmüştü.
Binlerce insanın hayatına mal olan molekül.
Piyasaya sürdükleri ve geri döndürülemez etkilere yol açan o ilacın içinde thalidomide adlı molekül vardı. Yukarıda gördüğünüz döngüsel molekül buradan bakınca o kadar da korkutucu görünmüyor, değil mi? Fakat bu etken maddenin etkileri o kadar kötüydü ki... Thalidomide, piyasada Contergan ismiyle sürülmüştü. Uyku getiriyordu ve kusmayı önlüyordu. Doğal olarak ilacın hedef kitlesi hamileler oldu.
Önce ilacın güzellemesi yapıldı.
İlaç tanıtım amacıyla birçok doktora gönderilmişti ve reçetesiz olarak temin edilebiliyordu! Kısa zamanda o denli popülerleşti ki 'mucize ilaç' diye anılmaya başlandı. Oysa ilacın hamile kadınlar üzerinde nasıl etkileri olacağı bilinmiyordu. Yine de Contergan, gittikçe popüler olmuştu.
Yeterli testler olmadan piyasaya sürüldü.
İlaç, yeterince veri toplanmadan satışa sunuldu. Bu arada ilaçların ana rahmindeki çocuğu etkilediğine bile pek inanılmayan bir zamandan söz ediyoruz. Oysa thalidomide öyle değişik bir moleküldü ki hamileliğin hangi döneminde alındı ise doğacak çocukta buna özel deformeler bırakıyordu. Örneğin; ilaç hamileliğin 20. gününde kullanıldığında çocukta beyin hasarına yol açarken 21. günde göz, 22. günde kulak hasarına sebep oluyordu. İlaç 24. günde alınırsa ellerin, 25. günden sonra alınırsa bacakların gelişimi duruyordu. Bebekler bazen parmakları eksik, bazen fazla; bazen de anüsleri veya diğer yaşamsal organları olmadan doğuyordu. Tabii ki bu bebeklerin büyük bir kısmı çok kısa sürede vefat ediyordu.
İlacın arkasındaki isimler çok ilginçti.
İlacı ilk kez üreten şirket başka, birkaç yıl sonra ticari hâle getiren şirket başkaydı. Contergan'ı ticarileştiren bu ikinci şirket, thalidomide'i Batı Almanya'da grip ilacı olarak satmaya başladı. Thalidomide molekülünü bu şirket için üreten bilim insanı ise bir Nazi'ydi. Evet, yanlış okumadınız! Bu kişi, daha önce de Nazi Almanya'sında etik olmayan deneyler yapan bir isimdi. Dahası da var! Bu Nazi bilim insanının yakın arkadaşı, Nazilerin öjeni programını savunan bir başka isimdi.
İlaç, öjenik amaçlar güden kişilerin kontrolüne girdi.
Önce öjeninin ne olduğunu bilmeyenler için bu kavramı kısaca açıklayalım. Öjeni; 'bazılarına göre' daha aşağıda olan ırkları ve zekâsı, fiziksel özellikleri yetersiz bebekleri ayırıp (öldürüp) yeryüzünde kendilerine özel bir üstün ırk oluşturma projesiydi. Beyaz, Avrupalı, zeki, soylu bireyler... Bunun için etik dışı pek çok deney yapıyorlardı. Bahsi geçen bilim insanının bir diğer yakın arkadaşı, Nazi toplama kamplarının başhekimiydi. Beraber çalıştıkları başka bir isim de Hitler'in kimyasal silah danışmanlarından biriydi. Ne kadar ilginç, değil mi? İnsanın inanası gelmiyor fakat bu olay, tarihe kara bir leke olarak çoktan geçti.
Peki, ülkemizi bu felaketten koruyan neydi?
Cevap aslında çok basit: İleri görüşlü ve vatansever bilim insanları... Bakteriyoloji üzerine uzmanlaşmış veteriner hekim Ord. Prof. Dr. Süreyya Tahsin Aygün ile Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesinde Farmakoloji Kürsüsü'nün başkanı olan Prof. Dr Şükrü Kaymakçalan, bu ilacın kullanımına itiraz ettiler. Prof. Kaymakçalan; ilacın toksikoloji test analizlerinin yeterli olmadığını, Prof. Aygün ise thalidomide üzerinde yaptığı deneylerde tavuk embriyolarında gelişim problemleri olduğunu söylemişti. Sağlık Bakanlığı bu görüşleri baz alarak ilaca ruhsat vermedi. Thalidomide; 'mucize ilaç' diye diğer 50 ülkede pazarlanadursun, ülkemize uğramadan geçti gitti ve Türkiye'de bu felaketten etkilenen bir çocuk dahi olmadı. Ancak bu ilaç, Avrupa başta olmak üzere birçok ülkede faciaya yol açtı.
Yorum Yazın