Parkinson Hastalığı Nedir, Belirtileri Nelerdir? Parkinson Hastalığının Nedenleri ve Etkileyen Faktörler
İlk kez 1817 yılında James Parkinson tarafından tanımlanan parkinson hastalığı, yavaş ilerleyen bir nörodejeneratif hastalıktır. Beyin hücrelerinde kayıplarla seyreden hastalığın klasik ön belirtileri arasında titreme, kol ve bacak hareketlerinde tutukluk, yavaşlama yer alır. Sinsi bir hastalık olarak ifade edilen parkinson; yorgunluk, miniklerde fakirleşme, depresyon, anksiyete, kol, boyun ve omuz ağrıları, el ve parmak titremeleriyle de başlayabilir. Bu nedenle doğru teşhis koymakta zorlanılabilen bir hastalıktır. Peki, parkinson nedir? Parkinson hastalığı neden olur? Parkinson hastalığının evreleri nelerdir?
İşte, parkinson hastalığının ortaya çıkış süreci ve insan hayatına etkileri...
Önemli not: Bu içerik herhangi bir öneri niteliği taşımamaktadır. Her birey için parkinson hastalığı tanı ve tedavi sürecinin farklı olabileceğini göz önünde bulundurun ve olası bir sağlık sorununuzda mutlaka bir hekime danışın.
Parkinson Nedir?
Parkinson hastalığı, ilk kez 1817 yılında James Parkinson tarafından tanımlanmış ve 'titrek felç' olarak literatüre girmiştir. Parkinson hastalığı, kadınlara oranla erkeklerde daha fazla görülmektedir. Genellikle ileri yaşlarda görülen hastalığın görüldüğü en sık yaş aralığı 40 ila 70 yaştır.
Beyin hücrelerinde kayıp ile seyreden hastalığın yüzde 5'lik kesiminde Parkinson, 20 ile 40 yaş arasında ortaya çıkabilir. 65 yaz üzerinde görülme sıklığı ise yüzde 1'dir.
Parkinson Hastalığı Nedir?
Parkinson hastalığı, beyinde hücrelerin birbiriyle haberleşmesini sağlayan 'dopamin' adı verilen maddeyi üreten hücrelerin bozulması sonucunda görülür. Dopamin; beynin, vücudun hareketlerini kontrol etmesini sağlayan 'stritatum' adlı bölgeleriyle arasındaki iletişimini sağlar. Bu nedenle dopamin hücreleri yüksek oranda azaldığında, dopamin üretimi de yetersiz kalır ve parkinson hastalığı meydana gelir.
Dopamin üreten hücrelerin yoğun olarak bulunduğu bölgeye 'substabsiya nigra' adı verilir.
Parkinson Hastalığının Belirtileri Nelerdir?
İlk olarak Parkinson hastalığı, yavaş ilerleyen bir nörodejeneratif bir hastalıktır. Beyin sapında dopamin üreten bölgedeki hücre sayısı kaybı sebebiyle dopaminin azalması sonusucu oluşur. Parkinson hastalığının belirtirleri arasında hastanın hareketlerine ilişkin bulgular ön plandadır, fakat hastaların bu bulguların yanında farklı rahatsızlıkları da olabilir.
Parkinson hastalığının klasik bulguları: Titreme, katılık, hareketlerde yavaşlama, yürürken bir bacakta tutukluk, ayakta sürüme, adım aralıklarında küçülme ve ayaktayken gözlenen duruş bozukluğudur.
Yorgunluk, mimiklerde fakirleşme, bilişsel fonksiyonlarda azalma, depresyon, anksiyete, davranış bozulukları, görme bozuklukları, kilo kaybı, uyku anormallikleri, omuz, boyun ve kol ağrıları da hastalığın belirtileri arasındadır.
Parkinson hastalığının en sık karşılaşılan ve başlangıç belirtisi olarak tanımlanan belirtisi: İstirahat halinde tek el ve parmaklarda titreme ile aynı tarafta yürüyüşe eşlik eden kol salınımının olmamasıdır. Titreme nadiren de olsa ayakta, çenede veya dilde başlayabilir.
Hastalığın ileri aşamalarında ilk aşamada aynı tarafta ortaya çıkan belirtilerin diğer tarafa da yayılması görülebilir. Bu yayılmanın el, kol, ayak, bacak, yüz, konuşma ve yutma sırasını izlediği görülür.
Parkinson Hastalığının Evreleri
Parkinson hastalığının 5 evresi bulunur. Hastalığın tüm semptomları aynı anda yaşanmaz ve her hastada şikayetler aynı sıra ya da yoğunlukta olmaz. Fakat Parkinson hastalığının aşamalar halinde tanımlanan tipik ilerleme kalıpları bulunmaktadır.
1. Evre: Genellikle hastalığa teşhis konulan ilk evredir. Hastalık bu evrede kişinin hayatını etkileyecek boyutta değildir. Sıklıkla el, kol veya parmaklarda titreme bulunur. Bu evrede mimiklerde fakirleşme, duruş ve yürüyüşte bozulmalar henüz hastanın yakınları tarafından fark edilecek seviyededir.
2. Evre: Titremeler yabancı kimseler tarafından fark edilecek seviye ulaşır. Devamlı olmayan yürüme güçlüğü gelişebilir, vücut katılığı oluşabilir, duruş ve yürüyüş etkilenmeye başlar. Hastanın özgürlüğü kısıtlanmaya başlar.
3. Evre: Bu evrede de hastalar hâlâ yardımsız yaşayabilirler, fakat yeme, içme ve giyinme gibi rutinleri yapmak konusunda zoruluklar çekmeye başlarlar. Kişinin gövde hareketleri belirgin bir şekilde yavaşlar, denge bozukluğu ve düşme de görülebilir.
4. Evre: Belirtilerin şiddetlendiği evdedir. Hasta zor da olsa yürüyebilir, fakat yardımsız tek başına yaşayamaz. Hareketlerde yavaşlama ve katılık görülürken, titreme diğer evrelere göre artık daha az olabilir.
5. Evre: Hasta bu evrede yatağa ve tekerlekli sandalyeye bağımlı hale gelir. Bu evrede hasta sürekli bakıma ihtiyaç duyar.
Parkinson Hastalığı Neden Olur?
Parkinson hastalığını genel hatları ile incelediğimizde; beynin dopamin üreten bölgesindeki hücre kaybı nedeniyle, dopaminin azalması sonucu oluştuğunu biliyoruz. Hücre kaybı ile ortaya çıkan bu hastalığa genetik faktörlerin sebep olduğu düşünülmektedir.
Genetiğin Parkinson hastalığında rol oynadığı düşünülse de gözlemlenen çoğu durumda hastalık ailelerden geçmiyor gibi görünmektedir. Artık birçok araştırmacı, Parkinson hastalığının belirli toksinlere maruz kalma gibi genetik ve çevresel faktörlerin bir kombinasyonundan kaynaklandığına inanmaktadır.
Parkinson Hastalığı Risk Faktörleri Nelerdir?
Nörodejeneratif bir hastalık olan Parkinson'un çevresel faktörlerle tetiklendiğini bilinmektedir. Bu nedenle ailede parkinson öyküsü bulunan bireylerin yanında tarım ilaçlarına maruz kalmış bireyler de risk grubunda yer almaktadır. İşte, parkinson hastalığı risk faktörleri:
Kırsal yaşam ve kuyu suyu kullanımı (Tarım ilaçlarına maruz kalma riski)
İleri yaş
Erkek cinsiyet
Kafa travması
Obezite
Hayvansal yağ tüketimi
Demir ve manganezin yüksek miktarda alınması
Ailede parkinson öyküsü bulunması
Tarım ilaçları
Parkinson Hastalığında Koruyucu Faktörler
ÖNEMLİ NOT: Parkinson hastalığı tedavisinde sigaranın yeri kesinlikle yoktur! Bu maddenin kullanımı nikotin alımına bağlı dopamin hücrelerinin korunması nedeniyle parkinsona koruyucu etki etse de içeriğindeki zehirli maddeler dolayısıyla sağlığı hemen her anlamda tehdit eden zararlı bir maddedir.
Parkinson Hastalarının Hayatını Kolaylaştırmak için Neler Yapılır?
Elde rahat tutulan ve kırılmayan materyallerden yapılma mutfak eşyaları tercih etmek
Banyo ve tuvalet duvarlarına tutacakların takılması
Sıvı tüketiminde pipet kullanımı
Halı, kilim, paspas gibi ayağa takılan yer döşemelerinin kaldırılması
Kapı eşiği gibi adım atılarak çıkılması gereken bölümleri ortadan kaldırmak
Konuşma pratiği ve konuşamayan hastalar için kelime ve resim kartları
Fizyoterapi ve hekim kontrolünde egzersiz
Parkinson Hastalığı Tanı ve Tedavisi
Parkinson hastalığının tanı ve tedavi süreci için hekiminize başvurmalısınız. Uzman bir görüş ile ilaç tedavisi, beyin pili gibi uygulamalar hastalığın her evresi için hastaya özel olarak belirlenmelidir. Kişiye özel tedavi yöntemi ve hekim tavsiyesine göre yapılacak fiziksel aktivitelerle hasta takibi hayati önem arz etmektedir.
Yorum Yazın