Öncesi ve Sonrası ile Tarihi Değiştiren O Söz: 'Yarın Cumhuriyeti İlan Edeceğiz!'
97 yıl evvel, birkaç saat önce bir karar verdi Mustafa Kemal Atatürk. Peki, Cumhuriyet'e bir gecede mi karar verildi?
Kutlu olsun!
1. Mustafa Kemal Sofya’da askerî ateşedir. Bulgar operasının galasına davetlidirler.
Operadan sonra Mustafa Kemal’i uyku tutmaz. Şakir Bey’i uyandırır: “Kim ne derse desin, şimdi Balkan Savaş’ında yenilgiye uğramamızın sebebini daha iyi anlıyorum. Ben bu adamları çoban bilirdim. Oysa operaları bile var... Bir operaya kavuşacağımız günü görebilecek miyim?” der.
2. 1919 Mayıs'ında, Samsun'da akıllarda bir soru: Ne yapılmalı?
Atatürk, “Bu durum karşısında bir tek karar vardı: O da ulus egemenliğine dayalı, tam bağımsız yeni bir Türk devleti kurmak” cevabını verir. Millî mücadele parolasını da “Ya istiklâl, ya ölüm!” olarak belirtir. Amasya Genelgesi’nde öncelikle ülkenin ve İstanbul hükümetinin durumunu tespit eder. Yapılması gerekeni de “Ulusun bağımsızlığını, yine ulusun azim ve kararı kurtaracaktır.” sözleri ile özetler. Yani ulus iradesine dayanan kararlılıkla bağımsızlığımıza kavuşacağımızı belirtir.
3. Erzurum Kongresi'nde: İstanbul hükümeti bağımsızlığı koruyamazsa, bir hükümet kurulacaktır. İrade-i milliye esastır!
Benzer şekilde, Sivas Kongresi’nde Erzurum’da alınan kararlar tekrar edilir. “Ulus temsilcilerinin oluşturacağı Meclis-i Mebusan’ın denetiminde vatan ve millet ile ilgili kararların alınacağı, İstanbul Hükûmeti baskı karşısında ülke bütünlüğünü koruyamazsa geçici hükümetin kurulacağı” kararı alınır.
4. İngilizler: Türkiye, cumhuriyete doğru gidiyor
İngiliz Amirali Robeck, 17 Eylül 1919’da Dış İşleri Bakanı Lord Curzon’a gönderdiği raporda “Anadolu’da Mustafa Kemal başkanlığında Cumhuriyete doğru gidilmemektedir.” diyerek öngörüsünü belirtir.
5. 1921 Anayasası: Egemenlik kayıtsız, şartsız ulusundur
Anayasada belirtilen hükümler, adım adım gelen Cumhuriyet'i ifade ediyordu. Yürütme gücü, halkın seçtiği vekillerden oluşan Meclis'teydi.
6. 1 Kasım 1922 saltanatın kaldırılışı: 'Türk milleti saltanatı fiilen kendi eline almıştır'
“Türk milleti, hakimiyet ve saltanatı fiilen kendi eline almıştır. Bu bir oldu bittidir. Söz konusu olan millete saltanatını, hakimiyetini bırakacak mıyız? Mesele zaten oldu bitti haline gelmiş olan bir gerçeği kanunla ifadeden ibarettir. Bu mutlaka olacaktır... Aksi takdirde... bazı kafalar kesilecektir.” Görsel: Sultan Vahdettin ülkeden ayrılırken.
7. 6 Ekim 1923: Ordu İstanbul'da
Lozan, Hükümet tarafından onaylanınca ordu 6 Ekim'de İstanbul'a girdi. Bir hafta sonra, Ankara başkent ilan edildi.
8. Başbakan Ali Fethi Okyar, 27 Ekim'de istifasını sunar. Vekiller, Mustafa Kemal'den yardım talep eder.
Artık genç devletin başkenti Ankara’dır.
1921 Anayasası’na göre TBMM, başbakan ve bakanları ayrı ayrı seçer ve görevlendirir.
Fethi Bey, hem başbakan hem de iç işleri bakanıdır. İşlerinin çokluğu gerekçesi ile iç işleri bakanlığından ayrılır. İç işleri bakanının mecliste seçilmesi sorun olur. Başbakan 27 Ekim 1923’te istifasını verir. Meclis hükümet üyelerini seçemez. Milletvekilleri Mustafa Kemal’den yeni hükümetin kurulması konusuna yardım etmesi talebinde bulunurlar.
9. 28 Ekim: Mustafa Kemal İsmet Paşa, Fethi Bey, Kazım Paşa (Özalp), Kemalettin Paşa ve Halit Paşa’yı Çankaya’ya davet eder.
Toplantıda hükümet sorunu tartışılır.
10. O cümleler, 28 akşamı, o toplantıda sarf edilir: 'Yarın Cumhuriyeti ilan edeceğiz!'
İsmet Paşa, Anayasa değişiklikleri için kanun tekliflerini hazırlar.
TBMM’nin 29 Ekim 1923’teki oturumuna katılan üyelerin (158 üye)
oy birliği ile Mustafa Kemal Paşa, Türkiye Cumhuriyeti’nin Cumhurbaşkanlığına seçilmiştir.
11. Cumhuriyet 95. yılında...
Genci, yaşlısı, milyonlarcası... Cumhuriyet için çalışmış, savaş vermiş, hayatını ortaya koymuş kahramanlardan minnettar!