Öncesi ve Sonrası İle Sürekli Tartışılan Bir Yakın Tarih Olayı: 1979 İran Devrimi
Öncesi ve sonrası olarak bir devri kapatıp bir devri açan olaylar, tüm dünyada senelerdir konuşuluyor. Yasakları, idamları, mutsuzluklarıyla İran Devrimini hepiniz biliyorsunuzdur. İslam Devrimi olarak da bilinen olaylar bir anda olmuş gibi görünsede aslında sebepleri ve sonuçlarıyla oldukça uzun bir süreyi kapsıyor. Bugün sizinle öncesi ve sonrası olaylarıyla çok tartışılıp konuşulan 1979 İran Devrimi'ni konuşacağız.
Buyurun efendim...
Başrolde Humeyni ve Şah Rıza Pehlevi...
1979 yılında islamcı kesimi arkasına alarak iktidara gelen, ülkenin tüm mevcut düzenini değiştiren Ayetullah Ruhullah Humeyni, İran Şahı Rıza Pehlevi saltanatını yıkarak 20. yüzyıla damgasını vuran, Şii mezhebi düşüncelerini benimseyen İran Devrimi'ni gerçekleştirdi. Peki bu olaylar nasıl başladı?
1979’a kadar İran anayasal monarşi ile yönetiliyordu ve ülkenin başında Pehlevi Hanedanı Şahı Muhammed Rıza Pehlevi bulunuyordu.
İran’da 1950’lerden itibaren yönetimi elinde tutan Şah Muhammed Rıza Pehlevi, ülkenin modernleştirilmesi yönünde bir politika izlemekteydi. Bunu yaparken de dayandığı temel unsur, özellikle 1973 Petrol Krizi’nden sonra birden artan petrol gelirleriydi.
Ülkenin artan refahına rağmen, gelirlerin paylaşımında çok büyük bir adaletsizlik olduğu görülebiliyordu. Saray ve çevresindeki küçük egemen sınıf, ülkedeki siyasal yapıyı olduğu kadar ekonomik yapıyı da kontrol etmekteydi. Özellikle işçi ve köylülerden oluşan alt sınıflar bu düzenden hiç memnun değildi.
Şah laik bir devlet düzenini getirmek istedi fakat din üzerinde yaptığı reformlar sağ kesim tarafından benimsenmedi. Kendi otoritesini muhafaza etmek için çok partili sistemi kaldırarak politik gücü elinde tuttu. Ancak...
Ekonomi giderek düzensiz bir hal alırken, Pehlevi diğer yandan sağ kesimin de nefretini kazanıyordu çünkü ciddi anlamda kadınlara ve topluma yönelik birçok radikal değişiklik yaptı. Kadınların peçe giymesini yasakladı, eşit şartlarda hakları olduğunu savundu. Gerek batılı kıyafetleriyle gerekse özgür düşünme yetileriyle İran halkının büyük çoğunluğu modern bir hayat yaşıyordu.
Diğer yanda ise cumhuriyet için mücadele eden mollalardan biri olan İmam Ayetullah Humeyni 1963'te Şah'a karşı vaaz vermeye başlamıştı.
Şah Pehlevi'yi bu içerikle daha iyi anlayabilirsiniz.
25 Nostaljik Fotoğrafla, 1979 İslam Devrimi Öncesi İran
Şah'ın getirdiği ekonomik ve sosyal yenileşme hareketlerini toplumun sağ kesimi hiç ama hiç sevemedi.
Humeyni’nin ortaya çıkışı halk böyle memnuniyetsiz ve ayaklanmışken gerçekleşti. Şah'ın yeniliklerine karşı azılı muhalif olan Humeyni karşıt düşünceleri sebebiyle tutuklandı, idam kararı verilmişken bir şekilde iptal ettirilen karara karşı bir şey yapamayan Şah, Humeyni'yi Irak'a sürgüne gönderdi. Ancak Sünni olan Saddam, Şii olan Humeyni'nin ülkesinde olmasından hazzetmedi, Ayetullah Humeyni sınır dışı edildi.
İmam Humeyni önce Türkiye'de Bursa’ya, daha sonra da Fransa'ya Paris yakınlarına sürüldü. Bu süre içinde İran'da çeşitli gelişmeler yaşanıyordu...
Yukarıda da bahsettiğimiz ekonomik gelişmeler öyle bir boyuta ulaştı ki, İran İngiltere başta olmak üzere birçok ülkeye borç vermeye başladı.
Bu durumdan, ''bazari'' isimli İran piyasasına hâkim, görüntüde küçük ama içeride büyük esnaf zararlı çıkınca, onlardan aldıkları destekle, Şah'a karşı çıkan Mollalara daha çok destek olmaya başladılar. Öte yandan Ak Devrim'in (Pehlevi'nin İran'ı sanayileştirmek için başlattığı bir çeşit ekonomik ve sosyal kalkınma projesi) sonucu olarak hızla şehirlere göçmüş eğitimsiz ve geleneksel dini inançların etkisiyle Mollaların etkisi altında kalan halk Mollaların arkasında, işçi tabakası da şaha muhalif Sovyetler yanlısı Tudeh Partisi'nin arkasında durmaya başladı.
Tam da bu ekonomik ve politik kaosun ortasında ülke dışında bulunan ve popülist söylemleriyle gözleri kendine çeviren Ayetullah Humeyni, politik bir alternatif olarak farklı çevrelerce kabul görmeye başladı.
Böyle bir karmaşada bir alternatif olarak görülen Humeyni İran’da etkisini giderek artırdı. Artan işsizlikle birlikte kentlere akın eden kırsal nüfus Humeyni’nin en çok karşılık bulduğu kitle olarak İran'ın tarihini yeniden yazdı.
Var olan düzenden memnun olmayan halk, sağcısıyla solcusuyla bütünü birbirine kenetlenerek ülkenin genelinde protestolar düzenledi.
Şah çeşitli aksiyonlarla protestocuları memnun etmeye çalıştı ancak başaramadı. Protestolar karşısında şaşkınlığını gizleyemeyen Şah rejimi, olayları tüm çabalara rağmen kontrol altına alamıyordu. Çoğunluğu kırdan kente göç etmiş fakir halktan ve medrese öğrencilerinden oluşan göstericiler Humeyni’nin fikirleri etrafında 1978 Ocak ayında sokaktaki varlıklarını arttırdılar. Protestolara müdahaleler sırasında yaşanan ölümler, protestoların dozunu daha da arttırdı. Ölenleri anmak için daha da çok protesto organize ediliyor ve olaylar bir türlü kontrol altına alınamıyordu.
Halkın giderek saldırganlaşan tutumu ve buna karşılık da Şah'ın baskıları ve sıkı yönetimleri halkı çileden çıkardı.
Artık yapacak bir şeyi kalmadığını anlayan Pehlevi, en sonunda İran’ı terk etti ve otorite boşluğundan yararlanan Humeyni sürgünden ülkesine geri döndü.
1 Ocak 1979’da Humeyni Tahran’da çok büyük kalabalıklar tarafından büyük sevinç gösterileriyle karşılandı.
Humeyni yanlılarının desteğiyle ezici bir çoğunluğun onayladığı İran İslam Cumhuriyeti 1 Nisan 1979’da ilan edildi.
Humeyni rejiminin ilk yaptığı şey devrimi beraber gerçekleştirdiği ama kendi gibi düşünmeyen sol, laik grupları oyun dışı bırakmak oldu. Şah rejimi döneminde batılı hayat tarzına geçiş için yapılan birçok uygulama ortadan kaldırıldı. İran hızla “geleneksel” yaşamına geri dönüyordu.
Şah döneminde özellikle kadınlara verilen bütün özgürlükçü haklar teker teker ellerinden alındı.
Kadınlar için İran İslam Devrimi'nin ne anlama geldiğini bu içerikle daha iyi anlayabilirsiniz.
Gelen gideni aratır...
Evlilikten, sosyal politikalara kadar birçok konuda Humeyni rejimi Şah rejiminden çok daha sert hareket ediyor ve ülkeyi kendi ideolojisine doğru hızla dönüştürüyordu.
Ilımlı devrimciler, hazırlanan yeni anayasa ile tamamen oyun dışı bırakılmış, tüm güç radikal Humeyni yanlıları tarafından kullanılır olmuştu.
Şah rejimini şiddetle protesto eden birçok grup Humeyni rejiminin baskısı karşısında Şah rejiminin uygulamalarını arar hale geldi.
İran kısa süre içerisinde çok büyük sosyal ve politik bir dönüşümle karşı karşıya kalıyordu.
Sözde ahlak polisleri toplumun her kesiminden insanın her hareketini kontrol eder hale geldi.
Peçe takma zorunluluğu getirildi. Şii mezhebinden olmayan insanlar bastırıldı. Mezhepçi pis bir zihniyet ülkeye egemen oldu.
Sözde yeni demokrasinin meyveleriydi bunlar.
İnsanlar Şah gitsin de ne olursa olsun diyerek Humeyni’ye güvenmişlerdi fakat yağmurdan kaçarken doluya tutulduklarının farkında değillerdi.
Tehlikenin farkına varan halkın yasaklar listesine her gün bir yenisi daha eklendi.
İlk zamanlardaki kadar olmasa da İran'da insanlar hala bu sonuçlarla yüzleşiyorlar.
Yorum Yazın
Başlık koymayıp isim vermeseydin, Ve ülke adını söylemeseydin AKP iktidarını anlatıyorsun diye düşünürdüm. Since 2002! (Stajyer Editörsün ama, Şeyma SUBAŞI'n... Devamını Gör
Türkiye gülük gülistanlık.
"Humeyni rejiminin ilk yaptığı şey devrimi beraber gerçekleştirdiği ama kendi gibi düşünmeyen sol, laik grupları oyun dışı bırakmak oldu. " otobüslere doldur... Devamını Gör
İçerik için teşekkürler.