Yasaklarla Örülü Bir Ülkede de Sanatın Var Olabileceğinin Bir Göstergesi Olarak: İran Sineması ve 16 Şaheseri
İran sineması genellikle minimalist konularıyla, tanınmamış oyuncularıyla ve yalın sinema diliyle bilinir. Bütün bunları bir araya getirip insanın içine işleyen bir hikaye sunar. Karakterlerin duygu durumlarını, özellikle de çaresizliklerini derinden hissettirir izleyicisine. Ayrıca yasaklarla örülü bir ülkede de sanatın var olabileceğini yüzümüze vurur.
Lafı çok uzatmadan, İran sinemasındaki 16 şaheser filme geçelim. Şimdiden iyi seyirler!
16. Taksi Tahran (2015) Tax
'Taksi Tahran'ın hikayesi, İran'ın başkenti Tahran'ın sokaklarında gezinen, görünürde diğerlerinden hiçbir farklı olmayan bir sarı takside geçiyor. Tahran'ın renkli sokaklarında ilerleyen taksi, her türden yolcuyu konuk eder ve şoför koltuğunda oturan kişi her yolcuyla farklı bir konu üzerine çeşitli röportajlar gerçekleştirir. Direksiyondaki isim ise ünlü yönetmen Jafar Panahi'den başkası değildir. Panahi, taksisinin ön panosuna monte edilmiş kamerasını yolculara çevirerek farklı konular üzerinden yürüttükleri sohbetlerle, izleyiciye içerisinde dram ve komedinin bir araya geldiği zengin bir Tahran portresi sunuyor.
15. Beed-e Majnoon (2005)
8 yaşında iken gözlerini havai fişek kazasında kaybeden Yusef, üniversitede edebiyat profesörüdür. Braille alfabesi ile yazıp okur. Ona çok düşkün karısı, seven kızı, güzel evi, balkonu ve bahçesi ile karanlık ama küçük bir cennette yaşar gibi görünür. Ama içinde büyük bir acı taşımaktadır. Allah'a gözlerinin açılması için devamlı dua eder ve sonunda, Paris’te yapılan kornea nakli ameliyatı ile görmeye başlar. Ancak Yusef'un hikayesi burada bitmeyecektir.
14. Rüzgar Bizi Sürükleyecek (1999) Bad Ma Ra Khahad Bord
Bir yönetmen olan Behzad, film çekimleri için İran’da bir kırsala gelir. Bölgenin yaşlılarından biri ölüm döşeğindedir. Onun yanında gece nöbetine kalacaktır. Bu vesile ile film, kendisinin yerel topluluğa uyum sağlamak için harcadığı çabayı ve bunun sonucunda da kendi davranışlarını nasıl değiştirdiğini anlatır. Bu sırada bölgede telefonu çekmediği için çalan telefonlara cevap veremez. Sonunda Behzad, bir tepeye doğru yol alır. Bu tepede de bir adam hazine aramaktadır. Behzad hazine için çukur kazan adamla iletişim kurmak istemesine karşın adam çukurdan çıkmaz. Seyirci tarafından merak edilen bu adam bir türlü kamera karşısına çıkmaz.
13. Kirazın Tadı (1997) Ta'm e Guilass
Bay Badii arabasıyla bir yola çıkmıştır. Bu yolculuğun amacı bellidir. Badii, kendisini öldürmek için ikna edeceği bir adam bulacaktır ve bu iş için ona para verecektir. Önce bir Kürt asker bulur, daha sonra Afgan asıllı bir öğretmen ve en sonunda da ihtiyar bir Türk... En sonunda aralarından birine teklifini kabul ettirecektir. Ancak tüm bu boş vermişliğine rağmen halen öğrenmesi gereken çok şey vardır.
Kiarostami filmografisinin en değerli yapıtlarından biri olan 'Kirazın Tadı', gösterildiği birçok festivalden ödüllerle dönmüştü.
12. Satıcı (2016) Forushande
Arthur Miller’ın 'Satıcının Ölümü' oyununu sahneye koyan tiyatrocu çift Rana ve Emad, Tahran'ın merkezinde yeni bir apartmana taşınır. Ancak Rana, burada taşındıkları yerin eski kiracısıyla bir sorun yaşar ve biri tarafından saldırıya uğrar. Emad, travmasını sessizce atlatmaya çalışan Rana’nın aksine intikam alma yoluna gidecektir ve bu yaşadıkları olay ikilinin hayatını dramatik bir şekilde değiştirecektir...
Yönetmenliğini ve senaristliğini Oscar ödüllü İranlı yönetmen Asghar Farhadi'nin üstlendiği filmin başrolünde Shahab Hosseini, Taraneh Alidoosti ve Babak Karimi yer alıyor.
11. Çarşamba Ateşi (2006) Chaharshanbe-Soori
Oscar ödüllü yönetmen Farhadi, bu üçüncü filminde genç, gündelikçi bir kızın üst-orta sınıf bir karı kocanın evinde geçirdiği bir iş gününü anlatıyor. Çatışmasını günümüz İran'a ait sınıfsal-toplumsal gerilimlerin üzerine kuran film, İran'da kadın olma durumuyla Yeni Yıl gecesinde patlatılan çatapatları, patlamayı, ateşlerin tedirginliğini ortak bir dramda sunuyor. Her Farhadi filmi gibi yoğunlaştığı temsiliyetler üzerinden İran toplumunu mikro düzeyde incelese de, sonunda insan durumuna dair en genel çıkarımlara varmayı başarır.
10. Baran (2001)
Tahran'da kış mevsimi gelmiştir. 17 yaşındaki genç Lateef, bir firmanın inşaatında kendi halinde çalışmaktadır. İnşaatta çalışan işçilere çay dağıtmak ya da yemek hazırlamak gibi küçük bir işi olan Lateef, bu halinden son derece mutlu ve de memnundur. Ancak bu güzel zamanlar kısa bir süre sonra sona erer. İranlı insanlardan ve Afganistan'daki savaştan kaçan mültecilerden oluşan işçilere bir yenisi eklenir...
İran'ın ünlü yönetmenlerinden Majid Majidi'nin yazıp yönettiği film gösterildiği sene çeşitli festivallerde onlarca ödüle layık görülmüştü.
9. Beyaz Balon (1995) Badkonake Sefid
21 Mart, ilkbaharın ilk gününde İran'da yeni yıl kutlanmaktadır. 8 yaşındaki küçük kız Razieh, her yılbaşı olduğu gibi bir Japon balığının olmasını hayal eder. Erkek kardeşinin de yardımıyla annesini balığı almak için ikna eder. Ama şehrin kalabalık sokaklarında parasını kaybeder. Onu ararken de başından pek çok macera geçecektir.
8. Serçelerin Şarkısı (2008) Avaze Gonjeshk-ha
Karim, Tahran'ın dışındaki bir deve kuşu çiftliğinde çalışmaktadır. Küçük evinde ailesi ile sade ve mutlu bir hayat sürmekteyken bir gün deve kuşlarından biri kaçar. Karim bundan sorumlu tutulur ve çiftlikten kovulur. Kısa bir süre sonra, büyük kızının işitme cihazını tamir ettirmek için şehre iner, ama motosikletli taksi sürücüsü olduğu sanılır. Karim böylece yeni mesleğine başlamış olur; sıkışık trafiğin içinde insan ve yük taşır. Ancak her gün uğraştığı insanlar ve malzemeler Karim'in cömert ve dürüst karakterini değiştirmeye başlar ve karısı ile kızlarının mutsuzluğuna yol açar. Karim'in bir zamanlar o kadar el üstünde tuttuğu değerleri geri kazanmasını sağlamak en yakınlarına kalmıştır.
7. Bir Masumiyet Anı (1996) Nun va Goldoon
İran sinemasının büyük ismi Mohsen Makhmalbaf'un bu filminde, yıllar önce ünlü yönetmenden kendisini bir filminde oynatacağına dair söz alan bir polis memurunun hikayesini anlatıyor.
Yönetmenin evine kadar gelen ve ona verdiği sözü hatırlatan polisin davranışı karşısında duygulanan Makhmalbaf, filmi çekmeye karar verir. Filmin konusu da aslında filmin çekilme sebebinin kendisi yani onu bu sözü vermeye iten olaylar dizisi olacaktır.
6. Elly Hakkında (2009) Darbareye Elly
Almanya’da yaşayan Ahmat, bir süre sonra İran’ı ziyarete gider. Orada onu eski arkadaşları karşılayacaklardır. Birlikte bir tatil planı yaparlar. Hazar Gölü kıyısında üç gün birlikte eğleneceklerdir. Tatili düzenleyen Sepideh, bu tatile Elly’ı da çağırır. Ahmad Elly’ı tanımamaktadır ama Sepideh’in amacı biraz da onları yakınlaştırmaktır. Tatil güzel geçmektedir, ta ki ikinci gün Elly kaybolana dek… O günün sabahında Tahran’a dönmesi gerektiğini söylemiş olan Elly, nasıl yok olmuştur? Bu andan itibaren bazı yalanlar ortaya çıkar ve yalanın tüm olayların seyrini nasıl değiştirebildiği gözler önüne serilir.
5. Arkadaşımın Evi Nerede? (1987) Khane-ye Doust Kodjast?
Ahmed, arkadaşının yaptığı ödevi yanlışlıkla eve götürür. Eğer geri getirmezse öğretmeni ona sıfır verecektir. Tam olarak nereye gittiğini bilmeden, başka bir köyde oturan arkadaşına ödevini geri götürmek için maceralı bir yola koyulur. Yolda köylülerle karşılaşan Ahmed'e, bazı köylüler caydırıcı davranırken bazıları ise yardımcı olmaya çalışır. Bu sahnelerde yönetmen, İran köylülerinin yaşamlarını ve hayata bakışlarını yansıtır.
4. Cennetin Rengi (1999) Rang-e Khoda
Bu dokunaklı hikaye kör bir çocuk olan Mohammed'in çevresinde gelişir. Yaz tatili geldiğinde Mohammed için Tahran'daki okulundan ayrılıp tatile çıkma zamanı gelmiştir. Sabırsızlıkla babasını bekler, böylece birlikte evlerine dönebileceklerdir. Ancak babası Mohammed'in kör olması nedeniyle oğlundan utanmaktadır ve bu nedenle de okula beklendiğinden daha geç varır. Müdürden, oğlunu yaz boyunca bu okulda tutmalarını istese de başarılı olamaz ve oğlunu alıp eve dönmek zorunda kalır.
Bu dokunaklı ve çarpıcı yapıt İran'da yetişen en önemli yönetmenlerden biri olan Majid Majidi imzalı.
3. Bir Ayrılık (2011) Jodaeiye Nader az Simin
Simin, kocası Nader ve kızı Termeh’le birlikte İran’ı terk etmek istemektedir. Nader’in Alzheimer hastası babasını bırakmayı reddetmesi üzerine boşanma davası açan Simin, dava talebi reddedilince anne babasının evine gider. Termeh ise babasıyla kalmaya karar vermiştir. Nader kızına ve babasına bakması için hamile bir genç kadını tutar; ama bu durum daha fazla soruna yol açacaktır...
2. Cennetin Çocukları (1997) Bacheha-Ye Aseman
'Cennetin Çocukları', kız kardeşinin ayakkabılarını kaybeden bir çocuğun, onları bulmak için verdiği mücadeleyi ele alıyor. İran sinemasının dikkat çekici yönetmenlerinden Majid Majidi'nin eserinde, yoksul bir aileye sahip iki kardeşin aynı çift ayakkabıyı paylaşmasının öyküsü anlatılıyor. Film, 1999 yılı En İyi Yabancı Film Oscar'ı ve Montreal Film Festivali Fipresci ve Kiliseler Birliği Jüri ödüllerini almıştı.
1. Yakın Plan (1990) Nema-ye Nazdik
Bazen ortak ilgi alanları insanları umulmadık yerlerde ve biçimlerde kesiştirir. Hele ki bu bir sanatsa. Bir yönetmenin hayranlarından olan Ali, onun filmleştirdiği eserini bir yolculuk sırasında okurken, bunu fark edip aşırı derecede ilgi gösteren bir yolcu ile tanışır. Yönetmen Mohsen Makhmalbaf’ın hayranı olan bu kadın, aynı duyguları paylaştığını tahmin ettiği bu kişi ile sohbet etmek ister. Bu ilgiden hoşlanan Ali, kendini yönetmenin adı ile tanıtır. Hatta yeni film çalışmalarından söz eder. İran’ın en zengin ve tanınmış ailelerinden birine mensup olan kadının hayatına süzülerek kendi filmini yapmak için bir kapı arar. Elbette ki yalan, eninde sonunda ortaya çıkacaktır.
Yorum Yazın
Kaplumbağalarda Uçar, yönetmeni ve oyuncuların bir kısmı İran'lı. Yapım ırak fransa iran ortaklığı ama listede yer almamış vardır editörün bir bildiği.
sorayayı taşlamak da harika
persepolis de olmalıydı bence
Persepolis Fransa yapımı olduğu için girmemiş olabilir.