MÜZİK VE MÜZİĞİN İYİLEŞTİRİCİ GÜCÜ

İnsanoğlunun varoluşundan beri sesler ve müzik, insanların iç dünyalarıyla ve birbirleriyle iç içedir… Müziği genelde duygu ve düşüncelerini ifade etmenin bir yolu olarak gören insanoğlu, çağlardır önemli bir şeyin daha farkında… Müziğin iyileştirici gücü…Müzik, insanı önce kendisiyle, sonra diğer insanlarla, ardından da evren ile bütünleştiren en etkili araç ve en kısa yoldur. Varedilen herşey 'ol' emri, yani bir ses ile yaratılmıştır. Bu nedenle hepsinin özünde ritm ve ton, yani müzik vardır.Müzik, duygusal olarak algılanışının yanı sıra akıl ile de kavranabilir. Bu özelliği ile bireyin ve toplumun duyuş ve biliş açısından durumunu belirlediği gibi, gelişim ve değişimini de sağlayan organik bir yapıdır. Sesin en güzel şekli müzik ile dile gelir. Resim, renklerin birleşmesinden; şiir, kelimelerin kaynaşmasından nasıl oluşuyorsa; müzik de seslerin, duygu, düşünce ve heyecanımızı anlatmak üzere belli bir estetik anlayışına göre seçilip işlenmesinden oluşmaktadır. Müzik doğanın seslerinden oluşup, insanlık tarihinden beri var olmaktadır.Müzik; sosyal yaşantıdan siyasi yapıya, dinî inançlardan yöresel geleneklere göre şekillenir ve toplumun yaşantısını ifade eder. Bir bölgeye ait sözlü ya da sözsüz eserler; o bölge halkının özelliklerini, geleneklerini, düşünce tarzını ve değerlerini yansıtır. İnsanlar, en basit duygularından en derin duygularına kadar coşkularını, sevinçlerini, mutluluklarını, acılarını müzik yoluyla aktarır.İnsanoğlu müziği çok eski çağlardan günümüze kadar eğlence, dinlenme, eğitim, askerî, terapi, dinsel, rehabilitasyon, pazarlama, sağlık vb. alanlarda bir araç olarak kullanmıştır. Bu ve benzeri alanlarda müziğin kullanımı gün geçtikçe yaygınlaşmış ve müzik, alternatifi olmayan etkili bir araç hâline gelmiştir.Aslı Yunanca olan müzik kelimesi “musica” sözcüğünden gelmekte. Birçok araştırmacıya göre Musica’nın etimolojisi muse-şifa dağıtan peri veya melek anlamına taşıyor. Türkçede ise müzik yerine musiki kelimesi de kullanılmakta. Eski Yunanlılara göre her türlü erdemin kökeni olan müzik, ruhun arındırılması ve eğitilmesinde önemli bir rol oynuyor. Müziğin, insanlar üzerinde psikolojik bir etkisinin olduğu ise sürekli vurgulanmakta. Şarkı söylemek, ritimle hareket etmek, dinlemek ve çalgı çalmak bireyin müzikal oluşumları öğrenmesini sağlar ve bu etkinlikler, kişinin bedensel koordinasyon, zamanlama, hafıza, konsantrasyon ve dinleme becerilerini geliştirmeye yardımcı olur.Peki yapılan araştırmalar sonucunda müziğin insan üzerindeki etkileri nelerdir?Müzik dinlerken, beyne giden kan ve oksijen miktarında artış olduğu için, uyarıcı ve harekete geçirici etkisi var.Kalp atışlarını ve metabolizmayı doğrudan etkiler. İdmanlarda tempolu ve ağır müziğin etkileri farklı sonuçlar doğurmuştur.Müzik ilham verir, duyguları harekete geçirir ve yaratıcılığı artırır.Müzik matematikseldir, karmaşık fikirlerin kolay çözülmesini sağlar.Etkili öğrenmenin temel unsuru olan beynin, sağ ve sol yarım kürelerinin denge içinde çalışmasını sağlar.Belirli müzik türleri, huzur veren endorfin hormonunun salgılanmasını ve sakinliği arttırır.Kas gerilimini azaltır, beden hareketlerini ve koordinasyonu geliştirir.Beynin, fiziksel dünyayı algılama, zihinde canlandırma ve nesneler arasındaki farklılıkları ayırt edebilme yeteneğini geliştirir.Müzik; stresi azaltır, rahatlatır ve duygu dışa vurumlarımıza bir araçtır.Bedenin çeşitli bölümlerindeki hücresel titreşimler değişik nedenler yüzünden bozulduğunda buna “hastalık” denir. Rezonans yapması için bozulmuş hücreye yenibir dışsal titreşim verilebilir, böylece hücrenin kendine özgü titreşimi yeniden sağlanır. Müzik terapi, bu ses biliminin tedavi amaçlı olarak müziğin kullanılmasını hedef alır. Müzik terapi, bireylerin fiziksel, bilişsel, sosyal ve ruhsal ihtiyaçlarını karşılamada müziği ve müzik aktivitelerini kullanan, terapötik iliski içerisinde, uzman kişi ile uygulanan bir bilim dalıdır. Müzik terapide ritim, melodi ve armoni gibi müzik unsurları tedavi amaçlı kullanılır. Eski tarihlere dayanan kullanım alanları mevcuttur.Müzik; beden ve zihin arasında eşsiz bir entegrasyon ve uyum sağlar. Dinlediğiniz müzik türüne göre beyninizin farklı bölümlerini aktive edebilirsiniz. Böylece müzik, nörolojik rahatsızlıklar veya duygusal bozukluklar neticesinde işlevini yitiren bazı beyin bölümlerini yeniden harekete geçirebilir. Müziğin, kan basıncı, solunum ritmi, solunum kalitesi, nabız sayısı gibi fizyolojik olaylara olumlu etki yaptığı bilinmektedir. Zaman için beynimizin hasarlı bölümlerini müzikle eğitebiliriz. Beynin elektriksel olarak şarj edilmesinde kulaklar kaynak işlevi görür. Beyin hücrelerindeki elektriksel enerjinin azalması dikkat bozulmasına ve bitkinliğe sebep olur. Bu durumda beynin de bilgisayar gibi şarj edilmesi gerekir. Beyin hücrelerinin enerjiyle şarj edilme yollarından biri de müzik terapi yöntemiyle tedavi ile gerçekleşir.İlk defa müzikle tedavi uygulaması, 1947’de Michigan devlet hastanesi’nde tedavi programları içinde yer almıştır. 1949 yılından beri de, Fransa’da müzik terapi çalışmaları yapılmaktadır. 2. Dünya savaşı sonrası isveç’in Stokholm şehrinde bir müzik terapi enstitüsü kurulmuştur.1977’de Amerika müzikle tedaviyi bir bilim dalı olarak kabul etti. Müzik terapisi psikiyatri temelli hastalıklarda 1950’lerden bu yana etkin olarak kullanılıyor. Bugün dünyada Amerika ve diğer ülkelerin pek çok kliniklerinde, araştırma merkezlerinde, sanat merkezlerinde, hastanelerde, kreşlerde ve bağımsız alanlarda müzik terapi uygulamaları yapılmaktadırÖzellikle psikolojik rahatsızlıklarda (Stres, Sinirlilik, Panik Atak, Uykusuzluk, Dikkat Dağınıklığı vb) etkisi görülen müzik terapi, kas ve eklem rahatsızlıkları, diyabet, hiperaktivite, hamilelikte doğuma hazırlık süreci, kanser, spazmlar, göz hastalıkları, halsizlik-yorgunluk gibi hastalıklarda yüzyıllar öncesinde kullanılmaya başlamıştır. Ayrıca nörolojik rahatsızlıklarda (Demans,Alzheimer )kardiyoloji alanında ek tedavi yöntemi olarak kullanılmaktadır. Madde ve alkol bağımlılığı olan bireylere yapılan müzik terapi uygulamalarının olumlu etkiler gösterdiği gözlenmiştir. Özellikle Klasik Batı Müziği ve Klasik Türk Müziği bu hastalarda diğer müzik türlerinde çok daha etkili olmuştur. Müzik terapi, otizm ve öğrenme güçlüğü çeken çocuklarda tedavi edici özelliğe sahiptir. Ayrıca beyinde hasar gören ve harekete geçirilmesi gereken bölgelerin tedavisinde kullanılmaktadırMüzik terapi uygulanacak kişinin müzik bilgisi, müzik eğitimi gibi özel donanımlara sahip olması gerekmez. Müzik terapi aktif ve pasif müzik terapi olarak iki şekilde uygulanabilir. Pasif müzik terapi uygulamalarında yöntem, sadece kişiye müzik dinletmek ya da konser vermek şeklinde değildir. Dinletilecek müziğin seçiminde veya özgün olarak üretilmesinde terapiye katılacak bireyin sorunlarını, gereksinimlerini, fiziksel, sosyal ve psikolojik durumunu, geçmiş müzik beğenilerini-deneyimlerini analiz ederek bireye özgü terapi sürecinin aşamalarına ilişkin ayrıntıları plânlamak, uygulamanın etkilerini çeşitli aşamalarda ve terapi sonunda kanıta dayalı yöntemlerle değerlendirmek gibi gereklilikler söz konusudur. Aktif müzik terapi yaklaşımında ise kişinin terapi sürecine müzik terapisti ile birlikte daha aktif olarak katılımı söz konusudur. Bu yaklaşımda müzik terapisti öncülüğünde kişinin bir enstrüman, örneğin vurmalı bir çalgı kullanarak müziksel eylemlere katılımından, doğaçlama yapma, müzik-şarkı oluşturma, seansların çözüm ve analizine kadar geniş bir yelpaze oluşturan çok çeşitli yöntemler kullanılır. Özetle müzik terapi, terapistin kişiye uyguladığı değil, onunla birlikte gerçekleştirdiği bir terapi sürecidir.Türkiye’nin ilk müzik terapistlerinden biri olan ve bu alanda „Kreatif Müzik Terapi - Duyguların Tınısı “ isimli kitabıyla literatüre giren Duygu Duran Orlowski; ' Müzik terapisinde yaş sınırlaması müzik sınırlaması yok, bebeklikten ileri yaşlara kadar herkes bu terapiden yararlanabiliyor. Müzik terapisi kişilerin zihinsel bedensel ruhsal bozukluklarını, iyileştirmede, tedavi etmede, korumada kullanılan müzik yoluyla yapılan psikoterapinin bir koludur' diyor. Duygu Duran Orlowski ''müzik terapisinde çeşitli metodlar var, pasif ve aktif metodlar var. Pasif yöntemde kişi müzik dinlerken, aktif yöntemde kendisi çalıyor, söylüyor terapiye aktif katılıyor. Psikiyatri bölümlerinde uygulanan bir yöntem müzik terapisi. Müzik fakültesi mezunları,tıp fakültesi mezunları, pedagoji mezunları, psikologlar, fizyoterapistle (müzik yetkinlikleri olmaları şartıyla) müzik terapisti eğitimi alabilirler'', diyor. Müzikle, zihinsel, bedensel, ruhsal hastalıklar terapi edilebildiği gibi, otistlere, demans hastalarına, hiperaktiflere, kanser hastalarına, hamilelere de terapi uygulanabiliyor.Duygu Duran Orlowski, kreatif müzik terapinin mental sorunlar yaşayan hastalar için önemine de işaret ederek, müzik terapiyle söz konusu hastalıkların ilaç kullanılmadan tedavi edilebileceğini dile getiriyor. Orlowski, kreatif müzik terapinin depresyon, psikosomatik, zeka engeli, panik atak gibi hastalıkları bulunan kişilerde de uygulanabildiğini söylüyor: 'Burada önemli olan boyama, dans, heykel, oyun oynama gibi kreatif yaklaşımlar. Bu uygulamalar müzik kadar dominant bir şekilde tedavide yer almaktadır. Müzik terapi seansı içerisinde müzik terapisti ile hasta arasında ortak bir köprü olup terapötik ilişki içerisinde gerçekleşiyor. Kreatif müzik terapide o köprü sadece müzik ile değil kreatif yaklaşımlar içerisinde yer alıyor. Bundan dolayı seans sürecinde enstrümanlar, boya kalemleri, ip, kumaş, kağıt gibi malzemeler de kullanılıyor. Burada önemli olan hastalarımızın başarılı şekilde müzik yapmaları veya yaratıcı işler çıkarmaları değil terapiyi isteyerek yapmaları.'Orlowski, pratik uygulamaya yönelik bilgilere de yer verdiğini aktararak, şunları söylüyor:' 8 yaşındaki zeka engelli bir hastamla müzik terapi uygulamam, ekip çalışmasıyla bilimsel bir yazıya dönüştürüldü ve uluslararası saygın bir dergi olan 'Sleep Medicine' de yayımlandı. Bu çalışma müzik terapinin uyku bozukluklarında kullanımı açısından çok önemli. Yapılan bilimsel çalışma, uyuyamama ve düzensiz uyku sorunları olan çocuklar için umut ışığı oldu.'' Sleep Medicine | Vol 53, Pages 1-206 (January 2019) | ScienceDirect.comScienceDirectElsevierMüziğin, bireylerin psikolojik sağlığı için faydalı sonuçlar doğurduğu bilinmektedir. Bu amaçla, Alzheimer hastalarına özellikle öfke ve psikolojik belirtiler üzerinde olumlu etkisi olduğu tespit edilen müzik türlerinin dinletilmesinin faydalı olacağı düşünülmektedir. Müzik terapisi, Alzheimer hastaları için kullanılan ilaç dışı tedavi yöntemlerinden biridir. Müzik terapide özellikle ritim ve melodi gibi müzik unsurları tedavi amaçlı kullanılmaktadır. Müzik, Alzheimer hastalarının sinir ve nörolojik sistemine olumlu etkiler yaparak, hastaların duygu ve düşüncelerinde anlamlı tepkilerin ortaya çıkmasını sağlıyor. Yapılan farklı araştırmalarda; müziğin ruhsal hastalıkların oluşumunda etkisi olan ve insanın duygusal durumunu düzenleyen serotonin, dopamin, adrenalin, testosteron gibi hormonları olumlu etkilediği; kan basıncı, solunum ritmi gibi fizyolojik işlevleri düzenlediği ve beyindeki oksijen ve kanlanma dengesini kurduğu gözlemlenmiş.Otistik özellikleri olan çocuklarda müzik terapisinin kazançları :Duygusal, sosyal fonksiyon bozukluğunun düzeltilmesine yardım eder: Göz kontağı kuramayan, yaşıtları ile ilişkiden kaçınan, toplumdan izole olmak isteyen çocukta bu engeller aşılır, çocuk dış dünyaya yöneltilir. Kullanılan müzik aleti aracılığı ile terapist çocuk ile köprü kurar. Bu zil, davul, piyano veya ksilofon olabilir.Sözel ve bedensel dilin kullanımını arttırır: Müziğin farkına varmaları ile iletişim istekleri artar, sözel iletişim kurabilen otistik özellikleri olan çocuklarda konuşma isteğini artırır.Algı bozukluğu ve motor fonksiyon bozukluğu nedeni ile görülen karakteristik davranışları azaltır: Müzik aleti kullanımı ile çocuğa görsel, dokunsal ve işitsel uyaranlar birlikte ulaşır. Bu uyarılma çocuğun ince ve kaba motor gelişimini etkiler, kendisinin farkına varmasını kolaylaştırır, zarar verici davranışlardan uzaklaştırır.Kendini ifade etme yeteneği ve başarı duygusu artar: Müziği kullanarak kendisini ifade eder. Böylece çocuğun iletişim sorunları giderilir. Müzik aletleri çalmak ya da şarkı söylemek çocuğun başarı duygusunu artıracaktır.Stres ve kaygıyı azaltmak, ruh halinde olumlu yönde değişiklik sağlamak ve hastalıkla mücadele eden insanların yaşam kalitelerini arttırmak için kullanılan müzik terapisi kanser hastaları için de büyük önem taşıyor. Örneğin; radyasyon terapisi alan hastalarda, kaygı seviyesinin müzik terapisiyle düştüğü ve yüksek dozda kemoterapiden kaynaklanan mide bulantısı ve kusmada da azalma olduğu biliniyor.Hamilelik sırasındaki müzik terapileri, son derece olumlu sonuçlar üretebiliyor. Gebeliğin her aşamasını anne için keyifli hale getirebilecek bir sürü aktivite vardır. Ayrıca, müzik terapisi anne ve bebek arasında başka bir bağın kurulmasına yardımcı olur. İlk faydası anne içindir. Müzik terapisi stres seviyelerini ve annenin hamileliği ile ilgili hissettiği her türlü kötü hissi azaltmaya yardımcı olur. Bunun yanı sıra, terapist annenin hamileliği konusunda daha bilgili olmasına ve sürecin kabul edilmesine yardımcı olabilir. 14 hafta sonrasında, fetüs rahimde ortaya çıkan sesleri duyabilir. Sonraki 6 hafta boyunca ise dışarıdan gelen sesleri de duymaya başlar. Bu süreçte bebek ve anne babası arasındaki bağ güçlenir. Anne babanın sesini ve ninnileri duymak bebeğe iyi gelir. Terapide bebeğinizi gözünüzde canlandırabilirsiniz. Hamilelik sırasında müzik terapisi uygulanmasının amacı, sevgiyi ve sakinliği yani bebeğin gelişiminde olumlu etkiye sahip olan duyguları ifade etmektir.Müzik terapi, hastalık ve bozuklukları tek başına tedavi eden ya da ortadan kaldıran bir uygulama olarak görülmemeli, kişilerin almakta olduğu tıbbi-cerrahi tedaviler ve diğer rehabilitasyon uygulamaları, sorumlu hekimin onayı alınmadan asla bırakılmamalıdır.