Madenlerde Patlamalar Nasıl Olur? Kömür Madenlerinde Güvenlik Nasıl Sağlanır?
Türkiye, 14 Ekim Cuma günü akşam saatlerinde ekranlara düşen bir haberler yıkıldı. Yıllardır tam anlamıyla bir çare bulunamayan, 2000'li yıllarda dahi en ölümlü kazaların yaşandığı madenlerden birinde patlama olduğu haberiyle sarsıldı. Kara haber her zamanki gibi gecikmedi. Bu üzücü gerçeklerin arkasındaki bilimsel gerçeklere birlikte bakalım istedik.
Kaynak: https://www.matematiksel.org/komur-nedir-nasil-olusur-komur-madenleri-neden-patlar/
41 ailenin ocağına ateş düşerken, 80 milyonun da yüreği yandı.
Amasra'da Maden Faciası: 41 İşçi Hayatını Kaybetti
Türkiye Taş Kömürü Kurumu'na ait Amasra'da bir kömür madeni ocağında meydana gelen patlama esnasında ve sonrasında 41 maden emekçisi hayatını kaybetti.
Madenden sağ çıkanlar arasında yaraları ağır olanlar vardı.
Ağlatan hikayeler de oldu.
Bartın'daki Maden Faciasında Arkadaşları İçin Canını Feda Etti
1983 yılından bu yana Türkiye’de meydana gelen maden ocakları patlamaları ya da çökmelerinde 972 kişi hayatını kaybetti.
Göçük ve yangınlar tarih boyunca binlerce insanın canına mal oldu. Ülkemizde yaşanan en çok canın kaybedildiği maden kazası hala hafızası taze olan Manisa Soma olurken, görülen her sayının bir can olduğunu düşünmek önemli olurken, madenlerde neler oluyor anlatalım istedik.
Başlarken kömürün ne olduğunu öğrenelim dilerseniz.
Enerji kaynakları içinde fosil yakıtlar kategorisinde olan kömür, oksijenle doğrudan yanabilen, %50 ila 95 aralığında karbon içeren kaya türüdür. Dünyada elektrik üretimi için kullanılan enerji kaynaklarında ilk sırada yer alır (%41,5).
Havasız ortamda basınçla yeterli sıcaklıkta ve zamanda bitki birikimleri biyokimyasal ve fiziksel değişimle kömürleşir.
Kömürün ana yapı elemanı karbon olurken, değişim sürecinde karbon miktarı giderek artar, hidrojen ve oksijen oranları azalır. Kömürleşme turba, linyit ve taşkömürü evrelerinde oluşurken, derece arttıkça karbon oranı da artar.
Kömürleşme sırasında ortaya bazı gazlar da çıkar.
Bu gazlar, karbon monoksit, karbondioksit, metan ve azot oksit olurken, kömürün gözeneklerine yerleşirler. Gazların bir kısmı, kayaç hareketleriyle dışarı çıkarken, kömürleşme derecesi arttıkça, hareketler de aratarak gazların oranını da azaltır.
Kapitalist süreçte üretim süreci öne çıkar. Bu da üretim araçlarını dönüştürmüştür.
Sanayi devrimi, İskoçya’da 1763 yılında James Watt'ın buharlı makinayı icat etmesiyle başlarken, feodal dönemi bitiren ve kapitalizmi başlatan süreç olarak kabul edilir.
Madencilik alanındaki teknikler aslen Almanya'da geliştirilirken, devrimin ana merkezinin İngiltere olmasının nedeniyse kömürdür. Kısa sürede kömür, yüksek enerjisiyle sanayinin ana üretim faktörü haline gelmiştir.
Kömür, taşınabilir olmasıyla da teknik yenilikleri tetiklerken, demiryollarının icadıyla bütün insanlık tarihinin seyri değişmiştir. İngiltere'nin sahip olduğu kömür gücü, “kara elmas” olarak tanımlanırken, dünyada egemenliğini ilan etmiştir.
Dünyada kömür üretimi son 35 yılda iki katına çıkarken, bu artışın ana nedenlerinden biri Çin başta olmak üzere Asya'daki elektrik enerjisi talebidir.
Son 10 yılda Asya-Pasifik Bölgesi’nde elektrik enerjisinde üretim artışı 2 kat çıkarken, en yoğun olarak kullanılan kaynak kömür olduğundan madencilik de tetiklenmiştir.
Kömür madenden yeryüzüne iki şekilde çıkarılır: Açık ocaklarla ya da yeraltından.
Yeraltı Madenciliği, Açık Ocak Madenciliği'nin teknik ya da maliyet olarak yetmediği hallerde kullanılır.
Kömür öncelikli olarak madenlerde açık ocak rezervlerinin azaldığı bilindiğinden yeraltı madenciliği daha da artmaktadır.
Her iki madencilik türünde de ekolojik değişimler görülürken, sadece madenciler için değil çevre yerleşim alanları için de sağlık sorunlarının kaynağı olarak görülmektedir.
Gelelim canımızı acıtan bilimsel gerçeklere: Grizu patlaması nedir? Nasıl olur?
Madenlerde patlamalar iki türlü oluşur: Metan patlamaları, Kömür tozu patlamaları.
Kömürün ilk oluşumunda bahsettiğimiz gazlardan olan metan gazı, bir ısı kaynağıyla temas ettiğinde veya yeterli hava olmaması halinde yanar ya da patlar.
Grizu, metan gazının havayla karışması halinde oluşan patlamadır. Patlama için ortamda en az yüzde 12 oranında oksijen olması gerekmektedir.
Metan gazı bir sıcaklık desteğiyle yanarken, metan oranının %5-6'yı geçmesi halinde kazandığı patlayıcı özelliği, en kolay %8, en şiddetli de %9,5 olduğu durumda gerçekleşir.
Patlamalar nasıl önlenir?
Metan patlamalarında ana önlem havalandırma olurken, bunun için büyük fanlar kullanılır. Sistemlerin sıklıkla da kontrol edilmesi gerekir.
Metan daha kolay tutuşmasına karşın, patlama basıncı ve ısı değeri kömür tozu kadar yüksek değildir.
Kömür tozu patlamasında fazla miktarda tozun bulut gibi havaya kalkmış olması gerekir ki, bu bulut tutuşturucu bir kaynakla karşılaştığında patlama gerçekleşir.
Ayrıca metan patlamaları da şok dalgasıyla kömür tozunu da tetikler.
Kömür madenciliği dünyanın en tehlikeli mesleklerinden birisi olarak kabul edilir.
Ancak günümüzde teknolojinin gelişmesiyle alternatif yöntemler bulunmakta ve bu tip vahim olayları azaltan ülkelerin de olduğu bilinmektedir. Örneğin Almanya'da 1983'ten 2013 yılına kadar maden kazalarında hiç can kaybı yaşanmazken, 2013 yılında 3 maden işçisinin hayatını kaybetmesi dahi ülkede madenlerin varlığının tartışılmasına neden oluyor.
Yorum Yazın
Güvenliği sağlamları için koltuklarını terk etmeleri lazım.
Özelleştirilen termik santraller filtre kullanılmadığı için mühürlenmişti. Türkiye'de insan hayatı ve çevre için alınacak önlemler fabrikanın bir bölümüne si... Devamını Gör