Koronavirüs Sözlüğü: Pandemi Sürecinde Hayatımıza Giren Kelimeler ve Anlamları
Koronavirüs ile birlikte bir sürü yeni şeyle tanıştık. Bunların başında da bazı terimler ve kelimeler geliyor. Kafamız bir hayli karışmış durumda. Peki hangi kelime ne anlama geliyor;
184
Türkiye koronavirüs danışma hattıdır. Bu hat üzerinden danışan hastaların sağlık durumlarıyla ilgili sorular sorulur ve koronavirüs şüphesine göre hastaneye yönlendirilir ya da bazı tavsiyeler verilir. Hastanın aciliyet durumuna göre ambulans gönderilmesi için 112'ye talep iletilir.
Anamnez
Hastanın, hastalığı ve çevresi hakkında verdiği bilgi. Koronavirüs gibi bulaşıcı bir salgın döneminde, doktorların veya paramediklerin hastaya yaklaşmadan önce doğru anamneze sahip olmaları, uygulayacakları ilk müdahaleyi ve alacakları önlemi bilmek açısından kritik öneme sahip.
Antikor testi
Bir kişinin koronavirüse yakalandıktan sonra bir miktar bağışıklık geliştirip geliştirmediğini gösteren bir test. Bu testte insan vücudunda virüsle mücadele eden antikorların varlığı inceleniyor.
Asemptomatik
Koronavirüs bulaşan fakat hiçbir belirti göstermeyen kişi.
Aşı
Bedenin bir virüse karşı antikor üretmesini ve böylece o virüsün yol açtığı hastalığa yakalanmamasını sağlayan bir tedavi.
Bulaş
Bulaşmak fiilinin mastarsız kullanımı. Son dönemde 'bulaş riski' gibi kavramlar kullanılsa da TDK'de böyle bir sözcük yok.
Covid-19
İlk olarak Çin'in Vuhan kentinde insanlara bulaştığı tespit edilen SARS-COV-2 virüsünün insanlarda yol açtığı hastalığın adı.
Eğriyi düzleştirmek
Hastalığın nüfustaki yayılım hızını yavaşlatmak.
Entübe/Ekstübe
Solunum cihazı bağlanan kişiye entübe, solunum cihazı çıkartılan kişiye de ekstübe denir.
Filyasyon
Bir hastalığın kaynağını bulmak ve bu hastalığın yayılma zincirini takip etmek. Hastanın temas ettiği herkes bulunup, onların sağlığını denetlenir. Hem virüsün kaç kişiye bulaştığı, hem de virüs tespit edilen kişinin virüsü kimden kaptığı tespit edilir.
Hidroksiklorokin
Belirli sıtma türlerinin önlenmesi ve tedavisi için kullanılan bir ilaç. Bunun SARS-COV-2'ye karşı da etkili olabileceği düşünülüyor. Henüz kanıtlanmamış olsa da bazı ülkeler bunu tedavide kullanıyor.
İmmün
Bağışıklık. Bir kişinin virüse maruz kaldıktan sonra vücudunun virüsü yok etmeyi öğrenmesi. Covid-19 hastalığına yakalanan kişilerin iyileştikten sonra en azından bir süre boyunca bu hastalığa tekrar yakalanmayacağı düşünülüyor. Fakat bu henüz kanıtlanmış değil, hatta aksini gösteren vakalar da mevcut
Karantina
Bulaşıcı bir virüse maruz kalan insanların, hastalığın yayılmasını engellemek amacıyla izole edilmesi.
Kendini izole etmek
Hastalığın yayılmasını yavaşlatmak için evlerde kalıp diğer tüm insanlarla teması kesmek.
Koronavirüs
Daha önce SARS ve MERS virüsleri insanlar arasında salgına yol açan bu virüs ailesinde yer alan, 2020 yılında tüm dünyayı etkisi altına alan SARS-COV-2 türü.
Kuluçka dönemi
Virüsün bulaşması ile hastalık belirtileri göstermek arasında geçen, insanların farkında olmadan virüsü bulaştırabildikleri dönem.
Olağanüstü hâl
Devletlerin kriz dönemlerinde günlük hayatı kısıtlaması.
Pandemi
Birden fazla ülkede aynı anda ciddi bir hastalığın salgın halinde yayılması.
PCR testi
Polimeraz Zincir Reaksiyonu (Polymerase Chain Reaction), Covid-19 şüphelilerinin burun ve boğazlarından alınan örneklerle SARS-COV-2 olup olmadığının incelendiği bir testtir.
Pik
İngilizce zirve anlamına gelen peak kelimesinin Türkçe okunuşu. Hastalığın tespit edilebilen yayılma hızının zirveye ulaşması anlamında kullanılır.
Plazma tedavisi
Covid-19 geçirdikten sonra koronavirüse bağışıklık kazanmış kişilerden alınan kandaki antikorların Covid-19 hastalarına enjekte edilerek virüse karşı savaşmalarının kolaylaşması ve bağışıklık kazanmalarını hedefleyen tedavi.
Pnömoni
Zatürrenin tıbbi adı pnömonidir. Akciğerin iltihabıdır. Bakteri, virüs, mantar gibi çeşitli mikroplarla oluşabilir. Ateş, öksürük ve balgamla beliren, tehlikeli bir akciğer hastalığıdır.
SARS
Açılımı Şiddetli Akut Solunum Yolu Sendromu (Severe Acute Respiratory Syndrome) olan hastalık. 2003'te Asya'da yayılan bir koronavirüsten kaynaklanmıştı.
Semptom
Bir hastalığa yakalanan kişinin gösterdiği hastalık belirtileri.
Sokağa çıkma kısıtlaması
İnsanların günlük hayatına müdahale eden, sokağa çıkmayı belli kurallara bağlayan uygulama. Bu aynı anda herkes için uygulanabileceği gibi yalnızca yaşlılar, çocuklar, kronik rahatsızlığı olanlar gibi belirli kesimler için de uygulanabilir.
Solunum cihazı
Akciğerin solunum yapamayacak hâle geldiği durumlarda, hastanın ciğerine oksijen pompalayıp ciğerlerden salınan karbondioksiti de geri çeken cihaz.
Sosyal mesafe
Virüsün bir kişiden diğerine geçiş ihtimalini azaltmak için insanlara fiziksel olarak yakınlaşmamak.
Sürü bağışıklığı
Nüfusun büyük bir kısmının virüse maruz kalıp hastalığa bağışıklık kazanmasından sonra hastalığın yayılma hızının yavaşlaması.
Temaslı takibi
Covid-19 hastalarıyla temas etmiş kişilerin bulunması, sağlıklarının incelenmesi ve takip edilmesi.
Temel Bulaşıcılık/Üreme Katsayısı (R0 Değeri)
Virüsün bulaştığı her bir kişinin ortalama kaç kişiye bulaştırdığını gösteren sayı.
Triyaj
Türkçesi öncelikleme olan, hastaları sağlık durumlarına göre önceleme yöntemi. Bugün aile hekimleri ve hastanelerde, koronavirüs taşıdığından şüphelenilen hastaları diğer hastalardan ayırmak ve öncelikli olarak tedaviye ihtiyacı olanları tespit etmek için kullanılıyor.
Virüs
Canlıların hücrelerine girerek kendi kopyasını yaratan bir nesne. Virüslerin canlı olup olmadığı tartışılsa da bilim dünyasındaki genel kanı, cansız oldukları yönünde.
Yorum Yazın
Her kelimenin hemen hemen Türkçe karşılığı varken niye bazıları hala inadına yabancı haliyle kullanmaya ısrar ediyor?