Fikir ve Teorileriyle Tüm Dünyayı Etkileyip Baştan Şekillendirmiş 10 Unutulmaz Ekonomist
İktisat, kuşkusuz ki dünyayı değiştirmek ve etkilemek anlamında en önemli sosyal bilimlerden biridir. Ve bu etkiyi yaratan büyük düşünürler ise, kitleleri, siyasetçileri, ülkeleri peşlerinden sürüklemişlerdi. Hatta Keynes’in bir zamanlar söylediği gibi, “Politikacılar bir süre önce ölmüş iktisatçıların kölesidir”.
Dünya tarihine etki eden çok sayıdaki değerli ekonomist ve düşünürün hepsini sıralamak mümkün olmasa da, aralarından 10 tanesini sizler için listeledik.
1. Adam Smith, 1723–1790
İskoç filozof Smith, modern ekonominin babası kabul edilir.
1776'da yazdığı ünlü 'Ulusların Zenginliği' (Wealth of Nations) kitabında teorilerini savundu. “Görünmez el” teorisi ile ekonomide ve piyasada bir tür doğal bir düzen olduğunu savunurken, buna yapılacak her müdahaleye de karşı çıktı. İktisatın bireysel olduğunu, yani kişilerin kendi çıkarları için hareket ettiğini söylerken, serbest piyasa ekonomisi savunucularının en önemli görüşünü ortaya atmış oldu.
2. John Maynard Keynes, 1883–1946
Dönemin hiç şüphesiz en önemli iktisatçılarından olan Keynes ise, makroekonominin kurucusu kabul edilir. Klasik ve neoklasik iktisatçıların aksine, piyasaların her zaman kusursuz işlemediğini, dönemsel olarak arz ve talep uyuşmazlıkları yaşandığını ortaya koyan Keynes, bu durumlarda kamu müdahalesinin kaçınılmaz olduğunu savundu. Sosyalizmin yükselişte olduğu bir dönemde Keynes bu tezi ile “kapitalizmin tamircisi” oldu diyebiliriz.
1929 krizi ile mevcut tezlerle baş edemeyen yönetimler, onun politikalarını uygulayarak krizden çıkmayı başarmıştır. Bugün hala dönem dönem ekonomiyi canlandırma politikalarında Keynes’in görüşlerine başvurulur.
3. Karl Marx, 1818–1883
Kesinlikle dünyaya en fazla etki eden iktisatçılardan. Görüşleri bir dönem dünyayı ikiye böldü. Hegel’in tarih anlayışını kapitalizmi analiz etmede kullanan Marx, liberal iktisatçıların emek değer teorisini aldı ve ortaya koyduğu 'artı değer kavramı' ile emeğin sömürüldüğünü söyledi. Marx bugün hala görüşleri en çok tartışılan isimlerden biri.
Son halini 1894 yılında alan Kapital, iktisat ve siyaset biliminin en önemli baş yapıtlarındadır.
4. Milton Friedman, 1912–2006
Parasalcılık yani 'monetarizm', büyük ölçüde Nobel ödüllü iktisatçı Friedman tarafından geliştirilmiş bir teoridir. Friedman ağırlıklı olarak para teorisi, para tarihi, tüketim analizi ve istikrar politikaları üzerinde çalıştı. 'Keynesyen' ekonomiye karşı çıktı ve Ronald Reagan’a danışmanlığı sırasında verdiği önerilerle küresel çapta önerileri büyük yankı uyandırdı.
Son yıllarda dünyamızı en çok etkileyen iktisatçılardandır.
5. Thomas Malthus, 1766–1834
İngiltere doğumlu Malthus'un fakirlik üzerine görüşleri gaddarca bulunabilir. Ancak sadece iktisatta değil, birçok bilim alanında önemli etkilere neden olduğu kesin. Malthus'a göre, fakirlik bazı kesimler için kaçınılmaz ve doğaldır. Bu insanlar basitçe, “hayat piyangosu isabet etmemiş talihsiz kişilerdir”. Nüfus, gıda ürünlerinden çok daha hızlı arttığı müddetçe yoksulluk da kaçınılmaz olacaktır. Nüfus teorisi ile ünlüdür ve görüşleri Darwin'i de etkilemiştir.
6. Friedrich List, 1789–1846
Almanya doğumlu List ise, tamamen serbest dış ticarete karşı durdu. Gelişmekte olan ülkelerin başta sanayi olmak üzere gelişmelerini tamamlayabilmeleri için, tarife ve benzeri önlemlerle korunması ve teşvik edilmesi gerektiğini savundu. Avrupa Ekonomi Topluluğunun kurulmasında zemin teşkil etti. Japonya da gelişme yolunda List’in önerilerini takip etmiştir.
7. Irving Fisher, 1867–1947
Neoklasik iktisatçılar arasında en önemli isimlerden biridir. İsmini verdiği Fisher denklemi (miktar teorisi) ile para miktarındaki artışın, paranın değerinin düşmesine ve enflasyona neden olacağını ortaya koydu. Sonradan Friedman'ın formüle edeceği Monetarist görüşün temellerini Fisher atmıştır. Friedman, Fisher'ı en büyük Amerikan iktisatçısı olarak nitelendirirdi.
8. Friedrich Hayek, 1899–1992
Hayek sıkı bir liberal ve serbest piyasa ekonomisi savunucusuydu. 'Avusturya İktisat Ekolü'nün önemli isimlerinden biridir. Liberal ekonomiyi savunan tezleriyle 1974 yılında Nobel İktisat ödülünü aldı.
Hayek de Keynes’in çalışmalarına karşı çıktı. Krize karşı kamu harcamalarına ağırlı vermeyi öneren Keynes politikalarına karşı, özel mülkiyet ve yatırımların önünün açılmasını savundu. “Kölelik Yolu” isimli eserinde merkezi planlamaya savaş açarken, faşizmin bir kapitalizm ürünü olduğu yönündeki görüşlere de saldırdı. Hayek’in görüşleri ABD’de ve tüm dünyada neoliberal politikalarda etkili oldu.
9. Alfred Marshall, 1842–1924
Yazdığı Principles of Economics eserinde Marshall, fiyatın arz ve talebin karşılanması sonucunda ortaya çıktığını açıklamaya çalışmış, bir pazarda fiyatlar düştükçe talebin artacağını, yükseldikçe azalacağını öngörmüştü. 'Klasik okul' adı verilen iktisadi düşünce akımının herkes tarafından kabul edilen lideridir. Keynes'e de hocalık etmiştir.
10. John Stuart Mill, 1806–1873
3 yaşında Yunanca, 7 yaşında Latince öğrenmeye başlayan, bu aralıkta ise Platon, Heredot okuyup matematik ve tarih öğrenen bu muazzam zeka, en önemli düşünürlerindendir. Küçük yaştan itibaren aldığı iyi eğitim sayesinde sadece ekonomide değil, felsefede de etkili olan bir isim.
Mill, aynı zamanda ateşli bir kadın hakları savunucusuydu ve feminizm akımına da öncülük etti. İngilizce 'insanoğlu' anlamına gelen 'mankind' sözcüğünü ilk reddeden kişidir.
Yorum Yazın