İnsanlığın İlk Büyük Medeniyeti Sümerler Nasıl Bir Toplumdu?
Tarih derslerinde bu kadar ilgi çekici yanlarını neden öğretmiyorlar acaba?🤔
Sümerler hepimizin bildiği gibi insanlığın ilk büyük medeniyetiydi. Hatta o kadar önemlilerdi ki günümüz toplumunda tarım, dil, matematik, din ve astronomi gibi alanlarda Sümer icatlarının izlerini hâlâ bulabilirsiniz.
Altı bin yıl önce ortaya çıkan ve Sümer adı verilen bu toplum Mezopotamya'da konumlandı. Günümüzde bu bölge Irak ve Suriye'de Dicle ve Fırat nehirleri arasında yer alıyor.
Sümerler en temel anlamda çiftçilik, yazı, matematik ve astronomiyle ilgilendiler. Mezopotamya'nın ince ve hilal şeklinde bir şeridi olan 'Bereketli Hilal' adı verilen bu yerde büyük ölçekte tarım yapmaya başladılar.
Hatta her ne kadar Orta Doğu'nun kurak ve eski toprakları tarım için uygun değilmiş gibi gözükse de Sümerler bunu kendi lehlerine çevirmeyi başardılar.
İki büyük nehir arasına konumlanan toplum ekinlerini sulamak için bu iki nehrin yatağından, suyundan ve toprağından fazlasıyla yararlandı. Bu durum da onların kanallar ve sabanları kullanmasına yani teknolojik anlamda da yenilikler yapmalarına olanak tanıdı. Zamanla meyve/ sebze yetiştirmekte başarılı hale gelen toplum bir süre sonra yeterli kaynakları olduklarını da bildiklerinden şehirler ve tapınaklar inşa etmeye başladı.
Sümer şehirlerinin ortaya çıkışı:
Yaklaşık 10 bin yıl önce Mezopotamya'da köyler ortaya çıkmaya başladı. Bölgede yaşayan insanlar aslında avlanmaya ve toplanmaya devam ederlerken bile hayvan ve tahıl yetiştirmeye devam ettiler. Zamanla bu köyler genişledi ve halk çiftçiliğe giderek daha fazla bağlanmaya başladı ve yerleşmeye adapte oldu.
Henüz arkeologlar bu topluluklar için hayatın tam anlamıyla nasıl olduğundan emin olamıyor olsalar da...
Çeşitli kaplara yerleştirilen çanak - çömlek biçemleri ve damga mühürleri arasındaki benzerlikler 6- 7 bin yıl önce bu toplumların idari kontrolünün ortaya çıktığını gösteriyor.
Bu esnada Sümerliler, Eridu adlı bir alanda kerpiç kullanarak birtakım tapınaklar inşa etmeye başladılar.
Şehir aslında M.Ö. 5400 civarında kuruldu ve de M.Ö. 600 civarında tamamen terk edilinceye kadar binlerce yıl zapt edildi diyebiliriz.
Eridu aslında çok eski zamanlarda bile yer alan bir efsanevi figürdü.
Babilliler, Eridu'nun dünyadaki en eski şehri olduğuna ve de tanrıların bizzat kendileri tarafından yarattıklarına inanıyorlardı. Bu tür bir yaklaşım aslında modern araştırmacıları da cezbetti diyebiliriz. Arkeologlar, Eridu'yu keşfetmeden önce bile eski metinlerden bu şehrin varlığı hakkında bilgi edinmişlerdi.
Bir Sümer tabletinde bu durum şu şekilde geçer: "Karabet/ hısımlık yeryüzünde var olduğundan beri Eridu, krallığın koltuğu oldu."
Eridu çevresindeki alan 19. yüzyılın ortalarından 20. yüzyılın ortalarına kadar birçok kez kazılmış ve ortaya daha önceden inşa edilen tapınaklar ve diğer yapıların üzerine inşa edilen ardışık binalar ortaya çıkmıştır. Bu da aslında Eridu'nun bir zamanlar genişleyen bir metropol olduğu anlamına gelir.
Bu kazılar Eridu'nun gerçekten antik bir metropol olduğunu doğrular niteliktedir.
Yaklaşık 7.400 yaşındaki Eridu, insanlığın en eski şehirlerinden biridir fakat tabii ilki değildir. Dünyanın en eski yerleşim yeri şu anda ülkemizin kuzey bölgesinde bulundan Çatalhöyük olarak kabul edilmektedir. Çatalhöyük 9.600 yıl önce kurulmuş ve bin yıl boyunca ayakta kalmıştır. Ayrıca Eridu şehri kurulmadan yüzyıllar önce yok olmuştur. Tabii yüzyıllar diyince de çok uzun bir zaman dilimi gibi düşünmeyin. Tarihi anlamda aslında bu çok kısa bir süre. 😊
Ama tabii Eridu, Sümer medeniyetinin de sonuçta başlangıcıydı.
Sümerler hızla Ur, Kish ve Uruk gibi düzinelerce şehri kurarak büyüdü. Haliyle Sümer şehirleri büyüdükçe de Sümer dünyanın ilk büyük tarım toplumlarından biri olmaya başladı. Zamanla Eridu'nun etkisi azaldı ve Uruk şehri gelişmeye başladı. Uruk dünyanın en büyük şehriydi. Bazı kaynaklar şehirde 80 bin kişinin yaşadığını belirtiyorlar. Tabii o dönemde dünya nüfusunun da tahminen 15 milyon olduğunu hatırlatmamızda fayda var.
Sümer medeniyetindeki teknolojik gelişmeler:
Teknoloji aslında Sümerler'in bir çölü bir vahaya dönüştürme çabalarındaki temel faktörlerden biriydi. Yani aslında en faydalı ve en önemli yeniliklerinden ve icatlarından biri sabandı.
İlk saban M.Ö. 3500 civarında ortaya çıktı. M.Ö. 1500'e gelindiğinde Sümerler, çiftçilerin aynı anda hem ekim yapmalarına hem de bu ekimleri toplamak için yük hayvanlarını kullanmalarına izin veren bir ekme makinesi olan sabanı icat ettiler.
Hatta toplum o kadar gelişmişti ki bu makineler çiftçilere ekim ve sulama sayesinde mahsul verimlerini nasıl artıracaklarını anlatan ve Almanaklar'ın (Sümer çiftçilerinin) izniyle verilen talimatlarla verildi.
Tüm bu gelişmeler de haliyle, büyüyen bir nüfusun yanı sıra büyüyen bir yönetici ve din sisteminin desteklenmesine ve kurulmasına da yardımcı oldu.
Şehirler büyüdükçe yazı, matematik ve din de gelişti ve büyüdü. Bundan 5 bin yıl öncesine gidildiğinde Sümerler'in yazının en eski formlarından biri olan çivi yazısını geliştirdiklerini rahatça gözlemleyebiliriz.
Kil ve taş üzerindeki Sümer yazıtları, tahıl ve diğer malların ticaretinin de gelişimine katkı sağladı. Bu yazıtlar sadece ticaret için değil aynı zamanda yemek tarifleri ve hatta bazı pornografik metinler için bile kullanıldı.
Şu anda dünyanın birçok yerinde yer alan müzelerde Sümer yazıtlarına ulaşabilirsiniz. Sümerliler aynı zamanda saatte 60 km gidebilen tekerlekli taş arabaları icat ettiler ve hatta ilk yazılı eser niteliği taşıyan Gılgamış Destanı'nı yazdılar.
Eridu'da keşfedilen bir kil tablette Eski Ahit'inde bulunan bir tufan hikayesi yer alıyor. Hatta bundan dolayı da İncil tarihçileri buna 'Eridu Genesis' diyorlar.
Bu tabletlere göre insanlara Sümer'deki şehirlerde yaşamaya başlamalarını ilk söyleyenler tanrılardı. Ama sonrasında tanrılar insan ırkını bir tufanla ortadan kaldırmaya karar verdi. Hatta bir efsaneye göre tanrı Enki, Ziusudra adında bir Sümer kralına halkını kurtarması için bir tekne yapması gerektiğini bile bildirdi.
Tabii tufan hikayesinin Sümerler'den çıktığı düşüncesi oldukça tartışmalı bir konu.
Bu büyük medeniyet komplo teorisyenlerinden arkeologlara kadar herkesi büyülüyor. Sümerler yok olduktan sonra bile Orta Doğu'da yer alan hem Babil hem de Asur imparatorlukları binlerce yıl dini ritüellerinde Sümer dilini kullanmaya devam etti. Babil evlerinde yapılan kazılarda Sümer medeniyetinin yok olmasından çok sonra bile Sümer diliyle yazılmış tabletlerin olduğunu ortaya çıktı.
İlk yıldız haritalarını oluşturan Babilliler astronomi bilgilerinin bir kısmını da Sümerler'den aldılar.
Babil halkının iki takım takımyıldızı vardı. Biri çiftçilik tarihlerini takip etmek, diğeri de tanrıları tanımak içindi. İkincisi bugün Yunanlılar sayesinde bize geçti ve 12 burç takımyıldızının temelini oluşturdu. Ayrıca bu yıldızlar için kullandıkları isimler de Sümerler'e ait.
Bu yüzden Sümerler her ne kadar binlerce yıl önce ortadan kaybolmuş olsalar da günümüze olan etkileri modern toplumu geliştirmeye ve değiştirmeye devam ediyor.
Siz bu konu hakkında ne düşünüyorsunuz? Yorumlarda buluşalım...
Bu içerikler de ilginizi çekebilir:
Yorum Yazın