Hem WhatsApp Güvenliğinin Hem de 2. Dünya Savaşı'nda Nazileri Mağlup Eden Bilgisayarın Mucidi Alan Turing
Yapay zeka fikrini, robotları ve bugün güvenliğimizi sağlayan şifreli iletişimin mucidiydi... İkinci Dünya Savaşı'nın kaderini değiştiren bilim insanı Alan Turing genç yaşta bu dünyadan ayrılana dek milyonların hayatını kurtardı, bugünlere yön verecek dehasıyla hep hatırlanacak!
1912'de başlayan hayatı, onun zekasını gösterebilmesi için karşısına her fırsatta bir şans çıkaracaktır.
Daha çocuk yaşlardayken öğretmenleri Turing’in zeki, öğrenme isteğiyle dolu ve bunların yanında bir de matematik konusunda umut vadettiğini görürler.
Her ne kadar zorlu bir sosyal hayat geçirmiş olsa da engellere rağmen alanında en iyisi olmak için çok çabalar...
Gittiği her okulu dereceyle bitirir, formüller üretir, makaleler yazar. Her biri yıllar sonra ders olarak okutulacak seviyede bu çalışmalarının yanında biz onun Turing makinesini anmak istiyoruz.
Turing makinesinin detaylarına girmeden önce ortaya çıkış hikayesi ise Turing'in İngiltere'de Kodlama ve Şifreleme Okulunda çalışmasıyla başlar.
Burada eğildiği konu matematiksel sistemlerdi. Bazı sistemlerin ispatlanması için çalıştı ve 'hesaplanabilir numaralar' konusuyla derinden ilgilendi. Onun ilgileri bu alanda şekillenirken o yıllarda Dünya'nın her yerinde yankı uyandıran İkinci Dünya Savaşı başlar. Onun matematik bilgisi ise Almanlara karşı İngiliz hükumetince hayli önemli bir rol oynar.
Bir İngiliz bilim insanı olarak Almanların iletişim için kullandığı şifreleme sistemi Enigma’yı çözmesi için görevlendirilir.
Bu alanda yaptığı çalışmalar geliştirildiğinde Turing makinesi ortaya çıkacaktır ama makinenin çözmesi gereken sorun çok ama çok karmaşıktır. Almanların savaşta haberleşme maksatlı kullandıkları Enigma'nın alametifarikası her gün değişen şifreli mesajlar üreterek dost ülkeler arasında iletişimi sağlamasıdır.
Makine bu değişen şifreleri oluştururken girilen metnin her bir harfini tahmin edilmesi imkansız, rastgele başka bir harfle değiştirerek kodluyordu.
İşin ilginç yanı Polonyalı araştırmacılar bu makineyi çözmeyi başarmış ve İngilizlerle de bu bilgiyi paylaşmıştı. Peki o halde sorun neydi?
Enigma'yı çözmek hiçbir işe yaramıyordu. Aynı gün akşamında değişen kodlamayı çözmek müttefiklere yollanan mesajın uygulanması ve kullanımdan kalkmasıyla anlamsız bir bilgiye dönüşüyordu. Sonraki gün değişen şifreler yeniden çözülüyor ama yine bilgi işlevsiz kalıyordu zira Enigma herkesten daha hızlıydı.
Turing'in yüksek öğreniminde çalıştığı konuyu hatırladınız mı? Biz hatırlatalım, hesaplanabilir numaralar...
Enigma'nın ürettiği her şifre sistemi her ne kadar rastgele ortaya çıksa da bir makine olduğu için hesaplanabilir bir şekilde bu rastgelelikleri yaratıyordu. Bu noktada onlarca matematikçinin bu şifreyi çözmeye çalışmasının hiçbir anlam ifade etmediği, bir makineyi yine başka bir makineyle yenebileceklerini anladılar.
Bu makine de Turing makinesi olacaktı, nitekim oldu da.
Turing makinesi her gün değişen Enigma kodlarını hızlıca çözüyor ve birliklere bu kodlarda yazanlar iletiliyordu. Enigma'nın şifre sisteminin çözülmesi tarihçilere göre savaşı neredeyse iki yıl kısalttı ve 15 milyona yakın masumun ölmesini engelledi.
Doğru, o bir kahramandı ama öyle bildiğimiz kahramanlardan değildi. Farkını anlatalım.
Savaşın gidişatına yön verecek Turing makinesi bilgisayar teknolojisinin ve yapay zekanın temellerini atmıştı. Ayrıca robotların ve yapay zekanın geleceğini tahmin eden Turing Testi insan ve robot arasında ayrım yapabilecek bir turnusol kağıdıydı olarak ortaya çıktı ve bugün bile kullanmaya devam ediyoruz.
'Robot olmadığınızı kanıtlayın' kutucuklarını gördüğünüz her yerde bir Turing Testi var, örneğin CAPTCHA testleri.
CAPTCHA'nın nasıl çalıştığını biliyorsunuz, web sitelerinin kötü niyetli kişilerin yazdığı uygulamalar tarafından otomatik olarak ziyaret edilmesini engelliyor. Yani bu testi sadece insanlar geçebilir.
Yoksa yapay zeka bu testi geçecek yöntemleri de bulur mu? Şimdilik bu soruyu yanıtsız bırakıyoruz.
Turing'in geleceği gördüğünün bir diğer kanıtı bugün hayatımızdaki şifreleme sistemleri.
WhatsApp, Bitcoin, bankacılık sistemleri, kişisel bilgilerimiz...
Hepsi tıpkı Enigma'da olduğu gibi uçtan uca şifreleniyor. Yani bu şifreleme yönteminde kullanıcıların birbirine gönderdiği veri, toplu halde değil, parçalarla şifreleniyor ve alıcıya ulaştıktan sonra çözülüp asıl bütünü oluşturuyor.
Turing'in henüz 42 yaşında trajik bir biçimde sonlanan yaşamı bize koskoca bir gelecek miras bıraktı.
Benedict Cumberbatch'in başrolünde olduğu ve onun hayatını, yaşadığı haksızlıkları ve başarılarını anlatan The Imitation Game'i mutlaka izleyin. Neden mi? Bu yazıyı okuduğunuz bilgisayar da, birazdan Instagram hikayelerini kontrol edeceğiniz cep telefonunuz da onun sayesinde var oldu.
Teşekkürler Turing!
Yorum Yazın
Hayran uyandıracak bir hayat hikayesi .Filmini izlemiştim muhteşem bir deha
CAPTCHA bir kısaltmadır ve T harfi Turing'in T'sidir. Bir içerik ona yetmezdi zaten, bu yüzden burada değinilmeye gerek görülmemiş ama Turing eşcinsel olduğu... Devamını Gör
Bu yazıyı yazabiliyorsam sayesindedir