Gerçek Kökenlerini Öğrenince Ufkunuzu Açıp Etimolojiye Aşık Olmanızı Sağlayacak Harika Kelimeler
Dünyanın dört bir yanında kullanan binlerce kelimenin nereden türediğini inceleyen bilim dalına 'etimoloji' deniyor. Twitter'daki Etimoloji sayfası hem günlük hayatımızda hâlâ kullandığımız, hem de unutulmaya yüz tutmuş birbirinden harika kelimeleri ve ardında yatan hikayeleri ile kökenleri insanlarla paylaşıyor.
Kökenleri ile ufkunuzu sonsuzluğa açacak bilgileri alabileceğiniz yeni kelimeler için buyurun! 👇
Kaynak: Etimoloji Twitter sayfası
Kökenbilim olarak da bilinen etimoloji, bir sözcüğün kökenine inerek hangi dile ait olduğunu, ne zaman ortaya çıktığını, anlam ve ses bakımından geçirdikleri dönüşümleri inceleyen bilim dalıdır.
Örneğin 'etimoloji' kelimesinin kökenine bakarsak, Fransızcada aynı anlama gelen 'étymologie' sözcüğünden Türkçeye geçmiş ve ilk kullanımı bilindiği kadarıyla 1910 yılında olmuştur. Kökeni ise Grekçe asıl, hakiki, gerçek anlamındaki έτυμον (étymon) köküne akıl, bilim, söz anlamlarındaki λόγος (lógos) ekinin eklenmesinden türetilmiştir.
Twitter'da Etimoloji isimli sayfada bazen günlük yaşamda kullandığımız, bazen de artık unutulmaya yüz tutmuş kelimelerin birbirinden ilginç kökenlerini paylaşan Erhan İdiz, kelimelere ve edebiyata gönül vermiş bir yazar.
'Sözün Başladığı Yer' isimli kitabındaki etimolojiye dair harika bilgilerini bir yandan da Twitter'da paylaşarak hepimizi aydınlatıyor İdiz.
Sayfayı buradan takip edebilirsiniz.
Önceki içeriğimiz için buyurun;
1. Halt, karışım demektir. Günümüzde münâsebetsizlik anlamında kullanılsa da aslında halt etmek, birbirine karıştırmaktır.
Saçma sözlere halt-ı kelâm, ilaçları birbirine karıştırmaya halt-ı eczâ denirdi.
Karışım iyidir fakat alakasız şeyleri yan yana koymak, halt etmektir
2. Her şakada bir gerçeklik payı vardır, deriz. Atalarımız aynı anlama gelen, “İnsan gönlünün artığını söyler.” cümlesini kullanırmış.
Gönlün artığı, çok güzel bir ifade. İçinde tutamayıp dışarı vurduğu, gönlünden taşırdığı…
3. Alâmetifârika; bir kişiye/şeye özelliğini veren husus, ayırıcı vasıf demektir. Damga, marka anlamına da gelir. Arapça alâmet “işaret” ve fârika “ayıran” sözcüklerinden oluşuyor.
“İnsanın alâmetifârikası nedir?” diye soruyor bir yazar ve ekliyor, “Öleceğini bile bile yaşaması.”
4. "Hep aynı terâne." Terane aslında nağme, musiki demek.
Günümüzdeki anlamı, çok tekrarlandığından usanç verici bir durum alan sözdür. Dilimize Farsçadan girmiştir.
Sık tekrarlanan değerini yitirir. Bu yüzden terâne, masal ve hikâye deyip geçilir.
5. Bazı kelimeler, toplumlarının serüvenini anlatır. Tıpkı kahve gibi. Arapçadan aldığımız kahveyi (kahva) İtalyanca üzerinden Avrupa’ya taşımışız. Fakat aynı kelime 300 yıl sonra kafe olarak geri dönmüştür.
Böylece yüzlerce yıl oturup kahve içtiğimiz yerler kafelere dönüşmüştür.
6. Tüm rakamlar Türkçe iken sıfır dilimize Arapçadan girmiştir. Sıfır, aslında hiç, boşluk demektir.
Asım Gültekin bunu şöyle yorumlamıştır:
“Türkçede sıfır yok. Türklerde her şey birden başlar! Sıfırdan bir şey olmuyor, her şeyin bir başlangıcı var, bir kökü, bir sebebi var.”
7.Gafil; çevresinde olup bitenden habersiz, farkına varmayan, gözü bağlı demektir. Türkçesi aymaz olan sözcük, dilimize Arapçadan geçmiştir ve gaflet ile aynı köktendir.
“Gafile kelam, nafile kelam.”
8. “Sittin sene düzelmez bu düzen.” Sittinin Arapça altmış olduğunu biliriz. Fakat neden bir asır, yetmiş sene değil de altmış sene?
Eskiler ortalama insan ömrünü bu kadar gördükleri için altmış demişlerdir. Yani sittin sene aslında ömür boyu demektir.
9. Bostan, güzel kokulu yer demektir. Dilimize Farsçadan giren sözcüğün aslı bûyistandır. Bûy “güzel, hoş koku” ve yer bildiren istan ekinin birleşiminden oluşmuştur.
İstan ekini yer ve ülke adlarında görüyoruz, Türkistan, gülistan, kabristan…
10. Günümüzde anlamsız gelse de “başın sağ olsun” aslında yaran iyileşsin demektir ve doğru kullanımı başın sağalsındır.
Baş, yara demektir; sağalmak ise iyileşmek anlamına gelir. Yani başın sağalsın derken “yaran iyileşsin” deriz.
Yaralar iyileşir mi, onu da kaybeden bilir.
Keşfet ile ziyaret ettiğin tüm kategorileri tek akışta gör!
Test
Gündem
Magazin
Video
Bu içerikler de ilginizi çekebilir:
Yorum Yazın
Kendi dilindeki deyimleri ve kelimeleri yanlış kullanıp anlamını bilmediği yazıların karşılığını sorgusuz sualsiz çocuğuna isim olarak veren kaç toplum var d... Devamını Gör
şu içeriğe her defasında görseller için giriyorum 🫠
"Sittinsene" bitişik yazılır. TDK sözlüğüne bakınız.