Emekli Kuyrukları Geri Dönmüşken EYT Neden ve Ne Zaman Çıkmıştı Bilmeyenlere Yakın Dönem Siyasi Tarih Dersi
Maaşlı ya da ücretli her çalışan bir gün emekli olmanın hayalini kurar. Tabi emeklilik de coğrafya gibi kader olduğu kadar tarihsel olarak da bir kaderdir.
Emeklilikte Yaşa Takılanlar ya da herkesin bildiği şekliyle EYT, Cumhurbaşkanı Erdoğan tarafından açıklanan düzenlemelerle haklarını aldı. Hayata geçmesi Meclis ve Resmi Gazete yolculuğu sonrası gerçekleşecek. Peki EYT neden vardı? Emeklilikte Türkiye'de düzenlemelerin tarihi ne? Sosyal güvenlik sistemi tehlikede mi? Tarihten gelen kısmına bakalım istedik.
Başlangıç noktasından başlamazsak sistem anlatımları havada kalacağından ilk bir Twitter paylaşımıyla başlamak mantıklı olacaktı. Ne olmuştu sahi o zaman ancak önce SGK sistemine biraz bakalım.
'Flashback'lerle devam edelim. Takım elbiselerdeki ışıltı ekonomide de vardı. 1983 ve 1987 seçimlerinde iktidar çıkan ANAP, 1989'da lideri Turgut Özal'ın Cumhurbaşkanı olmasıyla Mesut Yılmaz'ın yönetimine geçti.
Ancak ekonomi şimdiki döneme benzer şekilde gözlerdeki ışıltı olurken, şimdiden farklı şekilde Merkez Bankası Başkanı Rüşdü Saraçoğlu, sıkı istikrar politikası uygulamaya karar vererek hükümete kemer sıktırıyordu. Bu da 1992'de yapılacak seçimlerde oyların daha da düşmesi demek olunca Mesut Yılmaz 1991'de seçimleri erkene çekiyordu.
Evdeki hesap çarşıya uymadı. Meydanlarda emeklilikte yaş sınırının kalkacağı söylemiyle Demirel, oyları topladı ve dediğini de yaptı.
Özal'ın yaptığı, prim, hizmet süresi ve yaş haddi düzenlemesindeki 'yaş sınırını' kaldırınca şimdi tartışılan EYT'nin temelleri atıldı. Bir tek EYT'nin mi? 1994, 1996 ve 2001 krizlerinin de temellerine beton atıldı desek yalan olmaz.
Bir şekilde sistem 1999'a kadar geldi ancak daha gidecek gibi değildi. Bülent Ecevit başbakanlığındaki 17. koalisyon hükümetinde halen aktif siyasette bulunan Devlet Bahçeli ve partisi MHP 21 yılın ardından yönetimde yer alırken, Mesut Yılmaz'la ANAP da vardı.
8 Eylül 1999 tarihi bu hükümetin yaptığı düzenleme tarihi olduğu için bir sınır olurken, yaş sınırı yeniden getirildi ve kadınlar 58, erkeklerde 60 oldu.
Yıllar içinde SGK sistemiyle çok oynandı!
1950 yılında Adnan Menderes, cinsiyet ayrımı olmaksızın 60 yaş sınırı getirirken, 1955'te Süleyman Demirel kadınlara 55, erkeklere 60 yaş derken, 1969'da aynı Demirel bu yaşları sırasıyla 38 ve 43'e çekiyor. 1986'da Turgut Özal sınırı yeniden 55 ve 60 yaparken, sonrasında az önce anlatılanlar ve en son da 2008'de kademeli emeklilik sistemiyle prim gününde artış düzenlemesi yapılıyor.
SGK olur da bir içerikte Kemal Kılıçdaroğlu olmaz mı? Sisteme büyük yük getiren Demirel'in düzenlemelerini o dönem SSK Genel Müdürü olan Kılıçdaroğlu doğru bulmayarak 1999 yılındaki düzenlemelerde fikir belirterek açıkların azaltılması için yaş sınırı olması gerektiğini belirtmişti.
Kılıçdaroğlu'nun sistemsel açıklarda öngörüleri de net olmuştu.
Bu kadar SGK dediysek bu işin ışıltısından rakamlarına da bakmak lazım. Emeklilik sisteminde en uygun oran aslen 4 çalışan 1 emekli olurken, bunu tutturmak biraz zor.
Türkiye'nin 2021 yılında yüzde 15,3 olan genç nüfus oranının bu şekilde giderse 2080'de 11,1'e inmesi bekleniyor.
Çalışan/emekli prim ödeme sistemini gösteren oran 2002'de 2,08 olurken, arada daha düşse de 2022 Mayıs itibarıyla 1,95 oluyor.
Yani sistemde açık vermek kaçınılmaz görünüyor. Tabi bu veri de tam oranı yansıtmıyor çünkü primler düzenli ödenmiyor ya da stajyerler de sayılara ekleniyor gibi sistemsel handikapları bulunuyor.
SGK verilerine göre 2022 Eylül'de Türkiye'de 26 milyon 148 bin seviyesinde aktif sigortalı, 13 milyon 869 bin de pasif sigortalı (aylık alan) bulunuyor.
2021'de de 440 milyar 130 milyon prim ödemelerine (devlet katkısı hariç) karşın 406 milyar 24 milyon emekli aylığı ve 177 milyar 124 milyon sağlık harcaması yapıldı. Karşılama oranı da yüzde 75,5 oldu. 2005'te 19,9 milyar prim ödemesine karşın, 21,9 milyar TL emekli aylığı ödenmişti.
2019 yılında Cumhurbaşkanı Erdoğan, "SGK sistemini çökertir. Biz bunu yapmayacağız. Milletimin zararına olan bir şeye asla yokum. Seçim kaybetsek de yokum" demişti ancak düzenleme yapıldı.
Sisteme yükün 2019 yılında 800 milyar olacağı hesaplanıyordu. Reuters, 450 milyar TL olarak hesaplarken, Bloomberg de 13 Milyar dolar yani yaklaşık 250 milyar TL olduğunu hesapladı.
Diğer ülkelerde durum ne diye merak ederseniz👇
EYT İçin Bile Yaşı Tutmayanlar: Hangi Ülkede Daha Erken Emekli Olunur?
Ne zaman emekli olurum diyenler buraya👇
EYT için her yerde bir şey deniliyor yok mu şöyle toplu bir bilgi diyenlerin de ilgisini bu kesin çeker👇
Gündemde Emeklilik Şartları: 18 Soruda EYT'ye Dair Her Şey!