Depremlerden Sonra Kıtaların Hareket Etmesi Normal mi? Levha Hareketleri Tam Olarak Nedir?
Türkiye'de 6 Şubat tarihinde yaşanan depremler sonucu ülkemiz yasa boğulmuş durumda. Cumhuriyet tarihinin en büyük felaketlerinden birini deneyimlediğimiz bu zamanlarda Türkiye'nin yer değiştirdiği gibi birçok bilgi dolaşıyor. Peki deprem ülkelerin hareket etmesine neden olur mu? Levha hareketlerini ve ülkemizdeki etkilerini içeriğimizde inceledik. 👇
Türkiye'de 6 Şubat'ta meydana gelen depremlerden sonra levhaların nasıl kaydığı ve depreme nelerin sebep olduğu sürekli tartışılıyor.
Prof. Dr. Celal Şengör gibi değerli bilim insanlarımızla beraber yabancı uzmanlardan da bu konuda pek çok bilgi paylaşılmış durumda. Sadece son yaşanan felaket değil genel olarak depremlerde levhaların ve dolayısıyla ülkelerin hareket etmesi hakkında bilgileri detaylandırmak istedik. 👇
Bu bağlamda öncelikle kökeni 20. yüzyıla dayanan levha tektoniği teorisinden bahsetmekle başlayalım.
Bu teorinin temelini 1912 yılında Alman bilim insanı Alfred Wegener atmıştı. Buna göre günümüzde dünya yüzeyine dağılmış olan kıtalar bir zamanlar tek parça halindelerdi. Bu tek kıtaya Wegener 'Pangea' adını veriyordu. Levha adını verdiğimiz parçalarından oluşan Pangea 200 milyon yıl önce dağılmaya başlamıştı.
Böylece yavaş yavaş bugün bildiğimiz kıtalar meydana gelmişti. Wegener teorisinde levhaları puzzle parçalarına benzetiyordu.
Ayrıca kanıt olarak da Brezilya ve Batı Afrika'nın kıyı şekillerinin adeta birer yap-boz parçası gibi birbirine uyumlu olduğunu öne sürmüştü. 'Kıta kayması' adı verilen bu teori 1960'larda daha çok destekçi topladı. Dietz ve Hess adlarındaki bilim insanları bu durumun sadece kıtalar için değil okyanus tabanları için de geçerli olduğunu kanıtlamıştı.
Günümüzde kıtaların oluşmasının ve birbirlerinden ayrılmasının ateş küredeki magmanın hareketi sonucu oluşan levha hareketlerinden kaynaklandığı kanıtlandı.
Bahsettiğimiz bu levhalar 'kıta' anlamına gelmiyor, kıtaların altında yer alan tabakalar bunlar. Tektonik levhalar biz hiç fark etmesek de sürekli kaymaya devam ediyor. Birbirleriyle kıyaslandığında da inanılmaz derecede yavaş olan bu kaymalar levha sınırlarına etki edip yeryüzünde depremlere sebep oluyor. Gözlemler birçok depremin kaynağının tektonik levha hareketleri olduğunu gösteriyor.
Levha hareketleri üç tipte inceleniyor; uzaklaşan levha hareketi, yakınsak levha hareketi ve transform fay hattı.
Avrupa ve Amerika kıtalarının sürekli birbirinden uzaklaşması uzaklaşan levha hareketlerine güzel bir örnek olarak gösterilebilir.
Yakınsak levha hareketleri de genelde birbirine doğru gelen levhaların çarpışmasına veya üst üste çıkmasına sebep olur. Depremlerin ana sebebi de bu harekettir. Ayrıca dağ oluşumunu tetikleyen levha hareketi de budur.
Transform fay hattı ise levhaların birbirine paralel durduğu ama zıt yönlerde hareket ettiği durumlarda ortaya çıkar. Bu hareketten dolayı meydana gelen sürtünme çok şiddetli depremlerle sonuçlanmaktadır.
Anlayacağınız kıta kaymaları genelde depremlerden sonra gerçekleşen bir olgu olarak değil depremlerin nedeni olarak görülüyor.
Ancak 1999'da Türkiye'de yaşanan İzmit depremini araştıran bazı uzmanlar depremlerin de levha hareketlerine sebep olduğunu keşfetti. Bu durum depremleri takiben ikincil depremlerin yaşanabileceğini ortaya koymuştu. Anadolu mikroplakasında meydana gelen İzmit depremi ardından gelenleri de tetiklemişti.
6 Şubat 2023'te ülkemizde meydana gelen depremden sonra da İtalyan uzman Carlo Doglioni Türkiye'nin 3 metre kaydığını belirtmişti.
Sismoloğun açıklamalarına göre 7.7 büyüklüğündeki bu deprem 150 kilometrelik bir alana yayılan enerjiyi salmış ve Türkiye'nin üzerinde bulunduğu plaka Arap Yarımadası'na doğru en az 3 metre kadar kaymıştı.
Doglioni'nin açıklamalarını burada detaylıca incelemiştik. 👇
İtalyan Deprem Uzmanı Açıkladı: "Türkiye 3 Metre Kaydı!"
Yer bilimci Prof. Dr. Celal Şengör de Türkiye'de meydana gelen depremi anlatırken levha kaymalarından bahsetmişti.
'Arap levhası aşağıya doğru kaydı ve 7.7 şiddetinde Kahramanmaraş depreme sebep oldu. Daha sonra oluşan boşluğun kapanması için Anadolu levhası kaydı. O da boşluğu kapatınca 7.6 şiddetinde bir deprem daha meydana geldi. Çöküntü oluşan boşluk da Kahramanmaraş ovası.' Dolayısıyla bir depremdeki kayma diğer kaymayı tetiklemişti.
Sonuçta kıtaların kayması, levha hareketleri ve dolayısıyla ülkelerin yer değiştirmesi milyonlarca yıldır meydana gelen olaylar.
Bu hareketler sonucunda depremler, volkanik patlamalar gibi felaketler yaşanırken yeryüzünün meydana gelmesi de tamamen bu hareketler sayesinde gerçekleşiyor. Ayrıca levha tektoniğinin 'levha hareketleri sonucu depremler gerçekleşir' ifadesi de bazı durumlarda tersi şekilde işleyebiliyor.
Ülkemizin felaketle burun buruna olduğu bu günlerde enkaz altındaki vatandaşlarımızın sağlıkla kurtulmalarını diliyoruz.
Bu konuda siz neler düşünüyorsunuz? Yorumlarda buluşalım. 👇
Bu içerikler de ilginizi çekebilir:
Yorum Yazın