📌 Bir Sandık Analizi: Bugüne Kadar Yapılan Erken Seçimler Kime Yaradı?
Kasım 2019’da yapılması gereken genel milletvekili ve Cumhurbaşkanlığı seçimleri için 24 Haziran 2018’de sandığa gidiyoruz. Aslında erken seçim bize hiç de yabancı bir durum değil. Bugüne kadar erken seçim sonuçlarına giden süreç ve bir önceki seçim sonuçları incelendiğinde, genellikle erken seçim talebinde bulunan iktidarın önceki seçime göre oy oranı düşerek iktidarını sürdürdüğü veya iktidarın el değiştirdiği görülüyor. Biz de bugüne kadar gerçekleşen erken seçimlerin aslında kime yaradığını bir inceleyelim istedik.
Not: Türkiye Cumhuriyeti tarihinde teknik olarak ilk erken seçim, aynı zamanda ilk çok partili genel seçim olma özelliği de taşıyan 21 Temmuz 1946 seçimi olsa da, burada incelemek istediğimiz temel nokta, erken seçimlerin mecliste bulunan partilere yansımasını değerlendirmek olduğundan öncelikle 27 Ekim 1957 erken seçimine odaklanıyoruz.
1957 Erken Seçimi
Erken seçim talebi o dönemde tek başına iktidarda olan Demokrat Parti’den geldi. DP’nin erken seçim kararındaki en büyük neden de muhalefetin DP karşıtı güç birliğini oluşturmasını engellemek ve iktidar sürelerini güvence altına almaktı. Bir yıl öne alınarak 27 Ekim 1957’de yapılan erken genel seçimle ilgili, oy verme işlemleri halen devam ederken radyodan DP’nin kazandığının anons edilmesiyle sandık hilesi yapıldığına dair iddialar ortaya çıktı. Birçok yerde oyların tekrar sayılmasıyla tamamlanan süreç sonunda, 1954 tarihli bir önceki seçimlere göre oy oranı %10 gerileyen DP, yeniden iktidar oldu.
1977 Erken Seçimi
Siyasetin gündemine tekrardan 1974’te giren erken seçim kararı ise o tarihte gerçekleşemedi. 1973 genel seçimlerinde en çok oy oranına sahip CHP tek başına iktidara gelecek çoğunluğu sağlayamayınca, MSP ile koalisyon hükümeti kurdu. Bu dönemde Kıbrıs Harekâtı, ekonomik kriz ve ülkede artan şiddet olayları gibi gelişmeler siyaseti de oldukça etkiledi ve böylece Türkiye’de bir kez daha erken seçime gidilme kararı alındı. Ekim 1977’de yapılması öngörülen seçim, 5 Haziran 1977’de yapıldı. Seçim öncesi dönemde Necmettin Erbakan’ın partisi MSP ile Bülent Ecevit’’in CHP öne çıkıyordu. Seçimden CHP, 1973 seçimiyle karşılaştırıldığında oy artışı kaydederek birinci parti olarak çıktı. Ancak, tek başına hükümet kuracak milletvekili sayısını yine elde edemedi. CHP ile birlikte bu seçimde AP ve MHP de oy oranlarını arttırdı. CHP’nin kurduğu azınlık hükümetinin güvenoyu alamaması sebebiyle, AP, MSP ve MHP birlikte hükümet kurdu.
1987 Erken Seçimi
1987 seçimleri öncesinde yapılan 6 Eylül 1987 referandumu ile, 12 Eylül darbesi sonrası yürürlüğe giren siyasi yasaklar kaldırıldı. Dönemin Başbakanı ve Anavatan Partisi(ANAP) Başkanı Turgut Özal, bu yasağın kaldırılmasına karşı çıksa da muhalefet yasakların kaldırılması yönünde kampanya izledi. Sadece 75.066 oyluk fark ve %50,1’lik oran ile referandum sonunda halktan siyasi yasakların kaldırılması yönünde karar çıktı. Referandumda kaybeden Özal, erken seçim kararı alarak ANAP’ın iktidarının ikinci dönemini başlatmış oldu. Siyasi yasakları kaldırılan eski liderlerin tekrar partilerinin başına geçmelerini önlemek isteyen Özal, öncelikle 2839 sayılı “Milletvekili Seçimi Kanunu”nda bir değişiklik yaparak, 'seçimlere meclisçe karar verilmesi halinde en erken 90 gün içerisinde seçimlerin yapılacağına” dair hükmü kaldırttı ve seçimler 1987 yılının Kasım ayında gerçekleşti. Oy oranında büyük bir düşüş gözlense de ANAP iktidarını bu dönemde de sürdürdü. 1983’teki 399 milletvekili arasında 211 sandalyesi bulunan ANAP, 29 Kasım 1987’de yapılan erken seçimle 450 sandalyenin 292’sini elde etti.
1991 Erken Seçimi
ANAP’ta ortaya çıkan parti başkanlığı ve başbakanlık gibi liderlik sorununu çözmek için, Turgut Özel ve Yıldırım Akbulut’un ardından Başbakan seçilen Mesut Yılmaz’ın kararıyla 1991’de yeniden erken seçime gitme kararı alındı. Olması gerekenden bir yıl önce yapılan seçimlerin sonucunda ANAP iktidardan düştü. 1991 erken seçimlerinde Süleyman Demirel’in Doğru Yol Partisi en çok oy oranına sahip parti olarak çıksa da hükümet DYP ve SHP koalisyonu ile kurulabildi.
1995 Erken Seçimi
CHP ve SHP’nin birleşmesiyle beraber CHP koalisyonun ortaklarından biri haline gelmiş oldu. DYP’nin hem kendi içerisinde hem de CHP ile yaşadığı anlaşmazlıklara 1994 yılı yerel seçimlerinde özellikle büyükşehirler olmak üzere birçok belediye başkanlığını Refah Parti’nin kazanması da eklenince, ülke yeniden bir erken seçim sürecine girmiş oldu. Böylelikle 25 Aralık 1995 tarihinde bir erken seçim yapılmasına karar verildi. 1995 seçimleri sonucunda hiçbir parti tek başına iktidar olabilecek çoğunluğa ulaşamadı. Böylelikle hükümet, ANAP-DYP koalisyonu ile kuruldu ancak 3 ay sonra, RP ve DYP hükümeti dönemi başladı.
1999 Erken Seçimi
1999 erken seçimlerinde ise %10’luk seçim barajını aşan 5 siyasi parti bulunuyordu. DSP, bu seçimlerden %22 oy oranı ile birinci parti olarak çıktı. DSP, MHP ve ANAP’ın koalisyon hükümetiyle sonuçlanan bu seçimlerde CHP, %9’luk bir oy oranı ile meclis dışında kaldı.
2002 Erken Seçimi
İktidar partileri arasında artan uyuşmazlıklar ve ekonomik kriz, 2002 erken seçimlerinin en büyük sebeplerinden oldu. Gelen baskılar sonucu üç partili koalisyon hükümeti erken seçim kararı aldı ve bu seçimlerde henüz yeni kurulmuş olan AK Parti en çok oy oranına sahip oldu. 2002 seçimleri sonucunda önceki dönemde mecliste bulunan tüm siyasi partiler yüzde 10 barajına takılarak meclis dışı kaldı. Bir önceki 1999 seçimlerinde %8,7 ile seçim barajını aşamayan CHP ve yeni kurulan AK Parti meclise girmeyi başaran iki parti oldu. Seçime katılım sağlayan diğer 16 parti ise milletvekili çıkaracak yeterli oy oranını sağlayamadı. Meclisteki sandalyelerin neredeyse %65’ine tek başına sahip olarak AK Parti, uzun süredir hüküm süren koalisyon hükümetlerinden sonra tek başına iktidara gelmiş oldu.
2007 Erken Seçimi
Görev süresi dolan dönemin Cumhurbaşkanı Ahmet Necdet Sezer’in yerine kimin geleceği tartışmaları ve 27 Nisan 2007’de yayınlanan ve “e-muhtıra” olarak adlandırılan bildiri, 2007 yılında ülkede tekrar bir erken seçimin yaşanmasına sebebiyet verdi. O yılda ise diğer erken seçimlere göre planlanan seçim tarihine nispeten daha yakın bir tarihte, 4 ay öncesinde seçime gidildi. 2007 seçimlerini yine tek başına hükümeti kuracak çoğunluğu elde eden AK Parti kazandı. Ancak, MHP ve Bağımsız milletvekillerinin meclise girmesiyle AK Parti milletvekili sayısı 2002 yılına göre azaldı.
Keşfet ile ziyaret ettiğin tüm kategorileri tek akışta gör!
Test
Gündem
Magazin
Video
Yorum Yazın
2002 erken seçimi yani AKP illetinin başa geldiği dönemde erken seçim kararını destekleyenlerden birisi Devlet Bahçeli. Sebebi ise parti içerisinden olan bir... Devamını Gör
Chp zamanında da hep ekonomik kriz yaşanmış. Insanların alıştıkları partinin dışında yeni kurulan bir partiye oy vermeleri bireysel olarak baya zorlayıcı. Ne... Devamını Gör
ne saçma bi soru yapana yaradı tabiki