5 Kez Uygulandı, 400 Bin Kişi Faydalandı: Türkiye'nin Bedelli Askerlik Serüveni

Bedelli askerlik gençlerin beklenti içerisinde oldukları ve taleplerini sık sık sosyal medyada dile getirdikleri bir konu. Hemen her seçim öncesi artan beklenti 24 Haziran seçimlerine giderken de görüldü. Cumhurbaşkanı Erdoğan ise bir süre önce bu taleplere seçim sonrasını işaret ederek yanıt verdi... Bedeli askerlik yasası 1987'den bu yana farklı gerekçelerle 5 kez çıkarıldı ve yaklaşık 400 bin kişi faydalandı. Gelin Türkiye'nin bedelli serüvenine kısaca bir göz atalım... 

Yıldırım'ın bu açıklaması sonrasında kamuoyunda erken seçim öncesinde bedelli askerlik düzenlemesinin çıkacağı yönünde beklenti oluşmuştu.

Ancak AKP Sözcüsü Mahir Ünal'dan gelen 'bedelli gündemimizde yok' açıklaması kafaları karıştırmıştı. Farklı açıklamaların ardından başlayan tartışmalara son noktayı koyan isim ise Cumhurbaşkanı Erdoğan olmuştu. Erdoğan, Afrin operasyonun sürdüğü bir dönemde bedelli yasasının çıkarılmasının 'şehitlere ve gazilere saygısızlık olacağını' söylemiş ve 'Hayırlısıyla şu önümüzde seçim bitmiş olsun, başkanlık sistemine geçiş dönemi hallolduktan sonra bunlar tekrar masaya yatırılır' diyerek seçim sonrasını işaret etmişti.

Bedelli askerlik ile ilgili yasal çerçeve 1111 sayılı Askerlik Kanuna göre belirleniyor. İlgili kanun ihtiyaç halinde ve gerekli şartların oluşması durumunda yükümlülerin belirlenen bedeli ödeyerek askerlik hizmetinden muaf tutulmasına olanak veriyor. Cumhuriyet tarihinde ilk bedelli askerlik uygulaması 1987 yılında gerçekleştirildi. Bugüne kadar farklı gerekçelerle 5 kez hayata geçirilen bu uygulamadan toplam 398.731 kişi faydalandı.

Doğruluk Payı'nın aktardığına göre, askerlik hizmetinden ücret karşılığı muaf olmanın bedeli ise her uygulamada farklılık gösterdi. 2011 öncesindeki uygulamalarda tutarlar döviz üzerinden belirlenirken, son iki uygulamada Türk Lirası uygulamasına geçildi. 1999 uygulamasında yükümlünün yaşına göre iki farklı tutar belirlendi. Buna göre 1 Ocak 1973’ten önce doğanlar 15 bin Alman Mark’ı ödemekle yükümlüyken, 1 Ocak 1960’tan önce doğanlar için 20 bin Alman Mark’ı tutar belirlendi. 1999 uygulaması neticesinde 1 milyar 66 milyon mark gelir elde edildi. 2011 bedelli uygulamasından ise 30 yaşından gün alan yükümlüler 30.000 TL tutarı ödeyerek faydalanabildi. 1999 uygulamasının aksine, 2011 uygulamasından faydalananlar 21 günlük sembolik askerlik hizmetinden de muaf oldu.

2014 uygulaması ise hem tutarı ve hem de kapsadığı yaş aralığı bakımından bir önceki uygulamadan daha cazipti. Bakanlar Kurulu’nda alınan kararla 31 Aralık 2014 tarihi itibariyle 27 yaşını doldurmuş olan kişiler uygulamadan faydalanabildi. Bedelli ücreti 18 bin TL olarak belirlendi. Bu seferki uygulamadan 611 bin kişinin faydalanabileceği hesap edilmişti, ancak gerçekleşen başvuru 203 bin kişi civarında oldu. Beklentinin altında kalmakla beraber, 2014 yılında geçmiş senelerdeki uygulamalara kıyasla rekor sayıda kişi bedelli askerlikten faydalandı. Dönemsel olarak gerçekleştirilen bedelli askerlik uygulamalarının yanı sıra, yurtdışında toplamda en az 3 yıl çalışmış olan Türk vatandaşları 1.000 Euro döviz ödemesi karşılığında askerlik hizmetini yerine getirmiş sayılıyorlar.

1987, 1992 ve 2011 bedelli askerlik uygulamalarının gerekçesi, biriken kaçak-saklı-bakaya konumundaki problemli yükümlü sayısının eritilmesi olarak açıklanırken, 1999 ve 2014’teki gerekçeleri farklıydı. 17 Ağustos Gölcük depreminin getirdiği mali yükün hafifletilmesi 1999 bedelli uygulaması için gerekçe oldu. 2014 uygulamasından elde edilecek gelirin ise sadece TSK’nın savunma teknolojisi ihtiyaçlarını gidermek amacıyla harcanacağı belirtildi. 

Başbakan Yıldırım da bedelliyle ilgili geçtiğimiz ay yaptığı açıklama da buradan elde edilecek geliri savunma sanayisini güçlendirmede kullanmayı planladıklarını söylemişti. 

Bedelli askerlik Türkiye'nin gündemini meşgul etmeye devam edecek gibi duruyor. Bakalım bu beklenti ne zaman, ne kadar ücretle ve hangi gerekçelerle karşılanacak...