Zuhal Mansfield Yazio: Kaybolan Bayram Gelenekleri, Büyüyen Bayram Ekonomisi
Bayram gelenektir, bayram ziyarettir, kavuşmaktır, kaynaşmaktır…
Bayram gelenektir, tatlar, lezzetler, gülüşler, iyilikler ve güzelliklerdir…
“Nerede kaldı o bayramlar?” tepkinizi duyar gibiyim…
Bayramlar artık çikolata ve şekerleme firmalarının rekabetidir… GSM operatörlerinin ve turizm şirketlerinin rekabetidir… Elbiseydi, hediyelikti, yolculuktu derken kredi kartlarının rekabetini de buna ekleyin. Bayramdan sonra ya cebimize bakacağız ya da kredi kartı ekstrelerine…
Ben şimdiden önemli ipuçlarını vereyim.
Türkiye’nin en popüler alışveriş dönemi Sevgililer Günü’dür. Bir de bayramlar var. Çocukluğumuzda sadece iki alışveriş sezonu vardı: Okul başlangıcı ve Ramazan Bayramı öncesi. Ramazan’da alınanlar Kurban Bayramı'nda da giyilirdi. İstisnası, aile yakınlarının düğünüydü.
Bayram madem ziyarettir, acaba kaç kişi şehirlerarası ziyaret için yola çıkıyor? Artık ziyaret ile tatil birleşmiş olsa da “bayram ziyaretidir” diye iyi niyetimizi koruyoruz.
İstanbul Havalimanı’nda bayram öncesi 8 Temmuz tarihinde 1422 uçuş ile toplamda 230 bin kişi seyahat etti. Otobüs seferlerinde İstanbul’dan çıkışta tam kapasite var ama bayram süresince Türkiye geneli şehirlerarası otobüslerde yüzde 80 doluluk yaşanıyor. Bayram süresince 2 binden fazla ek sefer düzenlenmesi bekleniyor. Ankara terminalinden bazı bayram öncesi günler yolcu sayısı 300 bine ulaşabiliyor.
Kiralama şirketleri, günlük araç kiralamada geçen yıla göre yüzde 25-30’a yakın büyüme yaşanacağını bekliyor. Bu büyüme ile sektörün iş hacminin pandemi öncesi rakamlarına yani 2019 seviyesine yaklaşabileceğini tahmin ediliyor.
Bir de kurbanlık gerçeği var: Geçtiğimiz Kurban Bayramı'nda 950 bin büyükbaş, 2 milyon 750 bin küçükbaş kurban kesilmişti. Bu yıl da en az 750 bin büyükbaş hayvanın kurban edileceği tahmin ediliyor. Canlı hayvanın şu anki piyasalara göre büyükbaşta kilogram başına 65, küçükbaş hayvanda ise 62 liradan hesaplanıyor.
Fiyatlar, geçen yıla göre, büyükbaşta yüzde 107,6, küçükbaşta ise yüzde 90,6 oranında arttığını da hatırlatalım. Tahmini bir rakamla, 2022 yılında kurbanlık hayvanlara 26 milyar lira ödenecek. 2015 yılında 1 milyon 600 bin büyükbaş ve 3.5 milyon küçükbaş hayvan kurban edildiğini hatırlatmak isterim. Fiyat artışları böyle giderse önemli bir gelenek de kaybolabilir.
Kurbanlık öyle bir ekonomik ortam oluşturuyor ki İran, Irak ve Suriye’den kaçak kurbanlık girişi gerçekleştiği söyleniyor. Kaçak ve kurban arasındaki bağlantıyı ben kuramadım, sizin takdirinize bırakıyorum…
Kurban Bayramı öncesi 7 Temmuz Dünya Çikolata günüydü. Haliyle bu yıl da çikolatanın diğer ikramlıklar arasında biraz daha önce çıktığı söylenebilir. Bayramlarda şeker, çikolata, baklava ve tatlılar yarışır… Herkesin kendi alışkanlıkları var. Büyüklerimiz, “baklavasız bayram olmaz!” derlerdi. Ama onlar evde yapılan ve o evin maharetini gösteren ikramlardı.
Şimdi endüstri dönemi ve onun da bir ekonomisi var: Türkiye sadece iç pazarda değil, dünya pazarlarında da artık bir çikolata ihracatçısı ülke durumunda. Ama bayramlardaki tüketime göre, genelde Doğu ve Güneydoğuda şeker, Marmara ve Ege Bölgesinde çikolata tüketimi her yıl artmaya devam ediyor. Türkiye’de çikolatanın yüzde 45’ini Marmara Bölgesi tüketiyor.
Bayramlarda çikolata tüketimi üç kat artıyor. Doktorların, diyetisyenlerin “şekerden uzak durun” uyarılarına rağmen, her yıl ağzımızın tatlanması artıyor. Gaziantep’in baklavası, otellerin harcamaları, hediyelikler ve restoran ile eğlence yerlerinde yapılacak harcamalar bu artışa dahil edilmedi. Mesela bayramlarda sadece Gaziantep’ten 5 bin civarında tepsi farklı şehirlere ve yurtdışına gönderiliyormuş.
2021 yılında Türkiye bayramlık çikolata ve şekerleme pazarının büyüklüğü yaklaşık 35 bin ton ve 1,1 milyar TL'ye ulaşmıştı. Hediyelik ve İkramlık çikolata pazarının tonaj büyüklüğü 12.600 ton, ciro değeri ise 608 milyon TL iken ikramlık şekerleme pazarı 22.200 ton, ciroda ise 536 milyon TL olarak gerçekleştiğini hatırlatalım.
Türkiye’deki çikolata ve şekerleme pazarının hacmi yaklaşık 455 bin ton civarında. Bunun 350 bin tonluk kısmını kendi çikolatasını kendi üretme yetkinliğine sahip endüstriyel şirketler, açık pazar olarak adlandırdığımız 100 bin tonluk kısmını ise kendi üretim kapasitesi olmayan şirketlere üretim yapan bizim gibi çikolata ve kakao ürünleri tedarikçileri oluşturuyor.
Dünya Çikolata Günü hatırına bu konuyu biraz da açalım: Türkiye’de kişi başı çikolata tüketimi: Avrupa ve dünya ortalamasının altında olarak 3,1 kg.
İpsos KMG verilerine göre (2020 yılı); son 1 yılda hanelerin yüzde 95’i tablet çikolata satın alıyor. Ortalama bir hane 1 yılda yaklaşık 1.2 kg tablet çikolata tüketti. Son 1 yılda hanelerin yüzde 100’ü çikolata kaplamalı ürün (bar, gofret, draje, sürpriz çikolata ve diğer) satın aldı.
Haneler tek alışverişte ortalama 149 gram çikolata kaplamalı ürün aldılar, çikolata kaplamalı ürün için tek seferde ortalama 5,2 lira harcadılar.
Ağzınızın tadı eksilmesin…
Ağzımızın tadı deyince, eski bayram eğlenceleri aklıma geldi. Eskiden tv kanalları bayram programları yapardı. Ünlü ses ve komedi sanatçıları için yarışır ve dev kampanyalar düzenlerdi. Artık hiç birinin sesi çıkmıyor…
Bugün bayram erken kalkın çocuklar, şarkısını da eski bayramlardaki kadar duymuyorum. Bu da mı Z kuşağı etkisi?
“Akşama fincan böreği, sabaha bayram çöreği” tekerlemesi vardı. Artık bayram çörekleri de yapılmıyor. Her yörenin bayram çöreği farklıydı. Bu gelenek devam etseydi, şehirlerde herkes komşusuna ikramda bulunsaydı ne güzel kaynaşma olurdu. Hatta bazı yörelerde Ramazan Bayramı’na “Şeker”, Kurban Bayramı’na da “Çörek” bayramı deniliyor. Fincan böreğinin de çay saatlerinde tüketilen yerel bir börek çeşidi olduğunu hatırlatalım.
Bugün bayram çocukları da unutmayalım. Bayram öncesi asgari ücret ve emekli aylık artışları açıklandı ama bayram harçlıkları unutuldu. Siz unutmayın! Harçlıklarda elinizi cömert alıştırın…
Bugün bayram! Bir kaç yaşlıdan gönül, bir kaç çocuktan gülücük al. Alabilirsen bir kaç fakirden de dua al…
Gönüller, gülücükler ve dualar sizin olsun!
Nice bayramlara erişmeniz dileğiyle.
Yorum Yazın