Uğur, Kısmet ve Bereketle Gelen Köklü Gelenek: Hıdrellez
1. Türk kültüründe Hıdrellez
Hıdrellez, Türk kültüründe farklı isimlerle, farklı şekillerde karşımıza çıkan mevsimsel bir bayramdır, bahara geçiş döneminin kutlandığı bir 'gelenektir'.
Bu geleneğin kökeni, Hun'lara, Göktürk'lere kadar dayanır. Çin kaynakları, Türklerin yılın beşinci ayında şarkıların söylendiği, kurbanların kesildiği, at yarışlarının yapıldığı kutlamalar düzenlediğinden bahseder.
Asya'dan Anadoluya göçün ardından, Hıdrellez kutlamalarında İslami motifler yer almıştır, bu köklü gelenek bozulmadan, asırlardan bu yana günümüze kadar gelmiştir.
2. Doğanın canlanmasına karşı duyulan sevinç
Havaların ısınması, baharın gelişi büyük bir heyecanla karşılanırdı. Kıştan yaza geçiş ritüeli, tüm Türk coğrafyasında farklı uygulamalarla kutlanırdı.
Hıdrellez, doğanın canlanmasına karşı duyulan sevinçtir, yaşam enerjisidir.
3. Türk kültüründe İslamiyetten sonra Hıdrellez: Hızır ve İlyas'ın bereket dağıtan buluşması
Hıdrellez isim olarak Hızır ve İlyas kökeninden gelmektedir. Hızır ve İlyas peygamberin yeryüzünde buluştukları gün olarak kabul edilen Hıdrellez'de, bu buluşmanın bereket, huzur ve refah getirdiğine ilanılır.
Hızır, inanışa göre ab-ı hayat, yani hayat suyu içerek ölümsüzlüğe ulaşmıştır. Zaman zaman insanların arasında dolaşarak zor durumda olanlara yardım ettiğine inanılan Hızır, Allah katında yüce bir peygamber olarak kabul edilir.
4. Hızır ve İlyas buluşmasının kerametleri
Uğradıkları yerlere bolluk, bereket, zenginlik sunarlar.
Dertlilere derman, hastalara şifa verirler.
Bitkilerin yeşermesini, hayvanların üremesini, insanların kuvvetlenmesini sağlarlar.
İnsanların şanslarının açılmasına yardım ederler.
Uğur ve kısmet sembolüdürler.
Mucize ve keramet sahibidirler.
5. Hıdrellez, Ederlezi, St George's Day: Açan çiçeklerin enerjisi dünyanın dört bir yanında!
Mayıs ayında, yalnızca Türk kültüründe değil birçok farklı kültürde de 'bu coşkuya, enerjiye' rastlıyoruz. Balkanlarda Ederlezi, İngiltere'de St George's Day, İrlanda'da St Patrick's Day ve diğer ülkelerde de farklı isimlerde karşımıza çıkan, aslında aynı sevinçtir...
Doğanın geri dönüşüne karşı, kötülüklerin alevlerin arasında kaybolmasını, yeni umutları yeşermesini ve bereketli bir yıl geçirmeyi dileyen insan!
6. Hıdrellez gününe iş bırakılmaz: Temizlik bir hafta önceden başlar!
Temizlik ve diğer ev işlerini Hıdrellez'den önce tamamlayıp, o güne iş bırakmama geleneği yaygındır. Hıdrellez temizliğine bir hafta önceden başlanır, o gün ev işi bırakılması iyi sayımayan bir durumdur.
7. Hıdrellez günü erken kalkılır
İnanışa göre Hızır geldiğinde evde olmayanların bereketten, şanstan ve kısmetten mahrum kalacağı düşünülür. Bu sebepten Hıdrellez günü erkenden kalkılır.
5 Mayıs'ı 6 Mayıs'a bağlayan gece hiç uyumayıp, sürekli olarak ibadet edenler dahi vardır.
8. Kutlamalar ağaçlık, su kenarı alanlarda, türbe ve yatır yakınlarında yapılır
Baharın taze bitkileri ve kuzu eti yenilir. Baharın ilk kuzusu yendiğinde bunun şifa getireceğine inanılır. Hıdrellez günü, su kenarlarından ot toplanıp kaynatılırsa şifalı geleceğine ve bu su ile 40 gün yıkanılırsa, gençleşilip güzelleşileceğine inanılır.
9. Hıdrellez ateşi için yakılacak ne varsa önceden toplanır, ateş hep birlikte yakılır...
Ve ateş bu boya gelmeden, yeni alevler yükseliyorken tabii ki ateşin üzerinden atlanır! Dilekler dilenir, önceden hazırlanmış mısırlar ve diğer yiyecekler herkese sunulur... Kısacası baharın gelişi, hep birlikte büyük bir coşkuyla, samimiyetle kutlanır!
10. Diğer Hıdrellez inanışları
Hıdrellez akşamı tuz yeyip yatarsanız, rüyanızda size su verecek kişiyle evleneceğiniz rivayet edilir
Hıdrellez öncesi 41 karınca yuvasından alınan toprak, ev halkının para cüzdanına az miktarda konulursa, o eve bolluk ve bereket gelir.
Evlenmek isteyen delikanlı, tuzlu çöreği 5 mayıs akşamı yiyerek gece uykusuna yatarsa, rüyasında evleneceği kızı görür.
Hasta ve yaşlılar 5 Mayıs akşamı çimenlerin üzerinde yuvarlanırlarsa şifa bulurlar.
Evlenmek isteyen genç kızlar, hıdrellez günü kimliklerini belli etmeden kıbleye bakan dokuz komşu kapısını çalarlarsa kısmeti bir yılakalmaz açılır.
Hıdrellez günü, boyu kısa olan çocuk veya gencin başına oklava ile vurulursa o yıl içinde boyu uzar.
Hıdrellez günü, gözlerine sürme çeken genç kızların başı o yıl hiç ağrımaz.
Hıdrellez günü, akarsuda yıkanan kişinin cildi güzelleşir.
Kısmetinin açılıp açılmayacağını öğrenmek isteyen genç kız, tomurcuk halindeki bir çiçeği suyun içine koyar. Ertesi gün tomurcuk açılırsa kızın kısmeti açılır, tomurcuk açılmazsa kızın kısmeti o yıl açılmaz.
Ev sahibi olmak isteyenler, hıdrellez gününden itibaren üç gün boyunca gül ağacının dibine ev maketi yaparlar.
Evlenmek isteyen genç kız, elmayı soyup yastığının altına koyarsa rüyasında evleneceği genci görür.
Bekar kızın çeyizinden alınan bir eşya, gül ağacının altına konulur. Kızın rüyasında bu eşyayı hangi genç alırsa kız onunla evlenir.
İçinde su bulunan bir kabın çevresine bekar kızlar oturur, iple pamuğa bağlanmış iğne bu suya atılır. Bu hangi kızın önüne giderse o kız erken evlenir.
11. Bir çocuğun gözünden Hıdrellez: 'En hasından çocuk bayramı'
Benim çocukluğum için en hasından çocuk bayramıydı. Düşünsene, yılda bir günlüğüne arkadaşlarınla hava karardıktan sonra, üstelik akşam geç vakitte dışarda oynamana izin verilmiş. Kibritle bile oynaman yasakken kocaman devasa ateşler yakılmış. Cesaret edebilen üstünden bile atlıyor. Sadece sen ve diğer çocuklar değil, büyükler de gelmiş oyununuza katılmış. Mahallede sokak düğünlerini aratmayan bir kalabalık. Saatlerce bitmeyen coşku. Sonrasında evde aynada isten kararmış suratın, yanık lastik kokan tişörtün. Derin uykularda büyüdüğünü gördüğün rüyalar.
ekşi sözlük kurucusu sedat kapanoğlu (ssg)
Fotoğraf: Seda Cürgül Kaya
12. Yaşar Kemal'in Binboğalar Efsanesi'nden Hıdrellez
Bu gece beş mayısı altı mayısa bağlayan gecedir.
Bu gece denizlerin ermişi ilyasla karaların ermişi hızır buluşacaklar.
Dünya kurulduğundan bu yana bu iki ermiş her yıl, yılın bu gecesinde buluşurlar.
Eğer bir yıl buluşmayacak olsalar, denizler deniz, topraklar toprak olmaktan çıkar. Denizler dalgalanmaz, ışıklanmaz, balıklanmaz, renklenmez, kururlar. topraklar çiçeklenmez, kuşlar, arılar uçmaz, ekinler yeşermez, sular akmaz, yağmurlar yağmaz, kadınlar, kısraklar, kurtlar, kuşlar, börtü böcek, tekmil yaratık doğurmaz.
Eğer onlar buluşamazlarsa...
Kıyametin habercileri Hızır'la İlyas olacaktır.