Görsel Okuma: Tasarım İlke ve Elemanları
Görsel okuryazarlık becerisini ve bu becerinin önemli bir kısmını oluşturan görsel algının geliştirilmesinde etkisi olan görsel duyarlılığın gelişiminde temel tasarım eğitiminin önemli bir rolü olduğundan bahsetmiştik. Bu durumda tasarım ilkelerinin ve elemanlarının neler olduğunu incelememek eksiklik olacaktır.
(Tasarım ilke ve elemanlarına geçmeden önce görsel duyarlık ve algı terimlerinin anlamlarına da değinmek istiyorum. Görsel duyarlık nedir? Örneğin, tecrübeli bir mikroskobistin bir slaytta gördüğü belirli detayları bir acemi göremeyebilir. Görme, bir duyudan daha fazlasıdır. Görme duyuları, görsel hafıza ile birlikte hareket eder. Yani bilgili gözlemci, az bilgili kişiden daha çok şey görür. Çünkü gelen görsel duyumlara uyum sağlamak için daha zengin deneyime sahiptir. Görsel algı, gözlerimizin algıladığı bilgileri yorumlama kabiliyeti olarak tanımlanabilir. Bu bilginin beyin tarafından alınması ve yorumlanmasının sonucuna görsel algı, görme ya da görüş deriz.)
Gerek iki gerekse üç boyutlu olsun bir tasarımda gördüğümüz görsel nitelikleri yaratmak için materyal, araç-gereç ve sanatsal teknikler ile birlikte kullanılan tasarım eleman ve ilkeleri istenen bir görünüm ve his yaratmak için çeşitli şekillerde birleştirilip duyguları, düşünceleri, fikirleri iletmek, uyumlu bir denge oluşturmak, belirli alanları vurgulamak, görsel ilgi yaratmak ve izleyicinin gözünü sanat eseri boyunca yönlendirmek için kullanılır.
Sanattaki yaygın tasarım kurallarından bazıları şunlardır:
Denge: Kompozisyon içindeki görsel ağırlığın dağılımını ifade eder. Simetrik, asimetrik veya radyal olabilir, ancak bir denge duygusu yaratması gerekir.
Oran: Kompozisyon içindeki farklı öğelerin boyutu ve ölçeği arasındaki ilişkiyi ifade eder. Öğeler yaşamdan daha büyük tasarlandığında, ölçek dramayı göstermek için kullanılmaktadır.
Kontrast: Görsel ilgi yaratmak ve belirli unsurları vurgulamak için değer, renk ve dokudaki farklılıkların kullanılması anlamına gelir.
Tekrarlama: Birlik ve ritim duygusu yaratan, kompozisyon içinde benzer unsurların tekrar tekrar kullanılması anlamına gelir.
Hizalama: elemanların bir çizgi boyunca veya geometrik bir şekil içinde düzenlenmesini ifade eder. Kompozisyon içinde bir düzen ve organizasyon duygusu yaratmaya yardımcı olur.
Birlik: kompozisyon içindeki genel tutarlılık ve uyum duygusunu ifade eder. Sanat eseri boyunca tutarlı tasarım öğeleri ve ilkeleri kullanılarak elde edilir. Kaotik veya cansız bir tasarımdan kaçınmak için birlik ve çeşitlilik arasında iyi bir denge kurulmalıdır
Hiyerarşi, Hakimiyet, Vurgu: İyi bir tasarım, okuyucuyu önem sırasına göre her bir öğeye yönlendiren öğeler içermektedir. Odak noktası, bütünün birliğinden ödün vermeden, ölçek ve kontrast ile tasarıma hakim olmalıdır.
Bu tasarım kuralları, farklı efektler yaratmak için çeşitli şekillerde kullanılabilir ve sanatçının yaratıcı vizyonuna uyacak şekilde birleştirilebilir ve değiştirilebilir.
Tasarım elemanları; çizgi (dikey, yatay, çapraz, zikzak veya eğri) , şekil (geometrik-organik), form, doku, renk ve boşluktur.
Bir resimde renk, doku ve çizgi gibi tasarım öğeleri, bir ruh hali yaratmak, hareket önermek, vurgulamak ve izleyicinin gözünü tuvalin belirli alanlarına çekmek için kullanılabilir. Örneğin, Vincent van Gogh'un 'Yıldızlı Gece' adlı eserinde dönen, enerjik fırça darbeleri ve yoğun renk kullanımı, bir hareket duygusu uyandırır ve sanatçının duygusal durumunu aktarır.
Peki, tasarım ilkelerinden yoksun olan sanat eserleri yok mudur hiç?
Renk, biçim ve dokuyu keşfetmek adına geleneksel tasarım ilkelerini göz ardı eden soyut sanat eserlerini, Kazimir Malevich'in geleneksel denge ve orantı ilkelerini hiçe sayan basit, geometrik bir şekle indirgediği 'Siyah Kare' adlı eserini, Jackson Pollock’ın tuval üzerine boya damlatıp, dökerek ve önceden tasarlanmış tasarım öğeleri olmadan yaptığı eserleri veya geleneksel tasarım öğelerinden yoksun olan ve bunun yerine fikri veya kavramı vurgulayan, anlamı iletmek için metin, resim veya nesnelere dayanan sanat eserleri sunan kavramsal sanatı örnek olarak sayabiliriz. Bu örnekler, sanatın belirli tasarım öğelerine odaklanmadan nasıl yaratılabileceğini ve yine de anlamlı, ilgi çekici ve düşündürücü olabileceğini göstermektedir.
Bazı sanatçılar, tasarımın etkili ve anlamlı sanat yaratmak için gerekli olduğuna inanırken, diğerleri tasarımın sanatsal ifadeyi ve yaratıcılığı sınırlayabileceğine inanır. Bazı sanatçılar için tasarım, belirli bir görsel etki yaratmak, bir fikir veya mesajı iletmek veya izleyicinin gözüne sanat eseri boyunca rehberlik etmek için kullanılan bir araçken, diğerleri tasarımın sınırlayıcı olabileceğine ve yaratıcı sürecin özgünlüğünü ve kendiliğindenliğini azaltabileceğine inanır. Belki de, sanatta tasarıma ihtiyaç olup olmadığı, bireysel olarak sanatçıya ve onların sanatsal amaçlarına ve niyetlerine bağlı olan kişisel bir tercihtir.
Tasarımı veya eseri oluşturan temel tasarım ilke ve elemanlarını bilmek, fark etmek, bunları deneyimlerimizle ilişkilendirerek yorumlamamıza yardımcı olacak bir dizi soruyla birlikte açıklamak, anlamlandırmak, gelen görsel duyumlara uyum sağlamak için daha zengin deneyime sahip olmamıza ve dolayısıyla görsel okuryazarlık becerimizin gelişmesine katkı sağlayacaktır.
Keşfet ile ziyaret ettiğin tüm kategorileri tek akışta gör!
Test
Gündem
Magazin
Video
Yorum Yazın