''Sopalı Seçimler'' Diye Meşhur Olan 1912 Seçimlerinde Neler Yaşandı?
1912'de yapılan ve sopalı diye anılan seçimler, eşit şartlar altında yürütülmediği ve adaylara baskı uygulanıp bazen de bizzat şiddet gördükleri için demokrasi tarihimizde kötü olarak anılır. Peki işin aslı neydi ve gerçekten seçimler sopalı mıydı?
Bu seçimlerde İttihat ve Terakki'nin çok güçlü olduğu ve kampanyayı kuvvetle yürütüp yeri gelince de zor kullanarak başarı kazandığı algısı mevcuttur.
Fakat zannedilenin aksine, İttihat ve Terakki o günlerde sınırsız bir etki alanına sahip değildi. Cemiyet 1908'de meşrutiyetin yeniden ilan edilmesi ve birkaç ay sonra da II. Abdülhamid'in tahttan indirilmesindeki baş rollerden birisiydi. Fakat mecliste ve hükumette, bugünden bakılınca zannedilenin aksine, tartışmasız bir otorite ve güç kazanmamıştı.
İttihat Terakki 1909 Seçimlerinden iyi bir sonuçla çıkmıştı. Ancak gazetelerde hemen her gün partiye karşı sert eleştiriler yapılıyordu. Mecliste de muhalif birçok milletvekili vardı. Buna karşı cemiyetin muhalif önderleri gizli cinayetlerle ortadan kaldırmayı tercih etmesi, kendileri için kötü bir ün bıraktı.
İttihat ve Terakki'nin oluşturduğu bir korku ve endişe ortamı mevcuttu. Fakat bunun seçmene tesirini günümüzden bakarak anlamak hiç de kolay değil.
Çünkü o dönemde 2 dereceli bir seçim usulü vardı. Yani halk evvela birtakım önde gelen yerel şahısları seçiyor, onlar da halkın adına milletvekillerine oy veriyordu. Dolayısıyla İstanbul ve çevresine yayılan bu siyasal ortamın Anadolu'yu ne kadar etkilediği veya etkilemediği, dönemin ulaşım ve iletişim şartları hatırlanarak ayrıca düşünülmelidir.
İttihat Terakki seçimleri fire vermeden kazanmak ve mecliste çok güçlenerek muhalefeti de zayıflatmak istiyordu.
Cemiyet hükumette henüz çok kuvvetli mevki edinmese de bürokrasi ve ordudaki mensupları çok fazlaydı. Bunun da yardımıyla hemen her yere ulaşıyor ve etkili propaganda yapabiliyorlardı. Mesela Sinop'ta özellikle şehrin ileri gelenlerini etkilemeye yönelik çalıştılar.
Fakat köylü halk İstanbul siyasetini umursamıyordu. Tanıdığı ve güvendiği hemşehrilerini seçmek istiyorlardı. İttihat Terakki 2 vekilliği de istemesine rağmen, Sinop ahalisi sanki bir denge gözetmek ister gibi, neredeyse her seçim Yusuf Kemal Bey ile Dr. Rıza Nur'u meclise gönderdi.
Peki seçimler neden sopalı diye anılıyor? Sonradan Sevr'e imza koyacak olan, milletvekili adayı Rıza Tevfik Bey bile dövüldü de ondan!
Tabi adından anlaşıldığı gibi sopayla seçmenleri dövmek gibi bir şey söz konusu değildi. Sopalı tabiriyle şiddet kast ediliyordu. İttihatçılar sandık başını çoktan tutmuşlardı. Bazı yerlerde oy kullanmaya gelen seçmene, hazır olarak basılmış pusulalar veriliyor ve sandığa atması isteniyordu. İtiraz gösterenler de itilip kakılıyordu.
Yine bazı yerlerde adayların sandığa yaklaşması, sayıma katılması engellendi. Tabi bu gibi durumlar sırasında hep arbede yaşanıyordu. Rıza Tevfik Bey de bundan nasibini alanlar arasındaydı. Hatta o kadar ciddi şekilde dövülmüştü ki Murat Bardakçı'nın bulduğu bir mektupta, hastane masrafının çok fazla tuttuğunu dahi yazıyordu.
Asıl sopa seçimlerden sonra başımıza indi: Balkan Savaşı!
Seçimlerin adında olduğu gibi içerisinde de sopa vardı. Fakat İttihat Terakki'yi asıl güçlendiren bu hadiseler değildi. Zira seçimlerden birkaç ay sonra Halaskâr Zabitan adlı bir grubun ortaya çıkışıyla cemiyet hükumetten çekildi. İttihat Terakki'yi yükselten olay 1913 başlarında yapılacak olan Bâb-ı Âli Baskını idi.
Peki 1912 seçimleri tarihimizde olumsuz anılmaktan başka, kendi döneminde neye sebep oldu? Siyaseti ikiye ayırdığını söyleyebiliriz. Zaten İttihat Terakki karşısında muhalifler bir araya gelerek Hürriyet ve İtilaf fırkasını oluşturmuşlardı. İnsanlar arasında İttihatçı ve İtilafçı diye kutuplaşmalar yaşandı ki bu durum hemen patlak verecek olan Balkan Savaşları sırasında orduda bölünmelere dahi sebep oldu. Savaşın kaybedilmesinin de bir sebebi buydu. Netice itibarıyla bu seçimlerin siyaseti gererek çatışmalara yol açtığı ve devamında iyi şeyler getirmediği görülüyor.
Yorum Yazın