Orwell'in Distopyasından Yeni Türkiye'ye Taşınan Basit Bir Dört İşlem Sorusu: "2015-1984= ?"
Orwell'in Distopyası (Bin Dokuz Yüz Seksen Dört Romanı) bir parti ve liderinin (Büyük Birader) oligarşi ile yönettiği Okyanusya Devleti'nde geçer. Okuyanlar hemen 'Büyük Birader'i anımsayacaktır.. 'Büyük Birader' Okyanusya Devleti üzerinde kesin hakimiyeti ve iradesi olan bir diktatördür. Kullandığı yöntemlerle, çok katı bir otoriter düzen kuran, tek liderdir. Kurduğu parti aracılığı ile insanları istediği şekle sokarak yönetmeyi amaçlamış katı bir düzen kurmuştur. Ancak bu yeni faşist düzenin işlemesinde katkısı en fazla olan unsurlardan biri de, yeni yönetimin icadı olan 'Newspeak' lisanıdır. Newspeak dili her ne kadar Orwell'in distopyası'na ait karanlık bir olgu gibi görünse de, aslında ona ait kavramlarla sıklıkla yüz yüze geliyoruz.
Bu galeri Cemal Tunçdemir'in Amerika Bülteni | Türkçe Amerika gazetesi'ndeki Orwell buraya, yumruk havaya..! adlı yazısındaki bilgilerin ışığında derlenmiştir.
1. "Newspeak" Dili
Newspeak, Orwell’ın ‘1984’ adlı klasikleşmiş romanında, bir partinin ve onun ‘ağabeyi’nin oligarşik yönetimine geçmiş hayali Okyanusya Devleti’nin resmi dilinin adıdır. Bu dil, Okyanusya vatandaşlarının bütün düşünme şekillerini imkansız kılmak için icat edilmiştir. Newspeak dili, sözcükleri çarpıtmanın güzel örnekleriyle doludur..
2. Crimethink (suçdüşün)
Suçdüşün kelimesi, devletin ‘iyi yurttaşlarının’ zihninde, düşünce suçunu değil de, ‘suç işleme düşüncesini taşıma’ algısı uyandırır. 1984 romanının ana karakteri Winston Smith günlüğüne, ‘Düşünce suçu, ölüme yol açmaz. Düşünce suçu ölümün kendisidir zaten’ diye yazar bir defasında.
Türkiye, 'Çalışan Gazeteciler Günü'nde yine birinci! - Evrensel.net
3. Blackwhite (siyahbeyaz)
‘‘Blackwhite(siyahbeyaz)’ diye bir başka sözcük vardır. İki zıt anlamı vardır. Eğer bir muhalif hakkında kullanılıyorsa, ‘beyazı siyah gösterme küstahlığı’nı ifade eder. Eğer bir yandaş bağlamında kullanılıyorsa, ‘parti disiplini talep ediyorsa siyaha beyaz demeye hazır bir kişiliğe sahip olduğunu’ ifade eder.
4. Bellyfeel (partiye sorgusuz bağlılar)
Bellyfeel’ kelimesi, ‘partiye karnından/midesinden bağlılar’ için kullanılan bir başka sözcüktür. Körü körüne her şeyi kabul etmeye ve inanmaya hazır olma hevesi yerine kullanılıyor. Newspeak dilinde. Örneğin kahramanımız Winston Smith, parti yetkilisiyle konuşurken partinin 2 + 2 = 5 diye ilan edip edemeyeceğini soruyor. Parti böyle ilan ettikten sonra, herkesin buna inanacak olmasının, bunu bir hakikat haline getirip getirmeyeceğini merak etmektedir. Düşünce suçlularını sorgulamakla görevli O’Brien, 2 + 2 sorusunun yanıtının partinin isteğine göre değişebileceği yanıtını verir: ‘’Bazen 3’tür, bazen 5’tir, bazen ikisi birdendir.’’
5. Duckspeak (ördek gibi vakvaklamak)
Yani düşünmeden konuşmak. Bu kelime de ‘Newspeak’ dilinde hem iyi hem kötü, iki anlamlı kullanılıyor. Eğer, konuşan Big Brother’ın sözlerini, partinin ideolojisini ezbere tekrar ediyorsa bu kelime pozitif anlam kazanır.
Duckspeak’in en çarpıcı örneklerinden biri Parti Sözcüsü’nün bir mitingde konuşması sırasında sergilenir. Halka, ateşli şekilde düşmanları ‘Avrasya’nın (Eurasia) kötülüklerini anlatmakta olan hatip, bu sırada kendisine uzatılan nottan sonra, mimiklerinde ve konuşma temposunda hiçbir değişiklik yapmadan bu kez ‘Doğuasya’nın (Eastasia) kötülüklerini anlatıp kınamaya başlar.
Çünkü notta, ülkenin lideri Ağabey’in, Okyanusya’nın yeni düşmanının Doğu Asya olduğuna karar verdiği yazılıdır. Partinin pozisyonu konuşmanın ortasında değişmiştir. Hatip de düşünmeden konuştuğu için, hiçbir farklılık sergilemeden bu yeni pozisyona uygun şekilde konuşmaya devam eder.
'Cemaat devlete sızmış, buna kargalar güler' - Siyaset - ntvmsnbc.com
Davutoğlu IŞİD'e yine 'terörist' diyemedi, 'meşrulaştırıcı' laflar etti
6. Unperson (Yokkişi)
Bir diğer çarpıcı sözcük ise ‘unperson(yokkişi)’dır. Bu sadece devletin o kişiyi öldürmesiyle sınırlı bir eylemi ifade etmez. 'Yokkişi'leme aynı zamanda, söz konusu kişinin varlığının, kitaplardan kayıtlardan silinmesi, fotoğraf ve haberlerinin yer aldığı her materyalin imha edilmesiyle gerçekleşir. Ağabey’ce ‘unperson’ edilen kişinin bir sohbette adını anmak, bir hatırada varlığından bahsetmek, ‘suçdüşün’dür.
7. Crimestop (suçadur)
Devletin iyi yurttaşları, ‘suçdüşün’ işlememek için ‘crimestop (suçadur)’ yapar. Yani aklından, Big Brother’ın veya partinin söylemlerine aykırı bir düşünce geçtiğinde derhal düşünmeyi bırakır. Düşünmeye devam ederek suç işlerse ‘thinkpol’a (düşünce polisi) yakalanması kaçınılmaz. ‘Joycamp(keyifkamp)’a kadar yolu var. Okyanusya’da zorunlu çalışma kampının adı ‘joycamp(keyifkamp)’dır.
8. Prolefeed (Eğlence Yayını)
İyi yurttaşlar (prole), suçdüşün işlemesinler diye ‘prolefeed’ ile meşgul edilir. ‘Prolefeed’, yığınların dikkatini devlet işlerinden uzaklaştırıp, zihinlerini meşgul etmek için sürekli devam eden eğlence yayınıdır.
9. Doublethink (ikidüşüncelilik)
Doublethink (ikidüşüncelilik), bir kişinin zihninde aynı anda iki zıt düşünceyi bir arada tutabilme, ikisine birden inanabilme potansiyelidir. Normalde psikolojide, insanın zihninde iki zıt düşünce taşıması ‘bilişsel ahenksizlik (cognitive dissonance)’ rahatsızlığına yol açar. Ama, parti mensupları, böyle bir ahenksizliğin şuurunda olmayacak hale geldikleri için hiçbir rahatsızlık yaşamazlar.
Parti entelektüelleri bu ikidüşüncelik sayesinde, düşünce olarak hangi zıt yöne giderlerse gitsinler ‘hakikati’ ihlal etmedikleri konusunda kendi kendilerini tatmin ederler. Faşizmin temellerini atan yasaları/uygulamaları ve ileri demokrasiyi/özgürlüğü aynı anda savunabilme olanağı sağlar ‘doublethink’
10. Kullanım Alanlarıyla "İkidüşüncelilik"
Okyanusya’nın bütün meydanlarına yazılan ‘Savaş Barıştır’ , ’Özgürlük Köleliktir’ , ‘Bilgisizlik Kuvvettir’ sloganları da bu nedenle anlamsız gelmez. Yine kurumlar ve yasalar da bu ‘ikidüşünceli’ mantığa uygun şekilde adlandırılır. Örneğin, görevi, Okyanusya’nın düşmansız kalmamasını sağlamak olan, savaş işlerinden sorumlu Barış Bakanlığı (Ministry of Peace), özgürlük gibi karşı devrimci talepleri ve gösterileri bastırmaktan ve işkenceli sorgulardan sorumlu Sevgi Bakanlığı (Ministry of Love), ahaliyi Ağabey’i zora sokabilecek bilgilerden korumak için yalanlar üretmekle görevli Hakikat Bakanlığı (Ministry of Truth), yoksulluktan kırılan ahaliyi, fakir olmadıklarına ikna edecek ekonomik istatistikleri hazırlamakla görevli Bolluk Bakanlığı (Ministry of Plenty) tesis edilmiştir.
Bakan Çelik: Asgari ücretle geçinebilirsiniz
Erdoğan: Polis kahramanlık destanı yazdı - Siyaset - ntvmsnbc.com
Dinleyince montaj olduğunu hissettim - Milliyet Haber
Davutoğlu: Biz, komşularla sıfır sorun derken... - #Politika
11. Orwell deyip "Güvenlik" dememek olmaz..
Son yarım yüzyıldaki en ‘Orwellian’ sözcüklerden biri de ‘güvenlik’tir. ‘Güvenlik’ amaçlı çıkarılan tartışmalı yasaların çoğunun asıl amacı, muhalefeti denetim ve kontrol altında tutmaktır. Hele bir iktidar, bu tür yasalara karşı toplumsal duyarlılığı; itibarsızlaştırıyor, küçümsüyor ve dışlıyorsa, o noktada durup düşünmek gerekir.
Davutoğlu: Unvanları Bonzai Bahçeli, Bonzai Kılıçdaroğlu olur - #Politika
Davutoğlu: AB standartlarında iç güvenlik paketi hazırladık
Davutoğlu: Sorumlusu muhalefettir
Keşfet ile ziyaret ettiğin tüm kategorileri tek akışta gör!
Test
Gündem
Magazin
Video
