İstanbul'da Arazi Mülkiyetinin Yüzde 10'u Askeri Alanlar

Askeri alanların şehir dışına taşınması tartışması üzerine konuşan TMMOB Şehir Plancıları Odası İstanbul Şube Sekreteri Akif Burak Atlar, “İstanbul’un arazi mülkiyetinin yüzde 10’u askeri alanlara ait, dolayısıyla Milli Savunma Bakanlığı’nın kullanım hakkının olduğu ortaya çıkıyor. Bu alanlardan önemli bir kısmı, orman niteliğini koruyan, yapılaşmamış alanlar. Hektarlarca büyüklükte askeri alanlar olduğu gibi kent merkezinde bina ölçeğinde ya da daha küçük büyüklükte araziler de mevcut. Bu alanlar, yapılaşmamış olmaları ve bitki örtüsünü korumaları itibariyle İstanbul için ciddi önem arz eden araziler” diye konuştu.

540 bin hektar alana sahip olan İstanbul’'un, 56 bin hektarlık kısmının askeri alan ve askeri güvenlik bölgesi kapsamında kaldığını belirtiliyor. 

DHA'ya konuşan TMMOB Şehir Plancıları Odası İstanbul Şube Sekreteri Akif Burak Atlar, İstanbul’un son 10-15 yılına bakıldığına sadece askeri alanların değil, özellikle kent merkezinde kalan kamu mülkiyetindeki tüm alanların spekülasyonlara maruz kaldığını söylüyor ve 'Kamu mülkiyetindeki alanların yavaş yavaş dönüştüğüne, plan değişikliği yolu ile alışveriş merkezi, rezidans gibi yapılara terk edildiğine, bir anlamda kamu elinden çıkartılarak özelleştiğine tanık oluyoruz”' diyor.

Başbakan Binali Yıldırım’ın askeri kışlaların şehir dışına çıkarılacağını, özellikle tankların yürüdüğü kent içindeki askeri tesislerin kapatılacağını açıklamasının ardından İstanbul’'daki askeri alanlar yeniden gündeme gelmişti.

2009 yılında hazırlanan ve 'İstanbul'’un anayasası' olarak tanımlanan 1/100 bin ölçekli planlarda askeri alanlar işaretlenerek şu tanımlama yapılıyor: “

'Askeri alanda süre gelen işlevlerin Milli Savunma Bakanlığı’'nın programı dahilinde askeri alan dışarısına çıkarılması halinde bu alanlar öncelikle eksik olan sosyal ve teknik altyapı(eğitim, sağlık, kültürel tesis, hal, mezarlık, yeşil alan vb.) alanları olarak kullanılacaktır.'

Ezgi Çapa'nın haberine göre, İstanbul’da artık askeri alan niteliği kalmamış arazi de var, halen doğal dokusunu koruyan da. İstanbul’un genelinde eskiden askeri arazi olan ve halen askeri alan niteliğini sürdüren bazı alanlar şöyle:

Zekeriyaköy'’de köylülerin arsalarının kamulaştırılmasıyla 600 dönümlük araziye 15. Hava Füze Üssü 2010'da boşaltıldı. Milli Savunma Bakanlığı araziyi TOKİ'ye devretti, TOKİ’'nin ise Emlak Konut şirketine sattı. Emlak Konut ve Siyahkalem Mimarlık şirketi ortaklığında lüks konut ve AVM içeren 'Zekeriyaköy Konut Projesi'nin 3 etabından 2'’ncisinin yapımına başlandı.

Esenler'de bulunan 8.7 milyon metrekarelik askeri arazinin, kentsel dönüşüm projelerinde ‘reserv konut alanı’ olarak kullanılmasına karar verildi. 

Milli Savunma Bakanlığı’ndan Esenler Belediyesi’ne 29 Nisan 2015 tarihinde imzalanan protokolle devredilen araziye yaklaşık 50 bin konut inşa edilecek. Alanda konut üretiminin yanı sıra büyük bir şehir parkı da yer alacak. 

Esenler’de 66. Mekanize Piyade Tugay Komutanlığı’na bağlı Baştabya ve Topkule Kışlaları ile 47. Motorlu Piyade Alay komutanlığı ile Ulaştırma Oto Tabur Komutanlığı’nın bulunduğu Metris Kışlası yer alıyor.

15.yy'dan itibaren saray ve askeri törenlere hizmet veren bir alanda kurulan Davutpaşa Kışlası II.Mahmud'un (1808-1839) Yeniçeri Ocağı'nı tamamen ortadan kaldırarak yerine oluşturduğu Asakir-i Mansure-i Muhammediye adlı orduya kışla olarak yapılmıştır. 1999 yılında Yıldız Teknik Üniversitesi mülkiyetine verilen ve bazı bölümlerin yer aldığı kışlaya, YTÜ’nün Yıldız ve Maslak’ta bulunan bölümlerinin de Davutpaşa’ya taşınması ile yeni binalar eklendi.

• Habipler Kışlası 

Esenlerin hemen yanında Habipler mevkinde Şehit Piyade Uzman Çavuş Ahmet Öztürk Kışlası bulunuyor.

• Hasdal Kışlası 

Başbakan Binali Yıldırım 15 Temmuz Darbe girişiminin merkez üslerinden biri olan Hasdal Kışlası ile Maltepe Kışlası'nın Çorlu ve Trakya’ya taşınacağını duyurmuştu. 

Hasdal ve Tümgeneral Selahattin Gökkartal Kışlaları için imar değişikliği talebi 2013 ve 2014 yıllarında İBB meclisine gelmiş, toplam 508 hektarlık alanı kapsayan kışlanın 121 hektarlık kısmının konut ve ticaret alanına alınması talebini içeren dosya müdürlüğüne iade edilmişti.

• Halkalı askeri arazi

İstanbul-Halkalı’da jandarma birliklerinin bulunduğu 193 bin metrekarelik askerî araziye TOKİ tarafından 2 bin 300 konutluk Avrupa Konutları Atakent 3 projesi inşa edildi.

TSK’ya ait alan 2006 yılında yapılan bir anlaşmayla TOKİ’ye devredildi. Emlak Konut GYO, Zeytinburnu'nda 111 dönümlük tarihi tank fabrikası arazisini 70 metre (23 kat) yüksekliğinde inşaat izniyle ihaleye çıkarttı. Arazide 1. Ordu Zeytinburnu Ağır Bakım tamir fabrikası, demirhane, dökümhane, marangozhane, er yemekhanesi, bölük karargahı, hamam ve gazino gibi binalar bulunuyordu.

• Zeytinburnu askeri alan

Zeytinburnu Olivium AVM’nin batısında yer alan yaklaşık 100 bin metrekarelik askeri alan, Milli Savunma Bakanlığı’ndan TOKİ’ye geçti. Mahallede kat sınırı 5 olarak belirlenirken, TOKİ bina yüksekliğini 11 kat (35.50 metre) olarak belirlendi.

• Florya Şenlikköy askeri arazi 

Florya Şenlikköy Mahallesi'ndeki 34 bin 353 metrekarelik askeri alanın imar planı 2016 yılında değişti. Çevresinde villa konseptinde az katlı binaların bulunduğu bölgeye bu düzenleme ile 429 yeni konut eklenecek.

Üsküdar’da İstanbul Boğazına neredeyse sıfır konumunda olan Kuleli Askeri Lisesi 1845 yılında kuruldu. Eski genelkurmay başkanları emekli orgeneraller İlker Başbuğ ve Işık Koşaner'in de aralarında bulunduğu komuta kademesinde yer alan çok sayıda asker mezun oldu. Fatih Sultan Mehmet'in İstanbul'u fethettiğinde koruluk, manastır ve kule bulunan şimdiki alanda, Yavuz Sultan Selim devrinde manastır yeniçerilere kışla olarak verildi. 2. Mahmut döneminde, süvari birlikleri için inşa edilen kışla Kuleli Askeri Lisesi'nin ilk yapısı oldu. 1925 yılında okul 'Kuleli Askeri Lisesi' olarak bugünkü adını aldı.

1.Ordu Komutanlığı merkez binası olarak kullanılan Selimiye Kışlası, III. Selim tarafından Nizâm-ı Cedîd askerleri için inşa ettirildi. Yeniçeriler’in ayaklanması ile yıkılan bu kışla II. Mahmut devrinde kâgir olarak yeniden yapılmış, Sultan Abdülmecid döneminde de yenilenmiştir. Ortasında büyük bir avlu olan dikdörtgen biçimindeki yapı, İstanbul’un anıt yapılarından birisidir.

Heybeliada sahilinde yer alan ve tarihi 1773 yılına uzanan Heybeliada Deniz Lisesi 1946-1947 yılından bu yana eğitim veriyordu.

İstanbul Anadolu yakasındaki son ilçesi Tuzla’da, askeri tersanelerin yanı sıra, Tuzla Piyade okulu ve Aydınlı bölgesinde yer alan askeri alanlar bulunuyor. Tuzla’nın toplu konut bölgesi ilan ettiği Aydınlı Mahallesi’nde Milli Savunma Bakanlığı’na tahsis edilen 14 bin 200 metrekarelik askeri alana konut ve ticaret merkezi için imar izni verildi. Tuzla Belediyesi’nin 15 katlı konut ve ticaret merkezi projesi için askeri alanda kalan arsasıyla ilgili imar planı değişikliği Büyükşehir Belediye Meclisi tarafından 2015 yılında kabul edildi.