İnsan Benzeri Robotları Gördüğünüzde Hissettiğiniz O Tuhaf Hissin Bilimsel Bir Adı Varmış!
Tekinsiz vadi etkisi, insan benzeri veya gerçekçi bilgisayar üretimi yüzlerin veya robotların bazı insanlarda yarattığı gerginlik hissini tanımlayan bir kavramdır. İnsan benzeri robotların ve ultra-gerçekçi karakterlerin ortaya çıkmasıyla birlikte, bu yarı-insan, yarı-yapay varlıkların tuhaf bir hissiyat yaratabildiği gözlemlenmiştir. Bu etki, yabancılaştırıcı bir deneyim olarak nitelendirilebilir; çünkü gözlerimiz gerçek gibi görünen bu varlıkları algıladığında, zihnimizde bir uyumsuzluk ve rahatsızlık hissi oluşabilir. Bu durum da 'tekinsiz vadi' olarak adlandırılan bir boşluğa işaret eder.
Birçok insan için insan benzeri veya gerçekçi bilgisayar üretimi yüzler, bazen tuhaf bir his yaratabilir ve bu hissi tam olarak açıklayamayız.
Bu his, Masahiro Mori'nin 'tekinsiz vadi' olarak adlandırdığı bir fenomeni yansıtmaktadır.
Tekinsiz vadi etkisi, insan benzeri veya gerçekçi bilgisayar üretimi yüzlerin veya robotların bazı insanlarda yarattığı gerginlik hissini tanımlayan bir kavramdır.
İnsan benzeri robotlar, yapay zeka ve bilgisayar grafikleri alanındaki ilerlemelerle birlikte daha gerçekçi hale gelmiştir. Bu durum genel olarak olumlu sonuçlar doğururken, bazı insanlar için gerginlik yaratabilmektedir.
Bu tuhaf his, aslında bize yabancı değildir.
İnsan benzeri robotları filmlerde veya haberlerde gördüğümüzde içimizde oluşan o değişik his, birçok araştırmacının dikkatini çekmiştir. Ancak günümüzde, bu hissi tam olarak açıklayabilecek bilimsel bir kanıt bulunmamaktadır.
Tekinsiz vadi terimi, 1970'lerde Japon robotik profesörü Masahiro Mori tarafından ortaya atılmıştır.
Masahiro Mori'nin özgün teorisi, insan benzeri varlıkların bize olan benzerliğinin arttıkça çekiciliklerinin arttığını, ancak belirli bir noktadan sonra çekicilik yerine tuhaflık hissinin oluştuğunu ifade etmektedir. Bu nokta, bir grafik üzerinde 'tekinsiz vadi' olarak tanımlanmıştır. Grafikte, insan benzerliği arttıkça sempati de artar, ancak bir noktadan sonra ani bir düşüş yaşanır ve bu düşüşün olduğu bölge tekinsiz vadi olarak adlandırılır.
Tekinsiz vadi etkisi, robotlarla sınırlı değildir.
Örneğin, gerçekçi bilgisayar animasyonlarıyla canlandırılan karakterler de bu etkiyi yaratabilir. İnsan benzeri robotlar veya karakterler, gerçek insanlar gibi hareket edebildikleri ve görünebildikleri için beynimizde bir uyumsuzluk yaratır. Bu uyumsuzluk, tiksinme, korku ve gerginlik gibi duygulara neden olur.
Bu tekinsiz vadi etkisinin nedenleri tam olarak bilinmemektedir, ancak bazı varsayımlar bulunmaktadır.
Örneğin, insanların eş seçimine dayanan bir varsayıma göre, insan benzeri robotları insanlar gibi görmek isteyiz, ancak tam olarak gerçekçi olmadıklarında tiksinme hissi oluşur. Hastalıklardan ve tehlikelerden kaçınma varsayımına göre, doğal olmayan unsurları içeren şeylerden uzak durma içgüdümüz bu etkiyi yaratır.
Beklentilerin karşılıksız kalması varsayımına göre, insan benzeri robotları insan gibi davranabilen ve iletişim kurabilen varlıklar olarak bekleriz ve bu beklentiler karşılanmadığında gerginlik hissi oluşur.
Bilişsel uyumsuzluk varsayımına göre, insan benzeri bir robot gördüğümüzde tam olarak robot mu yoksa insan mı olduğuna karar veremeyiz ve bu uyumsuzluk psikolojik olarak rahatsızlık hissi yaratır. Uyumsuz öğeler varsayımına göre ise, bir arada bulunması beklenmeyen unsurlar birleştiğinde insanlar rahatsızlık duyarlar.
Örneğin, "Shrek" animasyon filmindeki karakterlerin insanlara çok benzeyen görünümleri, izleyicilerde gerginlik ve korku hissi yaratabilir.
Bu durum, yapımcıların Fiona karakterini daha karikatürize bir tarzda tasarlamalarına sebep olmuştur. Benzer şekilde, 'Final Fantasy: The Spirits Within' animasyonu da gerçekçi karakterleriyle tekinsiz vadi etkisi yaratmış ve beklenen gişe başarısını elde edememiştir.
Tekinsiz vadi etkisi hala tam olarak açıklanamamış bir fenomendir.
İnsan benzeri robotlar veya karakterlerin gerçekçilikleri arttıkça, bazı insanlarda tuhaf bir his yaratabilirler. Bu etkiden kaçınmak için daha fazla araştırma ve tasarım prensipleri gerekmektedir. Ancak bu etkinin tamamen ortadan kaldırılması belki de mümkün değildir, çünkü insanlar olarak bizlerin bazı içgüdüleri ve beklentileri, tekinsiz vadi etkisinin oluşmasına katkıda bulunabilir.
Yorum Yazın