Ay'ın Kutuplarındaki Buz Kütlelerinin Nasıl Oluştuğu Hakkındaki Gerçeklere Çok Şaşıracaksınız
Dört milyar yıl önce Ay'ın kabuğuna dökülen lav, Ay'ı bugünkü haline getirdi. Ancak lavı akıtan volkanlar arkalarında çok daha soğuk bir miras bırakmış olabilir: buz kütleleri. Yeni bir araştırmaya göre, Ay'da iki milyar yıl süren volkanik patlamalar, su buharı içeren birçok kısa ömürlü atmosferin oluşmasına yol açmış olabilir. May Planetary Science Journal'da yer alan araştırmaya göre bu buhar, kutuplarda buz olarak ortaya çıkmadan önce atmosferde taşınmış olabilir.
Ay buzunun varlığının 2009'da doğrulanmasından bu yana bilim insanları, güneş rüzgarı tarafından taşınan asteroitler ve kuyruklu yıldızlar gibi Ay'daki suyun olası kökenlerini tartışıyorlar.
Su, 4 milyar ila 2 milyar yıl önce gerçekleşen volkanik patlamaların döküntüsü olarak püskürtülen buhar şeklinde Ay'ın kendisinden de kaynaklanıyor olabilir. Colorado Boulder Üniversitesi'nden bir gezegen bilimcisi olan Andrew Wilcoski, 'Su gibi uçucu maddelerin oraya nasıl geldiği gerçekten ilginç bir soru' diyor. 'Hâlâ kutuplarda ne kadar fazla buz olduğu konusunda iyi bir fikrimiz yok.' şeklinde sözlerine devam ediyor.
Wilcoski ve meslektaşları, Ay'da bulunan buzun Ay'ın volkanlarından kaynaklandığını tahmin ederek araştırmayı sürdürmeye karar verdiler.
Ay volkanizmasının en aktif döneminde, her 22 bin yılda bir patlama meydana gelmekteydi. Eski Ay magma örneklerine dayanarak suyun yanardağ gazlarının yaklaşık üçte birini oluşturduğunu varsayarak araştırmacılar, patlamaların toplamda 20 katrilyon kilogram su buharı, ya da kabaca ABD ve Kanada'da bulunan Büyük Göller su kütlesine eşit seviyede su kütlesi saldığını hesapladılar. Bu buharın bir kısmı güneş ışığının su moleküllerini parçalamasıyla veya güneş rüzgarının molekülleri Ay'dan uzağa uçurmasıyla uzayda kaybolmuş olabilir. Ancak bu kütlenin çok büyük bir kısmı soğuk kutuplara kadar uçup yüzeye buz olarak yapışmış olduğu düşünülüyor.
Ancak bunun olması için su buharının buza dönüşme hızının, buharın Ay'dan kaçma hızını aşması gerekiyor.
Ekip, bu oranları hesaplamak ve karşılaştırmak için bir bilgisayar simülasyonu kullandı. Simülasyon, yüzey sıcaklığı, gaz basıncı ve sadece dona karşı bir miktar buhar kaybı gibi faktörleri hesaba kattı. Ekip, toplam püsküren su buharının yaklaşık yüzde 40'ının buz olarak birikmiş olabileceğini ve bu buzun çoğunun kutuplarda olduğunu keşfetti. Milyarlarca yıl boyunca bu buzun bir kısmı tekrar buhara dönüşerek uzaya kaçmıştı. Ekibin simülasyonu kalan buz miktarını ve dağılımını da tahmin ediyor. Ve bu hiç de az bir miktar değil: Tortular en kalın noktalarında yüzlerce metreye ulaşabiliyor ve güney kutbu, kuzey kutbundan yaklaşık iki kat daha fazla buz kütlesine sahip.
Wilcoski'ye göre, kutuplara seyahat eden volkanik kaynaklı su buharı muhtemelen bir atmosferin varlığına bağlı.
Atmosferik bir geçiş sistemi, su moleküllerinin Ay'ın etrafında dolaşmasına izin verirken, aynı zamanda uzaya kaçmalarını da zorlaştırmış olmalı. Hesaplamalara göre her patlama yeni bir atmosferi tetiklemiş olmalı. Mesela bir patlama 2500 yıl sürecek bir atmosfer yaratmış olabilir, ve 20 bin yıl sonra gerçekleşecek sıradaki volkan patlaması yeni bir atmosfer yaratmış olabilir.
Atmosferi olmayan bir cisimde nasıl sürekli bir atmosfer değişimi döngüsü olabiliyor?
Hikayenin bu kısmı, araştırmaya dahil olmayan ve Johns Hopkins Uygulamalı Fizik Laboratuvarı'nda gezegen bilimci olan Parvathy Prem için en büyüleyici olanı. Kendisi bu konu hakkında “Gerçekten ilginç bir durum... Sıfırdan atmosfer oluşturmak ve daha sonra bunları yok etmek...' diyor.
Ay buzu, su buharı olarak yanardağlardan püskürtüldüyse, bu buzun içinde bizlere geçmişi anlatmanın bir yolu olabilir.
Örneğin kutup buzundaki kükürt, buzun oraya bir asteroidin aksine bir yanardağdan geldiğini gösterir. Gelecekteki bazı Ay görevleri, kutuplardaki buzları delerek işte tam olarak bunu bulmayı amaçlıyor. Ay kaynakları hakkında konuşurken kükürt elementini göz önünde bulundurmak önemlidir. Araştırmacılar, bu su rezervlerinin bir gün astronotlar tarafından su veya roket yakıtı için toplanabileceğini söylüyor. Ancak Ay'daki tüm buz kütleleri kükürtle kirlenmişse, bilim insanları 'Bu, Ay hakkında planlar yapmadan önce bilinmesi gereken çok kritik bir şey' diyor.
Siz bu konu hakkında ne düşünüyorsunuz? Yorumlarda buluşalım!
Bu içerikler de ilginizi çekebilir
Yorum Yazın