Enflasyondan Herkes Şikayet Ediyor: Yüksek Enflasyon Kimin İşine Yarıyor?
Yüksek enflasyon, alım gücünü düşürüyor. Bunu 90'larda unuttuğunu sanan boomer ve Y kuşağı da hatırladı, X kuşağı idrak etti ancak Z kuşağı da öğrendi. En çok dar gelirliyi etkilediği bilinen enflasyonun sabit gelirlileri ücret erittiği de bir gerçek. Herkes belirsizlikten şikayet ederken, işverenler de hem fiyatlama davranışlarından hem de ücret artışlarından şikayetçi. Peki yüksek enflasyon en çok kimin işine yarıyor? Enflasyon maaş artışlarıyla işçiye mi, kazançlar kârlarla patrona mı yarıyor?
İSO 500 denilen Türkiye'nin en büyük 500 sanayi kuruluşunun listelerinde gördüğümüz devasa şirketlerin son 2 yıldaki kârlarına bakınca bir de ne görelim? Yüzde 425 oranında artış gösteren kârlar, çalışan başına maaş ve ücretler hesaplanınca yüzde 125 şekline bürünüyor.
Yılsonu yaklaşırken, tartışmaların arttığı maaş ve ücret zamlarında, Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek de 'yüksek zamların yüksek enflasyona yol açtığını' söylemişti.
TCMB'nin de PPK özetinde yer verdiği ücret artışlarına Meclis sunumlarında da değinilmişti.
Türkiye'de özellikle 70'lerden sonra yüksek seyreden enflasyon, 90'ların büyük yarasıydı. 2000'li yıllarda hem dünya hem de Türkiye konjonktüründe unutuldu. Ancak bu, "yapısal" bir sorundu ve dünyada da geri dönmeye hazırlanırken, Türkiye'yi hazır yakaladı.
2021 yılında ekonomide enflasyona karşı korunmasız bırakan ekonomik politikaların izlenmesiyle 2022 yılında Türkiye'de son 20 yılın zirvesi görüldü.
Ekim 2022 TÜİK TÜFE'de yıllık enflasyon yüzde 85,51 seviyesi görüldü. Yıl sonu enflasyon TÜİK tarafından yüzde 64,3 olarak açıklanırken, alternatif verilerde, ENAG yüzde 137,55, İTO tarafından yüzde 92,97 ve TÜRK-İş tarafından da yüzde 98,41 olarak açıklandı.
2022'ye girerken başlayan süreçte, asgari ücret, memur, emekli ve özel sektör maaşlarında önceki yıllara nazaran ciddi artışlar yaşanırken, yıl ortası zam uygulaması da geri döndü.
Ancak Mayıs 2023 seçimlerinin ardından göreve gelen Bakan Mehmet Şimşek, yaptığı açıklamalarda 'ücret artışlarının artık böyle gitmeyeceğine' yönelik vurgularıyla da dikkat çekiyordu.
Geçen aylarda, "Bundan sonra ücret düzenlemeleri hedef enflasyona göre yapılacak" diyen Şimşek, sonrasında da "yüksek ücret artışlarının yüksek enflasyona neden olduğunu" savundu ve tepkilerin odağına yerleşmesi uzun sürmedi.
Mehmet Şimşek'in açıklamalarına gelen tepkilerin içinde, Kocaeli Üniversitesi Çalışma Ekonomisi ve Endüstri İlişkileri Bölümü Öğretim Üyesi Prof. Dr. Aziz Çelik yorumu,
OVP'de 2024 enflasyon hedefi olarak % 33 yazdığınız günlerde memurlara %26,5 zam veren siz değil misiniz? İşinize geldiğinde enflasyon hedefi, işinize gelmediğinde o bile yok!
Gazeteci Alaattin Aktaş yorumu da vardı.
Kafam karıştı! 2024 için memura verilen zam %15+%10, yani birikimli %26.5. TCMB'nin enflasyon tahmini %33. Şimdi %26.5, %33'e eşit ya da ondan büyük mü yani? Anlayan bana da anlatsın!
Ücret artışları enflasyona neden olurken, enflasyon da ücretleri eritiyordu. Bunun için öncelik enflasyonla mücadele etmekti. Diğer yandan da enflasyonun yarattığı ortamda işveren de şikâyetçiydi. Peki kim timsah gözyaşları döküyordu? Resmi veriler ne diyordu? Uluslararası Para Fonu (IMF) bu konuda çalışmalarının sonuçlarında ne söylüyordu?
İstanbul Sanayi Odası’nın hazırladığı "Türkiye'nin 500 Büyük Sanayi Kuruluşu-İSO 500 araştırmasında patronların enflasyonla artan kârlarına maaş ve ücret ödemelerinin yaklaşamadığı görüldü.
2018 yılında listeye giren 500 büyük sanayi şirketinin vergi öncesi kârı (FAVÖK) 63,5 milyar lira olduğu görülürken, 2021 yılında 219,5 milyar liraya, 2022 yılında da 485,4 milyar TL’ye çıktığı görüldü.
Aynı dönemlerde 'çalışan başına aylık maaş ve ücret ödemesi' 6 bin 859 liradan önce 11 bin 500 liraya, ardından 20 bin 502’ye çıktı.
Yıllık değişim oranlarında 2021-2022 arasındaki 1 yılda 500 büyük sanayi kuruluşunun kârı yüzde 121 oranında artarken, çalışan başına maaş ve ücret ödemeleri yüzde 78 oranında arttı. Son 2 yılda bu oranlar yüzde 425 ve 125 oldu. 5 yıllık bakıldığında asıl fark ortaya çıkıyordu.
2017-2022 döneminde 5 yılda 500 büyük sanayi kuruluşunun kârı yüzde 815 oranında arttı ki gözümüz yok ama çalışan başına ödenen maaş ve ücretler aynı 5 yılda yüzde 250 artınca herkesin dikkatini çekti.
Kârlarla, maaşlar ve enflasyon aynı tabloda durunca da çok ilginç bir sanat eseri ortaya çıkıyor. Ressam burada diyor ki; enflasyon artarken, patronların kârını daha hızlı artırıyor. Ancak maaşların elinden tutuyor birlikte yürüyorlar: "Kısaca İSO 500 verilerine göre yüksek enflasyon büyük şirketlerin oldukça işine geliyor."
2018 yılında önceki yıla göre İSO 500'ün dev şirketlerinin kârı yüzde 19,7 artarken, çalışan başına maaşlar yüzde 17,3 artıyor ve fark devasa olmuyor çünkü enflasyon da yüzde 20,3 oluyor.
Hatta 2019’da enflasyon yüzde 11,8 açıklanırken, çalışan maaşları yüzde 19,4 artıyor, patronların kârı yüzde 3 düşüyor.
İşler, enflasyon canavara dönüşünce değişiyor. 2021 yılında yüzde 26,3'ken şirket kârları yüzde 137, maaşlar yüzde 26 artıyor.
2022’de enflasyon yüzde 64,3 oluyor ve maaşlar yüzde 78,3 artıyor ama kârlar da yüzde 121,2 oranında artıyor.
İSO 500 şirketlerinde ödenen maaş ve ücretlerin net katma değerdeki payı da dikkat çekici bir şekilde son yıllarda düşüyor. 2019’da yüzde 52 olan pay, 2021’de yüzde 32’ye kadar geriliyor.
TÜİK verilerinde de işgücünün milli gelirden aldığı pay, son yıllarda aynı şekilde düşüyor.
Türkiye’nin 2022 yılı Gayrisafi Yurtiçi Hasılası (GSYH) 5 trilyon 11 milyar 776 milyon TL olurken, bunun yüzde 23,55’i işgücü ödemelerine giderken, net işletme artığı/karma gelirin payı ise yüzde 48,06 oldu. 2019 yılında işgücü yüzde 31,3 olurken, sermayenin payı yüzde 42,7 olmuştu.
IMF’nin Temmuz 2023 tarihli raporunda, Avrupa’da enflasyonun en büyük sebebinin "şirket kârları" olduğunu belirtmişti.
Avrupa'da enflasyonu yükselten nedenlerin başında özellikle son 2 yıldır şirket kârları gelirken, etkinin neredeyse yarı yarıya olduğu biliniyor. Hatta bazı ülkeler özellikle enerji ve gıda şirketleri üzerinde vergilerle baskı kuruyor.
Bu içerikler de ilginizi çekebilir.
Maaşlar mı Fiyat Etiketleri mi Daha Hızlı Artıyor?
Yorum Yazın
Enflasyondan bi tek sol üst tarafta cebi olan ve enine çizgili tişört giyen dayılar memnun, "Hamdolsung biz ehonomiden meemunuğ yeenim, şükürler olsunğ çoh r... Devamını Gör
Bilim ve Teknolojik Eğitim veren ve Kalkınmış olan Devletlerin işine yarar zaten onlar yükseltiyor Enflasyonu.
Yani enflasyonun maaş ile alakası filan yok demekki. Toplayın bütün bakanlıkları, halkı bilinçlendirin bu konuda. Ekstra olarak da toplayın tekrar kabineyi m... Devamını Gör