500 ve 1000 TL Banknotlar Basılacak mı? Yeni Banknot Neden Basılır?
Merkez Bankası Başkanı Hafize Gaye Erkan, yaptığı Enflasyon Raporu sunumunda gelen bir soru üzerinde 500 ve 1000 TL'lik banknotlara dair açıklama yaptı. Yeni banknot basılacak mı? Banknot neden basılıyor?
Hafize Gaye Erkan, Merkez Bankası'nın beklentileri ve yol haritası açısından önemli bir sunum olan Enflasyon Raporu'nu sundu.
Sunumdaki veriler ve sorular ilgi çekti.
Uzmanlar özellikle iletişim dili açısından Erkan'ı "görece" başarılı buldu.
Toplantıda gelen en önemli sorulardan biri de banknot basımı konusu oldu. 500 ve 1000 liralık banknotlar için yönetilen soruya yönelik "neden yeni banknot basılmalı?" sorusuna cevap aradık.
Klasik, para taşımasını kolaylaştırmak gibi seçenekler zaten herkesin malumu. Bakalım başka neler var?
Öncelikle tedavüldeki banknotları inceleyerek başlayalım. Bildiğiniz gibi 5-10-20-50-100 ve 200 TL'lik banknotlarla, bozuk para diye tabir edilen madeni paralarla ödeme yapılıyor.
Tedavüle para çıkarmaya yani para basmaya ve piyasaya çıkarmaya emisyon deniyor. Bu yetki sadece Merkez Bankası'nda bulunuyor.
Türkiye'de 2005 yılı itibarıyla TL'den 6 sıfır atılmış, para birimi de Yeni Türk Lirası (YTL) olarak güncellenmişti.
Eski bol sıfırlı milyonlarla geçiş süreci bittiğinde de 2009 itibarıyla 'TL' dönüşü olmuş artık az sıfırlı paralarımız tamamen geçerli olmuştu. 2009'da ayrıca 200 TL'lik banknotlar da piyasada yerini almıştı. Bu süreçte ekonomi yönetimi başında Ali Babacan (arada Mehmet Şimşek), TCMB'nin başında da Durmuş Yılmaz (2005'te Süreyya Serdengeçti sıfır atma sürecini yönetti) vardı.
Türkiye'de 2009'dan bu yana basılan para miktarları (adet bazında) bu şekilde görülüyor. 200 TL'nin diğer birimleri kestiği noktaları da işaretledik.
Son kestiği nokta 2021 yılı Eylül ayı oluyor ve 2023 Haziran'da da 100 TL buluştuğu görülüyor. Bu ne demek oluyor?
TL'deki en büyük banknot 200 TL'nin hacmi toplamın yüzde 32,98'i, 100 TL'nin de yüzde 32,77 olurken, en büyük iki para biriminin toplamda payı adet bazında yüzde 65,75 oluyor.
Tutar olarak bakıldığında da en büyük iki banknotun toplamdaki hacmi hem böyle gözüküyor hem de sayısal olarak 200 TL yüzde 61,97, 100 TL yüzde 30,78 olurken, toplamda da yüzde 92,76 oluyor.
Merkez Bankası eski Başkanı Durmuş Yılmaz bu konuda geçen yıl hesaplamaları paylaşmıştı. Buna göre geç kalınmış görünüyor.
200 TL'nin ilk tedavüle girdiği 2009 yılı sonrasında paraların dolaşımdaki oranları da TCMB EVDS sistemi verilerine göre bu şekilde görülüyor.
Merkez Bankası Emisyon Politikası'na göre emisyon hacmi, hangi durumlara göre değişkenlik gösterebilir?
Ülkedeki ekonomik faaliyetler
Demografi
Maaş ve vergi ödemeleri
Bayramlar (ki genelde Kurban Bayramı'nda Türkiye'de pik yapar)
Diğer toplu ödeme ve tahsilat
Aynı politikaya göre, Merkez Bankası, "banknotların basım ve dolaşımının düzenlenmesi için hazırladığı Banknot Basım Programı’nda, gelecek yıllarda üretilecek baskı adedini nasıl belirliyor?
Enflasyon, büyüme, döviz kuru, faiz oranı gibi makroekonomik göstergelerdeki gelişmelere bağlı olarak, mevcut yıl sonu ve bir sonraki yıl emisyon hacminde ulaşılması beklenen seviye
Takip eden yıl içindeki bayramlar ve maaş ödeme dönemleri göz önüne alınarak emisyon hacminin ulaşacağı varsayılan en yüksek seviyenin de dikkate alındığı yedek depo politikası
Eskimiş, yıpranmış ve parça kaybına uğramış banknotların miktarı (fersudeleşme oranları)
Banknot kupür miktarı konusunda da ülkelerin uygulamaları farklılaşıyor.
Dolaşımda 6 veya 7’den fazla kupür olunca bazıları kullanım dışı kalabilirken, az kupür olması da nakit işlemlerinde zorluklar oluşturabiliyor. TCMB de Türkiye’de dolaşıma girecek banknotların 'kupür kompozisyonlarını' aşağıdaki maddeleri dikkate alarak uyguluyor:
Geçmiş yıllardaki uygulamalar
Perakende sektörünün fiyatlandırma politikası
Madeni para kullanım alışkanlığı
Yuvarlama etkisi
Bugün konunun TCMB başkanına sorulmasıyla sosyal medyada da yorumlar görüldü.
Piyasada işlemlerin zorlaştığını belirtenler olurken,
Şu dönemde asgari ücret ödemek için en büyük banknottan 57 adet gerektiği de dikkatlerden kaçmıyor.
Para basma maliyetleri bir yandan,
Merkez Bankası bağımsızlığı diğer yandan,
Enflasyonda çelişkiler her yandan,
Büyük resmi görenler de oldu.
Dijitale geçiş ve kayıt dışı için
Yol gösterenler de oldu.
Sizce 500 TL ya da 100 TL basılmalı mı?
Bu içerikler de ilginizi çekebilir.
Anket Gibi Anket! 500 TL'lik Banknotun Üzerinde Kimin Resmi Yer Almalı?
Yorum Yazın
bı ekonomist değilim hiçte anlamam ama kriz göstergesi değil mi? ayakkabı kutularına da daha çok sığar. bunun yanında kimin resminin basılacagi da soru işareti?
hahaha umarım öyle bişey yapmazlar bari faydası dokunmuş biri olsun