Hükümetin Söz Verdiği ama Gerçekleşmemiş 10 Vaat.
2011 yılındaki genel seçimler öncesi yayınlanan AK Parti seçim bildirgesini inceledik.
AK Parti'nin 2011 Seçim beyannamesinde 2015 ve öncesi için bitmesi planlanan vaatleri incelendi. Öngörülen zaman diliminde gerçekleştirilen vaatler “Gerçekleştirildi” Öngörülen zaman diliminde gerçekleştirilemeyen vaatler “Gerçekleştirilemedi” İlgili zaman diliminde verilere göre devam ettiği anlaşılan vaatler 'Devam Ediyor' olarak notlandırıldı.
Toplamda 36 vaatin 8’i tamamiyle gerçekleştirilmiş, süreci devam eden 7 vaadin 3 tanesinin yıl içinde gerçekleşmesi mümkün görünüyor. Ancak vaatlerin kalan yaklaşık %70'lik kısmı ise, 2015'e kadar tamamlanamamış ya da yıl içinde tamamlanabilmesi mümkün olmayan vaatlerden oluşuyor. Bunların ciddi bir bölümü ekonomi ile ilgili olurken, bir kısmı denizcilik, sağlık ve teknoloji konularında yer alıyor. Tamamlanan vaatlerin büyük bir kısmı da sağlık alanındaki hedeflerden oluşuyor.
Sizler için AK Parti'nin vaat ettiği, yerine getirilmeyen 10 vaat.
1. “2015’te ihracat 201,2 milyar dolar olacak.”
Türkiye İstatistik Kurumu’nun (TÜİK) Mart 2015 dönemi için açıkladığı geçici dış ticaret verilerine göre Mart ayında ihracat geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 14,4 oranında gerileyerek 12 milyar 570 milyon dolar oldu. 2015 yılının ilk üç ayında ihracat miktarı geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 7,5 oranında azalarak 37 milyar dolar olarak gerçekleşti.
Türkiye 2014 yılında 157 milyar 620 milyon dolar ihracat yaparak 2011 yılına göre ihracat miktarını yaklaşık yüzde 17 arttırdı. 2011 – 2014 döneminde ihracat artışı ortalama olarak yüzde 8,7 seviyelerinde oldu, fakat son iki yılda bu ortalama yüzde 1,7’e kadar düştü.
Son iki yıllık ihracat performansı ve 2015’in ilk üç aylık ihracat miktarına bakıldığında 2015 yılının sonunda ihracatın 201,2 milyar dolar olması mümkün gözükmemektedir. Mevcut 2014 yılı ihracat miktarı dikkate alındığında, 2015 yılı için ihracat hedefi yüzde 28 oranında sapmıştır.
2. Ya “2015’te kişi başı milli gelir 14.046 dolar olacak.”
TÜİK’in en son açıkladığı Gayri Safi Yurtiçi Hasıla verisine göre Türkiye’nin cari fiyatlarda kişi başına düşen milli geliri 10 bin 404 dolar. Kişi başına düşen milli gelirin 10 bin 428 dolar olduğu 2011 yılına göre mevcut milli gelirde son 3 yılda binde 3’lük bir azalma gerçekleşti.
IMF uzmanları 2015 yılı sonunda Türkiye için kişi başına düşen GSYH beklentisini 9 bin 680 dolar seviyelerinde açıkladı. Bu tahminin gerçekleşmesi durumunda cari fiyatlarla hesaplanan kişi başına düşen milli gelirde 2011 yılına göre yaklaşık yüzde 7,5’luk bir azalma gerçekleşecek.
Vaatin durumu 2014 yılı için geçerli kişi başına düşen GSYH üzerinden değerlendirildiğinde, mevcut kişi başına düşen milli gelirin yaklaşık % 35’i seviyesinde bir sapma olduğundan vaatin gerçekleşmesi imkansızdır. IMF tahminlerine göre vaat değerlendirildiğinde ise sapma oranı yüzde 45’e çıkmaktadır.
3. “2015’e kadar 750 km yeni otoyol yapılacaktır.”
Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) verilerine göre, bu iddianın verildiği 2011 yılının sonunda, ülkedeki mevcut otoyolların toplam uzunluğu 2.119 km.
AK Parti beyannamesindeki hedef; bu otoyol ağına 4 senede fazladan 750 km eklemek. Ancak yine TÜİK verilerine göre 2013 sonu itibariyle otoyol uzunluğu artışı sadece 8 km.
TÜİK bu alanda henüz 2014 verilerini sunmamış olsa da, Karayolları Genel Müdürlüğü’nün 2014 yılı otoyol artış miktarı verisine baktığımızda da, 34 km olduğunu görüyoruz.
2015 yılına kadar 750 km yeni otoyol vaadi gerçekleşmemiş.
4. “2015’e kadar 1300 km yeni konvansiyonel demiryolu hattı yapılacaktır.”
TCDD İstatistik yıllıklarına göre konvansiyonel hatların uzunluğu 2011 yılında 11.112, 2012 yılında 11.120, ve 2013 yılında11.209 km’dir. Bir başka deyişle, 2013’e kadar 97 km demiryolu yapılmış.
TÜİK verilerine göre de 2013’e kadar yeni 97 km demiryolu hattı yapılmış.
Ulaştırma Bakanlığı’na göre ise 2004-2014 arası yılda ortalama 175 km yol yapılarak, toplamda 1.759 km yapılmış (‘Demiryolu Sektörü’ raporu, s. 130).
Fakat aynı raporun 132. sayfasında kullanılan tabloya göre, TCDD verilerine ek olarak, 2014 yılında konvansiyonel hat uzunluğunun 11.270 km’ye ulaştığı belirtiliyor. Yani 2014 dahil, 2011’den beri 158 km hat yapılmış.
Verileri birlikte düşündüğümüzde, 2011’den 2014’e kadar 1300 km’lik yol yapılmadığını görüyoruz. Bu tarihler arasında yapılan yol yaklaşık 160 km. 2014 yılında yapımı tamamlanmış yollarla 1300 km’ye ulaşılması güç gözüküyor.
5. "2015’e kadar bütün havaalanları, ‘Engelsiz’ ve ‘Yeşil’ Havaalanı statüsüne ulaştırılacaktır.”
Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü’nün sağladığı verilere göre 4 Şubat 2015 itibariyle 20 havaalanı dışındaki tüm havaalanlarında Engelsiz Kuruluş sertifikası vardır. Yani toplamda, Türkiye’de bulunan havaalanlarının işletmesini yapan 58 adet kuruluş söz konusu sertifikaya sahiptir.
Yine Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü’nün sağladığı verilere göre Ocak 2015 ve Şubat 2015 aralığında 72 adet ‘Yeşil Kuruluş’ sertifikası verilmiştir. Bu sertifikalarla, 53 havaalanından 43 tanesi ‘Yeşil Havaalanı’ olmuştur.
Söz konusu sertifikalar Mayıs 2015 itibariyle Türkiye’deki tüm havaalanları kapsamıyor.
6. “Yüksek hızlı genişbant erişim altyapısı ülke çapında yaygınlaştırılacak ve abone sayısı 2015’e kadar 15 milyona ulaşacaktır.”
Vaat metninde geçen yüksek hızlı genişbant erişimi alt yapısından bu abone sayısının fiber-optik alt yapısıyla bağlanan abone sayısı olduğu anlaşılıyor. Fakat Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu’nun (BTK) 2014 yılı son çeyreği için açıkladığı pazar verilerine göre fiberle bağlanan abone sayısı 1 milyon 400 bin seviyelerinde seyrediyor.
“Yüksek hızlı genişbant erişimi” kavramının siyasi tartışmalarda biraz geniş tutulduğu dikkate alındığında ise fiberle bağlanan abone sayısının yanına DSL, kablo ve diğer kalemlerinde yer alan abone sayıları da eklendiğinde vaatte kastedildiği düşünülen abone sayısı 2014 yılı sonu için 8 milyon 865 bin seviyelerinde oldu. Her iki durumda da abone sayısı 2015 için öngörülen hedefe ulaşamadı.
7. “Bugün yüz binde 16 seviyesinde olan hamileliğe bağlı anne ölüm oranını 2015’te yüz binde 10’a indireceğiz.”
AK Parti tarafından kamuoyuna verilen bu vaadin dile getirilme yılı olan 2011’de hamileliğe bağlı anne ölüm oranının yüz binde 16 olduğu söyleniyor. Sağlık Bakanlığı’nın paylaştığı Sağlık İstatistik Yıllığı’na baktığımızda ise 2013 yılı sonunda, yani ilk iki sene sonunda oran yüz binde 15,9’a inmiş.
Ancak tüm sürecin yarısında yüz binde 0,1’lik bir gerileme varken, kalan iki yılda yüz binde 6’lık bir gerileme ihtimal dâhilinde değil.
8. “2009-2010 yıllarında 180 tekno-girişimci genci destekledik, 2011 yılında 300, 2012 yılından itibaren ise her yıl 500 genç girişimci desteklenecek.”
5746 sayılı kanunun destek mekanizmalarından biri olan “Teknogirişim Sermayesi Desteği” katma değer ve nitelikli istihdam yaratma potansiyeli yüksek teşebbüslere dönüştürebilmelerini teşvik etmek için düzenlenmiştir. Kanun kapsamında desteklenmesi uygun bulunan girişimci en fazla 100 bin TL ile bir yıl süre ile desteklenmektedir.
Bu program çerçevesinde 2009 ve 2010 yılında toplam 183 girişimci desteklendi.
2011 yılında bu rakam 288’e, 2012 yılında 289’a, 2013 yılında 307’ye çıktı. 2014 yılında ise 284’e geriledi.
9. “2015’e kadar Türk Uzay Kurumu kurulacaktır.”
Başbakan Ahmet Davutoğlu, 1 Eylül 2014’te TBMM’de açıkladığı 62. Bakanlar Kurulu programında hükümetin Türk Uzay Kurumu’nu kuracağını yönelik taahhüdünü açıkladı:
“Havacılık ve uzay teknolojileri alanındaki tüm faaliyetlerin koordine edileceği “Türkiye Uzay Kurumu”nu kuracağız. Yeni uydularımızla hedefimiz bütün yerküreyi kapsamaktır. Ülkemizi büyütecek, daha yüksek teknolojik ürünlere yönlendirecek, millî geliri ve ihracatı artıracak olan millî tren, millî uçak, millî uydu, millî uydu fırlatma sistemi ve merkezi, ulaştırma ve haberleşme alanında ilan ettiğimiz kızıl elmamızdır. Bu hedefi gerçekleştirebilecek teknik elemanımız, finansal gücümüz, ama en önemlisi, siyasal kararlılığımız mevcuttur.”
Ulaştırma, Denizcilik ve Haberleşme Bakanı Lütfi Elvan, Ekim 2014’te verdiği bir demeçte uzay ve havacılık alanındaki çalışmaların tek elden yürütülmesi için “Türk Uzay Ajansı”nın kurulacağını belirtirken, Mart 2015’te başka bir haberde konunun Bakanlar Kurulu toplantısında konuşulduğu ve yasa tasarısı olarak hazırlandığı bilgisi geçiyor.
TBMM internet sitesinde yapılan araştırmadan anlaşılıyor ki Türk Uzay Kurumu’nun kurulmasına dair bir kanun Mayıs 2015 itibariyle geçmedi. Araştırmada kurumla ilgili bir yasa tasarısına da rastlanmadı. Sonuç olarak, AK Parti’nin 2011’de, 2015’e kadar kurulacağını vaad ettiği Türk Uzay Kurumu halihazırda kurulmamıştır.
10. "2015'te dünya mal ticaretinden aldığımız pay %1'e çıkacak."
Dünya Ticaret Örgütü (DTÖ) verilerine Türkiye’nin yıllık gerçekleştirdiği ihracatın dünyada toplam gerçekleşen ihracata oranı 2013 yılı itibariyle % 0,81’dir.
'DTÖ verilerinde 2013 haricinde 2011 – 2015 arası dönem için ticaret payı verilerine rastlanmamıştır. Fakat Türkiye’nin bu dönem performansı için gösterge olabilecek Türkiye ve dünyada ihracat miktarındaki büyüme oranı IMF verilerinde mevcuttur.
Dünya ve Türkiye’de ihracat miktarındaki değişimler dikkate alınarak yapılan hesaplamalarda, Türkiye’nin ihracatta dünya ticaretindeki payının 2011'de %0,76 dolaylarında olduğu ve IMF uzmanlarının tahminlerine göre 2015’te bu oranın % 0,79 olması beklenmektedir.
Vaatin durumunu 2015 yılı için IMF uzmanları beklentileri üzerinden değerlendirildiğinde, mevcut payın yaklaşık %27’i seviyesinde bir sapma olduğundan vaatin gerçekleşmesi imkansızdır.