Binler Kültürün ve Medeniyetin Kucaklaştığı Şehir: Diyarbakır Gezi Rehberi

“Doğunun Parisi”, Çin Seddinden sonra dünyanın en uzun surlarına sahip ve her yerinden adeta tarihin yeşerdiği Diyarbakır’dayız bu yazıda sevgili okur. Avcı toplayıcılıktan ilk yerleşik hayata geçen insanlardan günümüze kalan ve her yeni medeniyetle kendine ekleme yapan Diyarbakır'ı gelin daha da yakından inceleyim.1. Diyarbakır hakkında…Güneydoğu Anadolu Bölgesinde bulunan Diyarbakır tarih boyunca Akdeniz’i Basra körfezine; Karadeniz’i Mezopotamya’ya bağlayan bir köprü görevi görmüştür. Diyarbakır’ın konumu, geçiş yolu üzerinde olması her dönemde şehrin çekiciliğini arttırmış ve medeniyetlerin iz bıraktığı bir yer haline gelmiştir.Tarih boyunca Amida, Amidi, Amid, Kara-Amid Diyar-Bekr, Diyarbekir ve Diyarbakır gibi birçok isme sahip olan kent Güneydoğu Anadolu bölgesinin orta bölümünde El-Cezire denilen bölgede ‘Bereketli Hilali’n kalbinde yer almaktadır.Diyarbakır’ın köklü tarihi 12.000 yıl önceye kadar uzanmakta. Son yıllarda kentin Bismil ilçesinde yapılan arkeolojik çalışmalar M.Ö. 10.400-9250 yıllarında “KörtikTepe”de yerleşik hayata geçildiği kanıtlamıştır. Anadolu’nun en eski tarımcı köy topluluklarının en güzel örneği olan Ergani yakınlarındaki Çayönü Tepesi, günümüzden 10.000 yıl öncesine dayanan geçmişiyle sadece bölge bakımından değil dünya uygarlık tarihine de ışık tutmaktadır. Silvan yakınlarındaki Hassuni Mağaraları, Ergani yakınlarında Hilar Mağaralarında Paleolitik ve Mezolitik çağlardan kalma kalıntılar tespit edilmiştir.M.Ö. 3000’li yıllarda şehrin merkezinde izlerine rastlanan Hurrilerin, bölgeye hâkim olmasıyla Diyarbakır’ı yurt edinme çabaları başlamış, ardından Mitaniler, Abbasiler, Mervaniler, Büyük Selçuklular, İnaloğulları, Nisanoğulları, Artuklular, Eyyubiler, Anadolu Selçukluları, Akkoyunlular ve Osmanlı Devleti gibi birçok devletin varlığına tanık olmuştur.UNESCO Dünya Kültür Mirası listesinde bulunan Diyarbakır Surları kentin sayısız eserlerinin başında gelmektedir. Kuş bakışı kalkan balığını andıran biçimiyle kenti baştanbaşa kuşatan, İç Kale ve Dış Kale olmak üzere iki bölümden oluşan Diyarbakır Surları, eskilik ve yükseklik bakımından dünyadaki kaleler arasında birinci sırada yer almakta.2. Diyarbakır’da gezilecek yerlerTamamına yakını günümüze ulaşan ve birçok medeniyetin izlerini taşıyan Diyarbakır Kalesi beş bin yıla yakın zamana meydan okuyarak ayakta durmakta. 3-5 metre kalınlığı, 11-12 metre yüksekliğe ve 5.500 metre uzunluğundaki heybetiyle Diyarbakır Surları şehrin boynuna adeta bir gerdanlık gibi görülmektedir. Milattan önce ve sonradan kalan izleri, 63 ayrı kitabe ve sayısız figürleri bünyesinde barındıran kale bir nevi bir yazıtlar ve kabartmalar müzesi niteliğinde diyebiliriz. Bu çok renkli kültür yelpazesiyle Diyarbakır Surları yalnız Türkiye’nin değil, tüm dünyanın da en önemli kentlerinden biridir. Kent bu tarihsel potansiyeliyle açık hava müzesi niteliğindedir.Diyarbakır ile Mardin arasında bulunan Zerzevan Kalesi Roma İmparatorluğu döneminde savunma amaçlı inşa edilmiş kale. 2020 yılında UNESCO Dünya Mirası Geçici Listesi’ne dahil edilen ve bölgedeki en önemli Roma dönemine ait mimari eser kabul edilen Zerzevan Kalesi’nde yapılan arkeolojik kazı çalışmalarında surlar, gözetleme kuleleri, kiliseler, kaya mezarları, silah depoları ve 50'den fazla su sarnıcı ortaya çıkarıldı. 2017 yılında bulunan devasa Mithras Tapınağı’yla da tüm dünyadan arkeolog ve tarihçilerin gözlerini çevirdiği Zerzevan Kalesi’nin yüzlerce yıllık tarihi eserlerini mevsim farketmeksizin düzenlenen turlarıyla keşfe çıkabilirsiniz.Diyarbakır'ın tarihi bir diğer simgesi, 1572 ile 1575 yılları arasında inşa edilen Hasan Paşa Hanı şehrin en güzel tarihi yapılarından biridir. 2 katlı olarak geniş bir avlusu olan ve klasik Osmanlı mimari özelliklerini görebileceğiniz tarihi yapı, görkemli sütunları ve kubbeli şadırvanıyla görkemli heybetiyle sizi bekliyor. İçerisinde yöresel Diyarbakır yemeklerini tadabileceğiniz restoranlar, organik ürünlerle kahvaltı yapabileceğiniz kafeler, sahaflar, kitapçılar ve çayınızı yudumlayarak yorgunluk atabileceği çay bahçelerinin bulunduğu Hasan Paşa Hanı’na uğramayı unutmayın.Bir diğer ismi Dağ Kapı olan Harput Kapısı Diyarbakır Kalesi’nin dört etkileyici kapısından biridir. İki tane devasa burçla çevrelenen ve Roma İmparatoru II. Constantinus tarafından inşa edildiği düşünülen anıtsal kapının üzerinde Roma, Bizans, Abbasi ve Mervani dönemlerine ait kitabeleri gittiğinizde mutlaka incelemelisiniz. Ayrıca Dağ Kapı, bitki motifleri ve Roma dönemi haçlarının yanı sıra koşan atlar, geyikler ve boğaların resmedildiği taş kabartmalarıyla da turistlerin çok ilgisini çekiyor. 2. katındaki tarihi mescid ve devlet sanat galerisinin kalıcı ve geçici sergilerini görebilirsiniz.Pek çok türkü, şiir ve efsaneye konu olan Malabadi Köprüsü, 1147 yılında inşa edildiğinden beri Diyarbakır’ın en bilinen simgelerinden biridir. 12. yüzyıl Selçuklu dönemine ait bir bu güzel köprü 7 metre genişliğe ve 150 metre uzunluğa sahip. Yapımına 883 yılında başlanan ve 1147 yılında Artuklular döneminde tamamlanan görkemli Malabadi Köprüsü, Anadolu’da inşa edilen en geniş taş köprülerden biri olma özelliğine sahip. Köprü üzerindeki el figürlerinin yanı sıra güneş, insan ve aslan kabartmalarını da yakından görebilir, özellikle gün batımlarında sunduğu manzarasıyla kartpostalları süsleyen bu ünlü köprünün harika fotoğraflarını çekmek istiyorsanız Diyarbakır sizi bekliyor.Diyarbakır’ın birçok tarihi esere ev sahipliği yapan Sur ilçesinde görmenizi tavsiye ettiğim başka bir önemli yapı da bir diğer adı Sincariye Medresesi olan Zinciriye Medresesi. Tam yapım tarihi bilinmemekle birlikte 1198 yılında veya 1236 yılından Eyyübi hükümdarı Melik Salih Necmettin döneminde inşa edildiği tahmin ediliyor. Diyarbakır’ın pek çok yapısında kullanılan siyah ve beyaz kesme bazalt taşlarla inşa edilen Zinciriye Medresesinde görmeniz mümkün. Geniş avlusu ve dini eğitimlerin verildiği taş odalarıyla görülmeye değer güzellikte çünkü döneminin en ünlü mimarlarından Nisa Ebu Dirhem’in bir şaheseri. Zinciriye Medresesi tarih, kültür ve mimari meraklılarının Diyarbakır’da mutlaka görmesi gereken büyüleyici yapıtlardan biri.Diyarbakır'ın en ünlü doğal güzelliği olan Hevsel Bahçeleri, Dicle Nehri ile Diyarbakır Kalesi arasında büyük bir alanda ziyaretçilerine eşsiz bir manzara sunuyor. Diyarbakır Surları ve bahçe olarak iki farklı bölümden oluşan Hevsel Bahçeleri aynı zamanda onlarca kuş türüne yuva olmasıyla Güney Anadolu Bölgesi’nin en büyük ve zengin kuş cenneti aslında. Özellikle göç mevsiminde binlerce kuşu bir arada görebileceğiniz ve yemyeşil güzellikler arasında keyifli yürüyüşler yapabileceğiniz Hevsel Bahçeleri, büyüleyici güzelliğiyle 2015 yılında UNESCO Dünya Miras Listesi’ne de dahil edildi. Ayrıca; SilvanErganiEğilSülüklü HanKaracadağHazreti Süleyman CamiDört Ayaklı Minare ve Şeyh Mutahhar CamiiMeryem Ana Süryani Kadim KilisesiDiyarbakır Ulu CamiiİçkaleGazi Köşkü ve Atatürk MüzesiMardin KapıKeçi BurcuAnıt ParkOn Gözlü Köprü (Dicle Köprüsü)Urfa kapıDengbej EviBehram Paşa CamiDiyarbakır Kent MüzesiCahit Sıtkı Tarancı MüzesiKurşunlu Camii (Fatih Paşa Camii)Karacadağ Kayak MerkeziHaburman KöprüsüDiyarbakır Arkeoloji MüzesiEğil Kalesi (Asur Kalesi)Ahmet Arif Edebiyat MüzesiHasuni MağaralarıÇayönü Ören YeriDiyarbakır KalesiCemil Paşa Konağı Kent Müzesiİskender Paşa KonağıNebi CamiiMakam Dağı (Zülküf Dağı)Hilar MağaralarıDağkapı MeydanıErdebil KöşküBirkleyn MağaralarıArtuklu SarayıSaint George KilisesiHüsrev Paşa CamiMesudiye MedresesiAslanlı ÇeşmeSurp Giragos Ermeni KilisesiMithras TapınağıDeliller Hanı (Hüsrev Paşa Hanı)Safa CamiZiya Gökalp Müze EviMar Petyun Keldani KilisesiKırık MinareEğil Baraj Gölü ve Kral MezarlarıDiyarbakır Bakırcılar ÇarşısıAmida HöyükSelahaddin Eyyübi Camii (Silvan Ulu Camii)Çermik Kaplıcaları (Belkıs Kaplıcaları)Kadı CamiiNasuh Paşa CamiiSipahiler ÇarşısıUlu Beden BurcuBehram Paşa KonağıYanık ÇarşıLice Ashabı Keyf MağarasıKörtik Tepe HöyüğüHani Anakaris Şifalı Su görülmesi gereken diğer yerlerden.3. Diyarbakır’da nerede kalınır?Temiz ve konforlu odaları, ilgili ve güler yüzlü personeli ile New Garden Hotel Diyarbakır gezinizi daha da güzelleştirecek.Adres: Yenişehir, Lise 1. Sk. No:6, 21100 Yenişehir/DiyarbakırKonum için tıklayın. Instagram: @newgardenhoteldiyarbakirZiyaretçi Yorumu: “Diyarbakır’da kaldığımız surece en güzel otellerden biri gerek personel gerek temizlik en üst düzeyde çok güzel di Sabah kahvaltısında her şey mevcut ve güler yüzlü kişiler ile birlikte kahvaltı yapıyorsunuz.”İster iş için ister tatil için Diyarbakır’a geldiğinizde tereddüt etmeden kalabileceğiniz Hasuni Taş Hotel temizliği, konumu ve kahvaltısıyla ihtiyaçlarınıza cevap verecek.Adres: Cevatpaşa Mahallesi, Hz. Süleyman Cd. D:No:12, 21300 Sur/DiyarbakırKonum için tıklayın. Instagram: @hasunitashotelZiyaretçi Yorumu: “Diyarbakır'a yolunuz düştüyse tereddüt etmeden burada kalabilirsiniz. Tercih etmek için çok nedenim var. Güler yüzlü personeli, muhteşem kahvaltısı ve konumu aklıma ilk gelenler diyebilirim. Reklam yazısı gibi oldu ama değil, senede 5-6 kere Diyarbakır'a gidiyorum ve her gittiğimde burada kalıyorum. Akşamları arabaya ihtiyaç duymadan her şeye ulaşabiliyorum. Bölgesi hareketli olsa da bulunduğu sokak gürültülü değil. Ben oldukça memnunum, herkese tavsiye ederim.”Diyarbakır’a geldiğinizde her şeyiyle beğenilen ve memnun kalacağınız bir otel arıyorsanız Anemon Diyarbakır Otel aradığınız yer olabilir.Adres: Talaytepe, 1004. Sk. No:1, 21070 Kayapınar/DiyarbakırKonum için tıklayın.Instagram: @anemindiyarbakirotelZiyaretçi Yorumu: “Otel her anlamda mükemmel. Diyarbakır seyahatlerimde sürekli tercih ediyorum. Personel çok ilgili ve alakalı. Özellikle Safiyete Hanıma burdan çok teşekkür ediyorum. (Sürekli kahrımızı çektikleri için :)).”4. Diyarbakır’ın ünlü yemekleriHillorik AşıCiğer KebabıLebeniye ÇorbasıDiyarbakır ÇöreğiDiyarbakır usulü karışık dolmaKabak BoranisiYumurtalı KengerKuşbaşılı kuru dolmaMumlar dolmasıAşurekMeftunePıçıkDuvaklı PilavNardanaşıMahlepli Diyarbakır ÇöreğiAyvalı KavurmaPatlıcan DizmeKaburga DolmasıDevreSerbizer ÇorbasıElma DüzmesiMehirPervinHedikMusul aşıHıncıkTirşikSıkmaHabeniskPaluzeBurma KadayıfSur Tatlısı5. Diyarbakır’da nerede yemek yenir?Diyarbakır’da te ve et yemekleri için tercih edilen Doğan Sofra Salonu sizin de tercihiniz olacak. Adres: Bağcılar, C, Yeni Hal Cd. No:3, 21090 Bağlar/DiyarbakırKonum için tıklayın. Instagram: @dogansofrasalonuZiyaretçi Yorumu: “Diyarbakır'ın en lezzetli mekanlarından biri. Her gittiğimde yeni bir lezzet.”Diyarbakır’a gidilince ciğer yenmez mi? Bu soruya cevabınız ‘yenir2 ise Tek Kapı Ciğercisi tam size göre…Adres: Yılmaz Günay Cad. 194. Sk. No: 16 | Kayapınar, Metropol 1 Sitesi Yanı Dicle Halk Evi Karşısı, 21070 Kayapınar/DiyarbakırKonum için tıklayın. Instagram: @tek_kapi_cigercisiZiyaretçi Yorumu: “Yediğim en lezzeti ciğerdi. Kesinlikle tatmak gerekir.”Diyarbakır’da kebap, özellikle Adana kebabın en iyi adresi Nasır Usta gelen misafirlerinizi lezzetleriyle adeta büyülüyor.Adres: Peyas, 250. Sk. No:1, 21070 Kayapınar/DiyarbakırKonum için tıklayın.Instagram: @nasirusta21Ziyaretçi Yorumu: “Diyarbakır’da yemek yediğim en mükemmel yerlerden bir tanesidir, fiyatlarda çok uygun Nasır usta ailesine teşekkür ederiz..👍👍👍.”6. Diyarbakır festivalleri Diyarbakır Otları ve Şerbet FestivaliDiyarbakır Karpuz FestivaliDicle Bağ Bozumu FestivaliSur Yolu Kültür FestivaliDiyarbakır Müzik FestivaliOrhan Asena Yerli oyunlar Tiyatro Festivali