İnşaat Süresince İmza Atan Çok: Depremde Yaptıkları Evler Yıkılınca Tutuklanan Müteahhitlere Kim İzin Verdi?
Kahramanmaraş merkezli 7,7 ve 7,6 büyüklüğündeki depremler, Türkiye'nin fay hatları üzerinde olduğunu hatırlatırken, yıkımın büyük olması gerçeklerle yüzleşmek gerektiğini gösteriyor. Her depremden sonra olduğu gibi binaları yapan müteahhitlerin tutuklanması başladı. Peki fay hattı üzerine verilen imar izinleri, müteahhitleri denetlemesi gerekenler, bu inşaatta çalışırken yapılanlara şahit olanlar?
6 Şubat 2023 sabahına Türkiye'de 7,7 büyüklüğünde bir depremle uyandık. Yıkımın boyutunu anlamaya çalışırken, 7,6 büyüklüğündeki ikinci bir depremle sarsılınca bazı il ve ilçeler tabiri caizse haritadan silindi.
Deprem bugünden yarına önlem alınabilecek bir durum değil. Topyekûn bir bilinçle hazırlanabileceğimiz bir şeydir. Burada da en büyük iş, inşaat kısmına düşer!
Deprem, tüm felaketler gibi bağıra bağıra geliyor anca zamanı bilinmiyor. Bu da hazırlıklı olmak bilincini şart koşuyor. Depreme hazırlık nedir? Sağlam binalar yapmaktır.
Türkiye'de 10 ilde etkili olan deprem felaketi aslında bağıra bağıra geldi. Uzmanlar uzun zamandır uyarıyordu.
"Böylesi Büyük Felakete Hazırlıklı Olabilmek Mümkün Değil” miydi?
Fay hatlarının ülke topraklarının yüzde 93'ünden geçtiği ve ülke nüfusunun yüzde 98'inin fay hattından etkileneceği düşünüldüğünde imar planlarından, bina yapım sistemlerine, şehirleşmenin düzenine birçok başlıkta düzenleme gerekiyor.
Düzenleme ve denetleme olmadığında felaket sonrası cezalandırma oluyor. Olan, yiten canlara oluyor. 17 Ağustos 1999 depreminde resmi rakamlara göre 18 binden fazla vatandaşımız hayatını kaybetti. Sembol olarak, 195 kişinin ölümüne neden olan binaları yapan müteahhit Veli Göçer tutuklandı. 2004 yılında cezası kesinleşti, hapse girdi, 2011'de çıktı. Çıkınca ne iş yaptı? Arsa Ofisi kurdu.
Son büyük deprem felaketinin üzerinden 24 yıl geçti. 1 hafta önce yaşanılan depremler gösterdi ki 24 yılda bilim adına yapılanlar eksik kalınca adalet görevi devraldı. An itibarıyla 9 müteahhit tutuklandı. Peki bu müteahhitler bu kötü binaları nereye yaptı? Yaparken kim denetledi? Betonu kendileri mi döktü? Kolon kiriş bağlantılarını kendileri mi yaptı?
İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Ceza ve Ceza Muhakemesi Hukuku ABD Başkanı Prof. Dr. Adem Sözüer, Sözcü'ye yaptığı açıklamalarda depremde yıkılan binalardan, meydana gelen ölüm ve yaralanmalardan dolayı hem ceza hukukunun hem özel hukukun hem de idare hukukunun sorumlu olduğunu açıklıyor.
Ceza hukuku, 'genel güvenliği tehlikeye sokma' 'öldürme ve yaralama' suçu açısından durumu ele alıyor. Özel hukuk ve idare hukuku da 'özel kişilerin ve idarenin tazminat sorumluluğu' doğuruyor.
Her hukuk alanda ortak ilke de "kim, hangi kurala aykırı davrandı" şeklindeki deliller oluyor. Sözüer, sözlerine devam ederken, "binaların yapımında çok sayıda kişinin işlem ve fiilleri" olduğuna dikkat çekiyor.
Bina inşaatının 'ruhsat ve iskan işlemlerinden, bina yapımını denetleyenlere, zemin etüdü, mimari, statik ve teknik proje yetkililerinden, şantiye şefi, teknik uygulama sorumlularına kadar geniş bir ekip ve kontrolle yapıldığını en üst basamakta da yapı sahipleri ve müteahhitlerin bulunduğunu belirtiyor.
Bu kadar kalabalığın içinde kim ve kimler, ne kadar sorumlu diye bakıldığında, 'öncelikle, binanın imar kanunlarında uygun yapılıp yapılmadığının tespiti şart” diyor ünlü hukukçu.
Deprem sonrası görülen manzara ile de yüzleşirken, “Ülkemizde bir çok binanın, imar mevzuatına aykırı yapıldığı açık bir gerçek" diyen Prof. Sözüer, 184. madde için de “Peki bu kanun uygulandı mı?" diye soruyor ve can alıcı olanı açıklıyor:
Etkin olarak hiç uygulanmadı, şehircilik bakanlığı, belediyeler, kolluk, savcılıklar, kaçak yapılaşmaları bilmelerine, görmeleri rağmen, kaçak yapılaşmayla ilgili kanunları uygulamadılar. Bu bakımdan görevini yapmayan, öncelikle yetkili bakanlar, belediye başkan ve görevlilerinin sorumluluğu var.
Tutuklamalar için de 'Marmara depreminde olduğu gibi bir kaç Veli Göçer bulup onları günah keçisi ilan edecekler' diyen Sözüer, kaçak yapılaşmada kamudan izinsiz bir inşanın olamayacağını, yerel yönetimlerde de 'haksız menfaat zinciri olmadan' bu kadar büyük çapta imara aykırı şehirleşme yaşanamayacağının söylüyor.
Dün görüştüğümüz bir inşaat mühendisinden öğrendiklerimizi size aktarmıştık. Bu görüşmenin içinde ister istemez maliyet hesaplamaları da yer aldı.
İnşaat sektöründeki kar marjının yüksekliği karşısında bizler bütçesi sınırlı bordrolular olduğumuz için çok şaşırdık: "Müteahhitler yüzde 30 kâr ettiklerinde zarar ettiklerini düşünür. Yüzde 50 kâr bir müteahhit için başa baş demektir. İnşaatta kar marjı çok yüksektir."
Sözüer de bu marjlara değiniyor ve bu kârları güvenceye almanın bir yolu olarak da imar aflarını işaret ediyor. Ünlü ceza hukukçusu bu duruma tüm siyasiler ekliyor ve 'şu anda dahi' hangi parti olduğu önemli olmadan belediyelerde imara aykırı yapılaşmanın devam ettiğini vurguluyor.
Muhalefetin Meclis'ten geçen imar affını eleştirdiğini ancak anayasaya mahkemesine götürmediğini de hatırlatıyor.
Tüm bunlar bir hukukçunun söylemleri olurken, sektörün içinden de bir ses yükseliyor.
NEF Yönetim Kurulu Başkanı ayrıca Galatasaray Sportif A.Ş. Başkanvekili Erden Timur, bölgeye gittiğinde ayakta kalan binaların daha az olduğu gözlemini yaparak şu tespitte bulunuyor:
Standartların değiştirilmesi gerekiyor. Yapım ve uygulama standartlarının daha katı olması gerekiyor. Sadece binayı yapanların değil, imzası bulunan herkesin tutuklanması gerekiyor. Bir daha böyle bir şeyin başımıza gelmesinin engellenmesi gerekiyor.
Denetimlere dair sorularda ilk cevaplar hukukçulardan gelirken, bu derece yüksek kazançlarla çalışan inşaat sektörünün zaten belli bir düzen içinde olduğu da görülüyor.
Cumhuriyet'te Bora Erdin, Kahramanmaraş merkezli depremler en fazla hasar alan illerden olan Hatay’daki bazı yapı denetim şirketlerini araştırdığında ortaya çıkan iddia ile aslında herkesin bildiği sırrı açıklıyor:
Hatay il merkezinde faaliyette olan beş yapı denetim şirketinin tamamının sahipleri doğrudan ya da dolaylı olarak inşaat işiyle uğraşıyor.
Bu içerikler de ilginizi çekebilir
"Böylesi Büyük Felakete Hazırlıklı Olabilmek Mümkün Değil” miydi?
DASK ve Konut Sigortası Farkı Nedir? DASK Tüm Ev Değerini Karşılıyor mu?
Yorum Yazın
çalan çırpan tabi ki var . ama Deprem Yönetmeliğinde öngörülen deprem kuvvetlerinin 1,5 katı yaşandı. İnşaat mühendisleri bunu sayısal olarak da kanıtlıyor. ... Devamını Gör
Beklenenden 1.5 kat fazla deprem kuvvet geldi olayını nerede okudunuz? Hiç denk gelmedim bu bilgiye İMO mu söyledi?