Şehir İçinde Şehir: İstanbul’un İlçeleri ve Semtlerinin Şaşırtıcı Hikayesi

İstanbul'un her bir semti ve ilçesi, kendine özgü bir tarih ve kültür barındırıyor. Bu tarih ve kültür, o semtin veya ilçenin karakterini, atmosferini ve ruhunu şekillendiriyor. İstanbul'un semtlerinin ve ilçelerinin hikayelerini birlikte öğrenerek, İstanbul'un büyüsünü ve zenginliğini keşfetmeye benimle var mısınız?Kendine has güzelliği ile İstanbul’un fethi sırasında suriçine ilerleme de ilk adım Anadolu hasarının stratejik konumu sayesinde olmuş. Küçüksu Kasrının hemen yanında bulunan hasar geçmişte kaynak suyu teminin de kullanılmış. Yıldırım Beyazıt’ın yaptırdığı Anadolu Hisarı şehrin sembollerinden biri olup boğaz manzarasıyla özellikle balıkçıların mekanı.Arnavutköy'ün en eski adı Hestai olup Bizans döneminde Promotu ve Anaplus olarak da bilinmekteydi. Fatih Sultan Mehmet 1486 yılında buraya getirilen Arnavutların buraya yerleştirilmesinden dolayı bölge Arnavutköy adını almıştır.Haliç’in kıyısında bulunan Balat tarihi dokusunu korumaya çalışan yerlerden. Rumca “saray” anlamına gelen “palation” kelimesininden ismini alan semt birçok inanca sahip insana adeta kucak açıyor. Sinagog ve kiliselerin bir arada olduğu bu tarihi semt kozmopolit yapısı, renkli evleri, merdivenli yokuşları ve konsept mekanları ile zamanın nasıl geçtiğini anlamayacağınız bir yer.Rivayete göre semt ismini Bebek Çelebi ismindeki bir Osmanlı paşasından aldığı söylenmekte. Rumeli Hisarından önce yerleşim yeri olarak kullanılmayan bölge Osmanlı Devletinden sonra gelişmeye ve yerleşim yeri olmaya başlamış. III. Ahmet ve Nevşehirli Damat İbrahim Paşa'nın semti beğendikleri için burada konaklar, yalılar, köşkler ve bahçeler inşa edilmeye başlanmış. Ama 19.yüzyılın ortasında vapur seferlerini başlamasıyla kalıcı bir yerleşim yeri olmuş.Bizans döneminde burada bulunan 'Ayios Romanos Kilisesi'nin adıyla anılan Topkapı rivayetlere göre fetihten sonra 'Topkapı' adını almasının sebebi Fatih'in fetihte kullandığı toplar olduğu söylenir. Bir diğer rivayete göre otağını kurdurtan Fatih Sultan Mehmet İstanbul fethedildikten sonra uzun zaman burada kaldığı için bölge 'Topkapı' diye anılmaya başlamıştır.Her yavru kartalın uçmaya başlamadan önce gelmesi gereken Beşiktaş ile devam ediyoruz. 16.yüzyılda şehrin sur dışı denilen kısmında bulunan Beşiktaş önce Dolmabahçe sonra Yıldız saraylarının buraya taşınmasıyla daha da önemli bir yer haline geldi. Kaptan-ı Derya Barbaros Hayrettin Paşa döneminde semt önem kazanan denizcilik faaliyetlerinin merkezi için liman olarak kullanılıyordu. Hatta günümüzde vapur iskelelerine sahip olan sahilde Barbaros Hayrettin Paşa’nın heykeli ve türbesi bulunuyor.Semtin ismi kökeni hakkında iki rivayet bulunuyor. Birinci rivayete göre Osmanlı döneminde bölgede 'kapan' adı verilen büyük teraziler olduğu ve sahilinde buğday yüklü gemiler yanaştığı için halk arasında buraya 'Unkapanı' adı verilmiş. İkinci rivayete göre ise semt esnafa un dağıtılan yer olduğu için bu ismi almıştır.Adını Kanuni Sultan Süleymanın erken yaşta ölen oğlundan alan Cihangir yangınlarla başı belada olduğu için ahşap bina yapılmayan bir yer. 19. Yüzyılda gayrimüslim azınlığın yerleşim yeri olmuş ama daha sonra üst kesimin tercih ettiği bir semt haline gelmiş. Sanat galerileri, antikacılar kahveciler, restoranlar ve kahvaltıcılara kadar birçok aktiviteye ev sahipliği yapıyor. Cihangir’e gittiğinizde ünlü Türk filmi Neşeli Günler’de gördüğümüz o meşhur turşucusu olan Asri Turşucu’ya mutlaka uğramalısınız.Liman bölgesi olarak kullanılan Eminönü Cenevizliler ve Pisalılar tarafından 10. Yüzyıldan itibaren bu bölgeye ticari limanlar kurmuş. Osmanlı Devleti döneminde Gümrük Emiliği burada kurulmuş, Topkapı Sarayına yakınlığı sebebiyle Sirkeci Garı’da burada yapılmış. Mısır Çarşısı, Kapalı Çarşı ve Galata Köprüsü'nün buraya konumlandırılması semtin Osmanlı döneminde olduğu ticari önemi devam etmekte.Bakırköy, Bizans’ın son döneminde “Uzunköy” anlamına gelen “Makrohori” adıyla; daha sonra “Makriköy” olarak bilinmekte. 1925 yılında ‘ulusal sınırlar içindeki yabancı kaynaklı adların değiştirilmesiyle’ ile Atatürk’ün talimatıyla isteğiyle Bakırköy şimdiki adına kavuştu.Sultan IV. Murad’ın Revan Seferinde burayı savaşmadan teslim eden İran asıllı Emir Güne Han’ın ismi bu semte verilmiş. Hatta bu durum o kadar beğenisini kazanmış ki emire pasladı verilmiş ve Emirgan Korusu olarak bildiğimiz 500.000 metrekarelik Feridun Bey Bahçeleri armağan edilmiş. 19. yüzyılda Sultan Abdülaziz tarafından Mısır Hıdivi İsmail Paşa’ya armağan edillen koru daha sonra Pembe, Sarı ve Beyaz Köşkler yaptırılarak 1943 yılında halka açık bir alan haline getirilmiş.1329 yılında Ahi tekkesi kurulan bölgede Bizans'ı gözleyen ve devlete bilgi aktaran dervişlere de 'Gözcü Babalar' ismi verilmiştir. Rivayetlere göre bunlardan biri olan Gözcü Baba'nın burada gönüllü olmasından dolayı bölgeye 'Gözcü Baba Tepesi' denmiş, zamanla bölge Göztepe ismini almıştır.Etiler 1940’lara kadar şehir dışında boş bir alanken gelen göçlerle Levent Projesinin ortaya çıktığı bir yaşam alanı haline gelmiş. İlk başlarda “şehirden uzak, dağ başında” olarak nitelendirilse de günümüzde bölgenin en hareketli yerlerinden biri haline geldi. Lüks mağazalar, İstanbul’un en ünlü alışveriş merkezi ve sosyo ekonomik durumunun yüksek olan insanların burayı tercih etmesi tesadüf değil tabi ki. Turistik ve tarihi geziler için tercih edilmemesi gereken bu lüks semt alamayacaklarımızı düşününce sinir bozucu bir semt olabilir.Rivayete göre bölgede yerleşik düzenin olmadığı dönemlerde birisi bomboş kırlık alanda sadece bir kaç çiftlik evi için bakkal veya benzeri bir yer açmış. Bunu gören halk 'bu kuş uçmaz kervan geçmez yerden alışveriş eder' demiş. Bu yüzden Şaşkın Bakkal ismini almış ve daha sonra semt bu isimle anılmaya başlanmış.Aziz Stefanos’un kemiklerini taşıyan gemi fırtına sebebiyle bu küçük balıkçı köyüne sığındıkları için buraya ilk başta “Aya Stefanos” denmeye başlanmış. Bölge İstanbul’un fethinden sonra Osmanlı hakimiyetine girmiş. İstanbul’un ilk plajının olduğu semtin bir diğer ismi “Şenlikköy”. Büyükşehir Belediyesinin buradaki sosyal tesisi, Atatürk Ormanı ve Deniz Köşkü Florya’ya gittiğinizde gidebileceğiniz yerlerden.Romalılar zamanında Panticio, Pantecio, Panticia olarak isimlendirilen Pendik Bizans döneminde her tarafı surlarla çevrili anlamına gelen ‘Pentikion' ismine sahipti. Bir rivayete göre Pendik ismi Türkler tarafından değiştirilerek kullanılmasından kaynaklandığı şeklindedir. Bir diğer bir rivayete göre ise Pendik ismi 'beş burun' anlamına gelmekte ve Ural Dağları'ndan gelip bu bölgeye yerleşenlerin burası için Farsça 'beş köy' anlamına gelen 'penchdeh' ismini kullandıkları ve bunun zamanla 'Pendik' şeklini aldığını iddia etmektedirler.Murat Belge'ye göre, Anti dönemlerde 'Sosthenion' ya da 'Leosthenion' daha sonra da 'Stenid' olarak bilinen semt, günümüzde bu adları çağrıştıran İstinye adı ile anılmaktadır. John Freely de 'İstinye adı : Gyllius'un, İason ve Argonaut'ların Boğaz'daki yolculukları sırasında mola verdikleri yerlerden biri olduğunu belirlediği antik Sosthenion'dan bozmadır.' diyerek bunu desteklemektedir.En az İstanbul kadar eski bir geçmişi olan Kadıköy’le devam ediyoruz. İlk yerleşiminin M.Ö 675 yılında olduğu düşünülen Kadıköy’de 1940'lı yıllarda Fikirtepe civarında M.Ö 3000 yılına ait kemik kalıntılarının bulunduğu bir yerleşim yeri. Bizanslılar'ın Sarayburnu'na yerleşmeleri üzerine Kadıköy 'Körler Ülkesi/Diyarı' olarak bilinmeye başladı. Orhan Bey1353 senesinde Kadıköy bölgesini aldı ve İstanbul Kadısı Hızır Bey Çelebi tarafından yönetilmeye başladı, bu sebeple bölge Kadıköyü olarak adlandırıldı.Bizans döneminde liman ve ticaretin ana merkezi olan Karaköy hala önemini koruyan yerlerden. Fetih dönemine kadar Cenevizli tüccarların ticaret yaptığı bölge fetih sonrasında Ceneviz, Venedik, Katalan ve Osmanlı tüccarlarına; Rum, Ermeni, Gürcü ve Yahudi vatandaşlarına ev sahipliği yapmış bir bölge. 19. yüzyılın sonlarına doğru bankacılığın merkezi olmaya başlayan Karaköy 20. yüzyılda artan ticari ilişkilerle birlikte buraya liman gümrükleri ve deniz iskeleleri kurulmuş. Bölgenin ticari önemi dışında şaşırtıcı güzellikteki tarihi mimarisi, burada yaşayan milletlerin çeşitliliğiyle birlikte daha da önem kazanmış.Eski adı “Altın Kiremit” anlamına gelen Kuzguncuk bu adı II. İustinos altın yaldızlı kiremitlerle kaplı bir çatısı olan kiliseden almış. Bir başka rivayete ise Evliya Çelebi’nin notlarında Fatih döneminde buraya yerleşen Kuzgun Baba isimli bir ermişten dolayı bu ismini almış. Kuzguncuk İstanbul’daki ilk Musevi yerleşim yeri olarak biliniyor. Museviler’in “Kutsal topraklardan önceki son durak” olarak adlandırdıkları semt, zamanla kutsal topraklara gidemeyeceğini düşünenler için yerleşim yeri olmuş. Dizi ve film setleri için mahalle mekânı olarak sıklıkla kullanılan Kuzguncuk Ekmek Teknesi ve Perihan Abla gibi ünlü dizilerin çekildiği bir mekan ayrıca.Daha önceleri ormanlık arazi olan Levent 1780 yılında I. Abdülhamid tarafından Kaptan-ı Derya Cezayirli Hasan Paşa’ya hediye edilmiş. deniz askerlerine verilen isimden dolayı Levend Çiftliği olarak anılan semt şehir merkezine uzak olması sebebiyle uzun süre boş arazi olarak kalmış. Daha sonraları İstanbul'a göçlerin artmasıyla şehir sınırlarına dahil olan Levent Emlak Bankası'nın o dönemki konut projesiyle merkezi bir konuma geldi. Genellikle olarak konut ve iş merkezleri bulunduğu semtte, turistik bir gezi imkansız. Gökdelenleri görmek için oldukça ideal olan Büyükdere Caddesi üzerindeyse birbirinden popüler ve daima kalabalık alışveriş merkezleri bulunuyor.Uzun senelerdir yerleşim yeri olan Ortaköy'ün ilk ismi Arkheion (Argion) Bizans döneminde balıkçı köyüymüş. Osmanlı Dönemi’nde Kanuni Sultan Süleyman’a kadar yerleşilmeyen Ortaköy’e Hüsrev Kethüda’nın isteği üzerine Mimar Sinan buraya br hamam yapmış. 1854 senesinde yapımı tamamlanan Büyük Mecidiye Cami (Ortaköy Cami) İstanbul’un uluslararası simgelerinden biri. Waffle ve kumpir satan seyyar araçları mis kokularına dayanmacağınız Ortaköy’de denize nazır banklara kurularak yemeğini yiyebilirsiniz.Polonyalı bir köy olmasından dolayı bu ismi alan Polonezköy’ün asıl ismi Adampol ve Polonya kraliyet ailesi üyeleri tarafından kurulmuş. Semtin kurulma hikayesi ise şöyle; Polonya’nın bağımsızlığını kaybetmesinin ardından 1830’da ayaklanma sonucu ülkeden dünyanın çeşitli yerlerine göç etmişler. Prens Adam Czartoryski'nin desteğiyle Polak göçmenler için bir yaşam alanı olarak hizmet veren bu köy, zamanla 220 kişilik nüfusa ulaşmış. Hafta sonu kahvaltıları, çocuklu aile gezileri ve doğaya kaçış için ideal bir rota olan Polonezköy kahvaltı sonrası çevreyi keşfetmek için bisiklet kiralayabileceğiniz bir yer.İstanbul kadar eski bir geçmişi olan bir başka semt Taksimle devam ediyoruz. Her büyüyen semtin yaşadığı su sorunlarını yaşayan Taksim için I. Mahmut bir maksem binası yaptırmış. Taksim meydanı Ormanları’ndaki su kaynaklarından Galata’ya su ulaştırmak için kurulan hattın su dağıtım noktası olmasıyla bu ismi almış. İstanbul denince akla gelen ilk semt Taksim eğlence, alışveriş ve yaşam merkezi ve şehrin kalbi adeta… Her saat kalabalık, her keyfe ve cebe uygun bir mekanların bulunduğu Taksim’e dünyanın her yerinden insanlar geliyor.Üsküdar’ın ilk ismi Yunanca “Altın Şehir” anlamına gelen Khyrsopolis, daha sonrasında Skutarion ismini kullanan Üsküdar, İstanbul’un tarihi semtlerinden biri. Konstantinapolis’in fethi için stratejik bir nokta olması sebebiyle uzun süre çeşitli devletlerce askeri üst olarak kullanılan Üsküdar İstanbul’un fethinden sonra yerleşim yeri olarak kullanılmaya başlanmış. Zamanla gelişerek mahallelere ayrılmaya başlamış ilçe Osmanlı Devleti’nin saltanatı boyunca Anadolu seferlerine çıkan padişahların Otağ Çadırı’nı kurulduğu yer ayrıca. Cumhuriyet döneminde ilçe statüsü alan Üsküdar bugün hala İstanbul’un en büyük ilçelerinden.