Hangi Ülkede Hangi Demokratik Hak ve Özgürlükler Ne Kadar Önemseniyor, Türkiye'de Durum Ne?
İki gün önce, 10 Aralık'ta Dünya İnsan Hakları Günü'nü idrak ettik. 'Kutladık' demeye dil varmıyor; zira Türkiye'nin bu konudaki karnesi pek parlak değil.
PEW Research Center'ın 38 ülkeyi kapsayan Kasım 2015 tarihli araştırmasında, katılımcılardan şu hak ve özgürlükleri en önemli'den en az önemli'ye doğru sıralamaları istenmiş:
1) Dini gereklliklerin özgürce yerine getirilmesi
2) Kadın ve erkeğin eşit haklara sahip olması
3) Çok partili, demokratik, şeffaf bir seçim sistemi
4) Sansürsüz ifade özgürlüğü
5) Sansürsüz basın özgürlüğü
6) Sansürsüz internet
Ülkelere ve coğrafi bölgelere göre, hak ve özgürlüklerin öncelik sıralamasının çokça değişebildiğini gördüğümüz araştırmada, ülke ve bölgeler bazında verilen cevaplara bakalım:
1. ABD, Avrupa
ABD, Kanada ve Avrupa'ya bakıldığında en öncelikli ilk 3 madde şöyle;
1) Kadın ve erkeğin eşit haklara sahip olması
2) Çok partili, demokratik, şeffaf bir seçim sistemi
3) Sansürsüz ifade özgürlüğü
2. Ortadoğu
Ortadoğu'da dini gerekliliklerin özgürce yerine getirilebilmesi diğer maddelerden açık ara önde bulunuyor. İlk 3 madde şöyle;
1) Dini gereklliklerin özgürce yerine getirilmesi
2) Çok partili, demokratik, şeffaf bir seçim sistemi
3) Kadın ve erkeğin eşit haklara sahip olması
3. Asya / Pasifik
1) Dini gereklliklerin özgürce yerine getirilmesi
2) Kadın ve erkeğin eşit haklara sahip olması
3) Çok partili, demokratik, şeffaf bir seçim sistemi,
Asya / Pasifik bölgesinde en öncelikli konumda.
4. Afrika
Dini gerekliliklerin özgürce yerine getirilebilmesi, tüm kıtalar içinde en yüksek oyu Asya'da almış. Ayrıca kadın-erkek eşitliği burada ilk 3'e bile giremiyor:
1) Dini gereklliklerin özgürce yerine getirilmesi
2) Çok partili, demokratik, şeffaf bir seçim sistemi
3) Sansürsüz basın özgürlüğü
5. Latin Amerika
Latin Amerika'da oranların her madde için birbirine çok yakın olduğu görülüyor.
1) Kadın ve erkeğin eşit haklara sahip olması
2) Dini gereklliklerin özgürce yerine getirilmesi
3) Sansürsüz basın özgürlüğü
6. Rusya, Ukrayna
Rusya dini gereklilikleri ön planda tutuyor gibi görünürken, Ukrayna en çok şeffaf bir seçim sistemine ve sansürsüzlüğe önem veriyor.
7. Küresel ortalamaya baktığımızda çıkan sonuç ise şöyle:
Küresel ölçekte, en önde tutulan hakkın %74 ile din özgürlüğü olduğu görülüyor. Kadın-erkek eşitliği Avrupa, Amerika ve Güney Amerika'da kuvvetle destek bulurken, dünyanın geri kalanında öncelik olarak görülmediği için genel ortalamada %64'te kalıyor. İfade özgürlüğüne ve sansürsüzlüğe talebin ise düşük oranlarda kaldığı görülüyor.
Araştırmanın daha detaylı dökümü ve metodolojisi buradan incelenebilir.
8. Peki Türkiye özelinde durum nasıl?
Araştırmaya göre Türkiye'nin bu 6 maddeyi birbirlerine göre önceliklendirme sırasına, bazı haberleri hatırlayarak bakalım:
1. Dini Gerekliliklerin Özgürce Yerine Getirilmesi
Ne yazık ki ülkemizde gayrimüslim nüfusun dinlerini / dinsizliklerini diledikleri gibi yaşayabilmesine pek iyi gözle bakıldığını söylemek çok mümkün olamıyor.
İstanbul'un fethinden sonra camiye çevrilen kiliselerden bugünlere, Türkiye insanının bu maddeyi ilk sıraya koyarken İslam'la sınırlı kaldığını düşündürüyor...
2. Çok Partili Şeffaf Seçim Sistemi
Her ne kadar çok partili ve kapalı oy - açık sayım prensibine dayalı demokratik bir seçim sistemimiz olsa da...
3. Kadın ve Erkeklerin Eşit Haklara Sahip Olması
Söyleyecek çok bir şey yok. Türkiye'nin bu konudaki karnesi düpedüz korkunç...
4. Sansürsüz Basın Özgürlüğü
5. Sansürsüz Internet
6. Sansürsüz İfade Özgürlüğü
Tam bir 'Ne desem kötü oluyorum' vaziyeti.