Biraz da Kültürlenelim: Dilimize Yerleşen 15 Kelimenin Kökeni ve Ortaya Çıkış Hikâyesi
Twitter'ın kültür aşılayan ve etimolojiyi sevdiren hesapları purofesor ile KelimeKoken'den nereden geldiklerini ve ortaya çıkış hikâyelerini öğrendiğimiz kelimeleri sizler için derledik!
1. Kaldırım
'Kaldırım' kelimesi, her ne kadar kulağa 'kaldırmak' kelimesiyle ilintili gelse de aslında kelimenin kökeni 'güzel yol, iyi yol' anlamına gelen Yunanca kallidrómos (καλλιδρόμος) kelimesi. - Kalo (güzel, iyi) + drom (yol) {Bkz: hippodrome}
2. Boğa yılanı
'Boğa yılanı' rakiplerini boğarak öldürdüğü için kelimenin 'boğmak' fiilinden geldiğini düşünebilirsiniz. Kelimenin kökeni olan Güney Afrika ve Madagaskar yerel dillerindeki 'boa' kelimesiyle yakalanan müthiş uyum bir tesadüf olabilir mi acaba?
3. Aferin
Geçmişi 16. yüzyıla kadar dayanan, günde defalarca kullandığımız 'aferin' kelimesinin kökeni ise Farsça 'āfirīn' kelimesi.
4. Kilit
Sevgili 'kilit' kelimemiz dilimize Farsça 'kelīd' (كليد) kelimesinden geçmiş. Farsçaya ise Yunanca kleid (κλεïς) kelimesinden geçmiş. İlk kökeninin ise Hint-Avrupa dil ailesindeki klau kelimesine dayandığı düşünülüyor. (İngilizce 'close', İspanyolca 'la clave' vs.)
5. Menderes
Belki de listedeki en ilginç kelime 'menderes'. Menderes kelimesinin, İngilizcede hâlihazırda kullanılmakta olan 'meandering' kelimesi ile ortak atası ise 'méandros' (μαίανδρος). Kıvrımlı yol, güzergâh...
6. Anadolu
Yüzde yüz Türkçe olduğunu düşündüğümüz 'Anadolu' kelimesinin kökeni ise çok romantik. Fırat ve Ege Denizi arasındaki bölgeye antik Yunancada anatolē (ανατολη) denmekte. Yani 'yükselen, yükseliş'. Güneş'in her gün yükseldiğini gördükleri yere başka ne diyebilirlerdi ki...
7. Avanak
Avanak kelimesinin kökeni ise Ermenice havanag (յավանակ). Türkçe ahmak kişi anlamına gelen kelime Ermenice eşek/tay anlamlarına geliyor. (Eşşoğlueşşek kelimesine atıf mıdır nedir?)
8. Temel
Fıkralarımızın başkahramanı Temel'in, adının kökeni ise Yunanca themélio (θεμέλιο) kelimesi. Heykelin üzerine oturtulduğu kaide anlamına geliyor.
9. Efendi
Osmanlı'daki yoğun kullanımı nedeniyle 'Efendi' kelimesi her ne kadar kulağa Arapçayı çağrıştırsa da kelimenin kökeni asil anlamına gelen Yunanca avthéntis (αυθέντης) kelimesi.
10. Oruç
Oruç kelimesi dilimize Farsçadan girmiş. Kelime kökte Soğdca yazılı örneği bulunmayan *rōçag 'oruç tutma' sözcüğüne dayanıyor. Soğdca rōç 'gün' anlamına gelmekte. rūze > urūze > uruç > oruç
11. İftar
İftar kelimesi Arapça fṭr kökünden geliyor ve 'oruç açma' anlamında. Kelimenin Arapça faṭara 'açtı, yardı' fiiline dayandığı düşünülüyor. Bu bağlamda 'fıtrat' kelimesiyle ilişkili.
12. Sahur
Sahur kelimesine baktığımızda karşımıza 'seher' kelimesi çıkıyor. Arapça saḥar 'tan ağarması' anlamında. Böylelikle tan ağardığında, siyah iplik beyaz iplikten ayrıldığında oruca başlanıyor.
13. Teravih
Teravih kelimesi Arapça tarwīḥa(t) 'soluklanma, dinlenme, Ramazan gecelerinde kılınan bir namaz' sözcüğünden alıntı. Teravih 'ruh' kelimesiyle ilintili.
14. İmsak
Bir diğer kelimemiz 'imsak' ise Arapça msk kökünden geliyor ve 'tutma, tutumluluk, oruç tutma' sözcüğünden alıntı. Kelime Arapça masaka 'tuttu' fiilinden gelmekte.
15. Fitre
Son kelimemiz ise 'fitre', kelime iftar ve fıtrat kelimeleriyle aynı kökten geliyor ve 'açmak, yarmak' anlamı taşıyor. Bu vesileyle lösemili çocuklarımızın umutlarını yeşertmek için fitre ve zekatlarımızı LÖSEV'e (@losev1998) bağışlıyoruz. Şu da linki...
Yorum Yazın