Atatürk'ten Miras Sümerbank Basma Fabrikası'nın ‘Gıdı Gıdı’sı 27 Yıl Sonra Yeniden Çalıştırıldı

Aydın'ın Nazilli ilçesinde, Atatürk'ten miras eski Sümerbank Basma Fabrikası'na işçi taşımak için şehir içine döşenen hatta çalışan, çıkardığı sesten dolayı da halk arasında 'Gıdı Gıdı' olarak isimlendirilen tren, 27 yıl sonra yeniden çalıştırıldı ve sefere başladı. Gıdı Gıdı, 88 yaşındaki emekli baş makinist Hüseyin Karasoy'u hayallerine kavuşturdu.

Nazilli'de temeli 25 Ağustos 1935'te atılan, 'ilk Türk basma fabrikası' olan ve 2003'te Adnan Menderes Üniversitesi'ne devredilip Sümer Kampüsü olarak kullanılan eski Sümerbank Basma Fabrikası, 9 Ekim 1937'de büyük bir törenle Mustafa Kemal Atatürk tarafından hizmete açıldı.

Nazilli Sümerbank Basma Fabrikası, Atatürk’ün düşündüğü “Sosyal Fabrika Projesi’nin” ilk uygulaması olması bakımından çok önemlidir. Atatürk’ün kafasındaki fabrika, sadece üretim yapılan bir mekan değil, aynı zamanda “ar-ge” çalışmalarının yapıldığı bir labratuvar, eğitim verilen bir okul, her türlü sanat ve spor imkanlarına sahip bir kültür kompleksi, kısacası adeta dört dörtlük bir “yaşam alanı”, bir kampüstür. Atatürk, işçilerin yüksek standartlarda, her türlü imkandan yararlandıkları bu “sosyal fabrikaları” Anadolu’nun her yanına yapmayı planlıyordu...

Atatürk’ün açılışını yaptığı ilk ve son fabrika olan Nazilli Sümerbank Basma Fabrikası’nın açılışına verilen önem, asker-sivil neredeyse bütün devlet erkanın açılışa katılmasından bellidir.

Halk arasında 'Gıdı Gıdı' olarak bilinen emektar tren, Nazilli'de, fabrika ile İzmir-Aydın tren yolu arasındaki bağlantı hattında fabrika yapımı için inşaat malzemelerini, fabrikada çalışan işçileri, daha sonra da halkı taşımak amacıyla kullanıldı.

Yüklü halde yokuşu tırmanırken çıkardığı seslerden dolayı trene halk arasında 'Gıdı Gıdı' denildi.

Gıdı Gıdı, Nazilli Belediyesi, Adnan Menderes Üniversitesi (ADÜ) ve TCDD tarafından bir yıldır devam eden ortak çalışmayla lokomotifi ile vagonu yenilendi ve kısa bir süre önce yeniden sefere başladı. Gıdı Gıdı, 88 yaşındaki emekli baş makinist Hüseyin Karasoy'u da hayallerine kavuşturdu.

Anadolu Ajansı'na yaptığı açıklamada fabrikanın yapımı için tren yoluyla bağlantılı olarak özel bir hat çekildiğini anlatan başmakinist Hüseyin Karasoy, bu hatta çalışan Almanya'dan ithal edilen trenin ilk dönemlerde fabrika yapımı için inşaat malzemesi taşıdığına dikkat çekiyor.

Isparta'nın Senirkent ilçesinde yaşayan ve 1955'te bir akrabasını ziyarete gelen Hüseyin Karasoy, fabrika ve Gıdı Gıdı ile tanışmasını şu sözlerle anlatıyor: 

'İşe başladıktan sonra önce marangoz atölyesi kısmına verdiler. Orada çalışırken 1970'de böbreğimden ameliyat oldum, ondan sonra bana hafif iş vermek istediler. Gıdı Gıdı makinisti eksikmiş, dilekçe verdim trende çalışmaya başladım.'

Dönemin başmakinistinin emekli olmasının ardından kendisinin başmakinist olduğunu, trenin seferlerinin 1989'da durdurulduğunu anlatan Karasoy, yıllarının bu trende geçtiğini belirterek, şunları söylüyor: 'Bu trenin parasıyla evlendim, evimi yaptım, 5 kız çocuğumu okuttum, hepsini memur yaptım. Gıdı Gıdı trenine nur yağsın diye dua ediyordum.'

Hüseyin Karasoy, 1981 yılında emekli olmasıyla yollarının resmi olarak ayrılmasına rağmen treninden kopamadığını, sık sık ziyarete gittiğini belirtiyor.

Seferlerin durdurulduğunu duyduğunda çok üzüldüğünü dile getiren Karasoy, Gıdı Gıdı'nın yeniden canlandırılmasıyla eski anılarını yeniden hatırladığını şu sözlerle anlatıyor:

'Gıdı Gıdı'yı 1989'da durdurdular, çürümeye başladı, içi örümcek doldu, tozlanmış bir haldeydi. Ben Nazilli'ye gelirdim onu görünce ağlardım. Belediye Başkanı Haluk Alıcık'a kaç kere gittim, '4 tane direk dikin üzerine bir teneke koyun, bu Atatürk'ün eseridir çürümesin' dedim. Sonra bana dediler ki 'amca biz o treni çalıştıracağız'. İşte o zaman dünyalar benim oldu. Bugün yeniden doğmuş gibiyim, çok mutlu oldum.'

Kaynaklar:

Anadolu Ajansı, Vikipedi, sumerbank.blogspot.com, Ekşi Sözlük, Ses Gazetesi, beyaznokta.org.tr