30 Yıl Sonra İlk İzin

Dünyanın en büyük uçak üreticisi ABD'li Boeing ve makine üreticisi General Electric (GE), İran’a uçak parçası satışı için ABD Hazine Bakanlığı’ndan izin belgesi aldıklarını açıkladı.

ABD'li iki firma, İran ve P5+1 ülkeleri arasında 2014 Ocak ayında imzalanan altı aylık geçici anlaşmadan sonra, 2014 ubat ayında İran’a parça ihracatı için lisans başvurusu yapmıştı.

GE'in sözcüsü Rick Kennedy, ABD Hazine Bakanlığı’ndan İran’a 1970'lerin sonlarında sattıkları 18 makinanın bakımı için izin aldıklarını açıkladı. Servis hizmeti GE’nin tesislerinde ya da GE ile çalışmaya yetkili Alman MTU Aero Engines firmasının tesislerinde verilebilecek.

İran havacılık şirketi İranair, GE ve MTU yetkilileri gelecek hafta İstanbul’da bir araya gelerek servis hizmetinin nerede ve nasıl verileceği ile ilgili detayları konuşacak.

Boeing'in sözcüsü ise İran’a parça satışı için izni bu hafta aldıklarını ve hangi parçalara ihtiyaç duyulduğunu belirlemek üzere İranlı yetkililerle bu hafta bir araya geleceklerini açıkladı.

İran filosu eskidi

Boeing'in sözcüsü kendilerine verilen iznin sadece 1979’daki İran İslam Devrimi’nden önce satılan uçakların güvenliğini sağlamak üzere parça satışını kapsadığını söyledi. İzin için “çok kısıtlı” ifadesini kullanan sözcüye göre, İran’a yeni uçak satışı söz konusu değil.

Parça satışları 1979 yılında ABD Büyükelçiliği'ndeki rehine krizinden bu yana ABD'li havacılık şirketleri ile İran arasındaki ilk resmi anlaşma olacak.

ABD, rehine krizinden sonra İran ile diplomatik ilişkilerini kesmiş, ülkeye yaptırım uygulamaya başlamıştı. Yaptırımlar daha sonra İran’ın nükleer programına tepki olarak genişletilmişti.

İranair hâlâ 1978 yılından kalma Boeing ve Airbus uçaklarıyla uçuyor.

Virginia merkezli Teal Grup’tan analist Joel Johnson’a göre ise, Amerikalı yetkililer İran’a uçak parça satışını büyük bir “havuç” olarak görüyor, zira İran 30 yıldır bu parçaları ya kara borsadan buluyor ya da yerel üretimlerle idare ediyordu.

2013 Kasım ayında Reuters’a konuşan İranlı bir yetkili, yaptırımlar tamamen kaldırılırsa İran’ın 250 ile 400 arasında uçak siparişi verebileceğini söylemişti.

İran’ın resmi IRNA Haber Ajansı'na göre, 1990 yılından beri 200 uçak kazasında 2 binden fazla kişi öldü.

Geçici anlaşma

İran ve Batılı ülkeler arasında 24 Kasım 2013'te ve 20 Ocak 2014’te yürürlüğe giren geçici anlaşmaya göre, Tahran yönetimi altı ay boyunca yüzde 5'in üzerinde uranyum zenginleştirme faaliyetine son vermeyi kabul etti.

Anlaşmanın diğer koşulları arasında, yüzde 20'ye yakın zenginleştirilmiş uranyum stokunun seyreltilerek yüzde 5 seviyesine düşürülmesi veya 'etkisiz kılınması' da var.

Anlaşmanın şartlarını yerine getirme karşılığında İngiltere, Fransa, Almanya, Rusya ve ABD altı aylığına İran'a yönelik yaptırımları gevşetme ve yeni yaptırım uygulamama kararı aldı.

Kaynak: Reuters