Tarihi Borsa Çöküşleri! Dünyada ve Borsa İstanbul'da En Büyük Düşüşler
Borsa İstanbul'da düşüş bugün 9. gününde güçlenerek devam ediyor. Borsa neden düşüyor soruları ortalıkta uçuşurken, hem iktidar hem muhalefet temsilcileri hem de yatırımcıların göz SPK'da ancak denetleyici ve düzenleyici kurum sessizliğini koruyor. Dün devre kesicilerin tetiklenmesiyle erken kapanış yapan BİST, tepkilerin ardından bugün alımlarla güne başlasa da günün ikinci yarısında satışlar yeniden güçlenince devre kesicilerin bugün de tetiklenmesi an meselesi şeklinde hisse yatırımcıları ekrana bakıyor. Peki bu düşüş Borsa tarihinde ne ifade ediyor? Dünya ve Türkiye borsalarındaki düşüşler ne zaman ne kadar çöküşe döndü?
Borsa İstanbul'da BİST 100 endeksi 2022 yılında yaklaşık yüzde 200 yükselirken, 2023 yılı başından bu yana bugünkü düşüşle birlikte yaklaşık yüzde 18 oranında değer kaybetti.
2022 yılında yaklaşık 3 milyon yatırımcıya 1,5 milyon yatırımcının daha eklenmesiyle Borsa İstanbul'un tabana yayılma hedefi güçlenirken, yükselişler eşliğinde piyasada yer alan yatırımcıların birçoğu şu dönem zararlarını hesaplamanın derdine düşüyor.
Dünya borsalarında da tarihten bu yana büyük çöküş dönemleri görülürken, Borsa İstanbul'da da dönem dönem çöküşler oluyor.
Global ilk Borsa çöküşü olarak 1929 Büyük Dünya Buhranı hatırlanır. Toplamda yaklaşık yüzde 86'lık bir geri çekilmeden sonra yüzde 130'a yakın da yükseliş görüldü.
1937 yılında Fed krizi olarak anılan büyük durgunluk dönemlerinde biri olarak hatırlanan dönemde de borsadaki çekilme yaklaşık yüzde 60 oranında olurken, ardından yükseliş de yüzde 160'a yakın oldu.
2. Dünya Savaşı'nın borsaları etkilemediği düşünülemez. Dünya savaşıyla birlikte yüzde 30 gerileyen borsalar sonrasında yüzde 250'den fazla yükseliş gösterdi.
1958 yılında ABD'de başkan Dwight Eisenhower'ın adıyla anılan durgunluk da borsalarda yüzde 30'un üzerinde düşüşe neden olsa da toparlanması yüzde 40'a yakın oldu.
1960'larda dünyada büyüme rekorlarını soğuk savaş süreci takip edince borsalarda da gerileme yine yüzde 30'ları buldu ve akabinde yüzde 70-80 seviyelerinde toparlanma görüldü.
1970 yılında yaşanan stagflasyon son enflasyonist süreçle birlikte çok anıldığından benzer bir süreç gibi düşünülüyor. Stagflasyon anlam itibarıyla enflasyon ve durgunluğun aynı anda yaşanması olduğundan dünyada ekonomistlerin travması halinde bulunuyor. Bu dönemde yüzde 50'ye yakın düşen borsalar sonrasında da yüzde 60 seviyelerinde yükseldi.
Kara Pazartesi olarak anılan 1987'deki çöküş Asya'dan dünyaya yayılırken, borsalarda yüzde 30-35 aralığından bir düşüşe neden oldu. Ancak toparlanması çok güçlü oldu. Yüzde 400'lerden fazla yükseliş görülen piyasalar "dot.com" krizine kadar coştu.
2000 teknoloji balonu nam-ı diğer 'dot.com' krizi borsaları yeniden yüzde 50 geriletirken, sonrasında ne kadar düştüyse iki katı kadar yükseldi. O da ta ki 2008'deki Küresel finans Krizine kadar sürdü. türev piyasalardan ve balon haline gelen gayrimenkul sektöründe yayılan bu kriz de borsalarda yüzde 55-60 arasında çöküşe neden oldu. Ardından pandemiye dek yüzde 300'de fazla değer kazanan küresel borsalar, Çin'in Vuhan eyaletinden dünyaya yayılan hastalıkla yüzde 50 düştü ve son 3 yılda yüzde 2002e yakın yeniden yükseldi.
Gelelim Borsa İstanbul'a! Kasım 2000'de patlak veren ekonomik kriz Şubat 2001'de siyasi krizle birleşti. Toplamda iki krizin patlak verdiği ilk günlerde yüzde 30'a yakın bir kayıp görüldü.
2003 yılında tezkere krizi olarak anılan süreçte ABD'nin Irak'a girmesiyle iktidarın ilk önemli sınavlarından biri olan Meclis'teki tezkere oylaması o dönem İMKB olan Borsa İstanbul'a yüzde 12,5 seviyesinde kayba neden olmuştu.
2006 yılında Danıştay saldırısı, 2007 Cumhurbaşkanlığı seçimleri gibi süreçlerde de Borsa İstanbul'da güçlü gerilemeler görüldü. Ancak ana çöküş 2008 Mortgage Kriziyle oldu.
Borsa İstanbul'da o dönem 2008 krizi ve güncel siyasi olaylarla birlikte 400 seviyelerinden 200'lü endeks seviyelerine geriledi. 2011 yılında da ABD'de resesyon ve Türkiye'nin not düşüşlerinin de etkili olası endekste yine yüzde 10'a varan düşüşlere neden oldu.
2013 yılında Gezi süreci ve FETÖ ayrışmaları sert gerilemeler getirirken Gezi Parkı'nda ilk müdahalelerle birkaç gün içinde kayıp yüzde 15'i aştı.
2018 Ağustos ayında Rahip Brunson Krizinde dolardaki oynaklıklar da Borsa'da etkili olurken, 2019 Mayıs'ta yerel seçimler süreçlerinde de düşüşler sert oldu.
2020 Mart'ta Türkiye'de ilk vaka görülmesiyle birkaç gün içinde yüzde 25'in üzerinde kayıp görüldü. Sonrasında 2021 Mart ayında Naci Ağbal'ın Merkez Bankası Başkalığı görevinden alınmasıyla 5 günde yüzde 20 düşüş görüldü.
Kurdaki oynaklıklarla 2021 Aralık ayında da 20 Aralık süreci olarak anılan dönemde 4 günlük kayıp yüzde 25 oldu.
Son dikkat çeken düşüş de tutuklanmalarla sona eren 2022 Eylül'de 9 ayda 1.800'lerden 3.600'lere gelen endekste soluksuz olmasa da yaklaşık 2 haftalık değer kaybı yüzde 18 oldu.
2023 yılında başlayan düşüş de tarihi zirve olan 5.704'ten 3 Ocak'tan bu yana 4.630 seviyelerine gelen endeksle görülüyor.
Bu içerikler de ilginizi çekebilir👇
Devre Kesen "Borsa Neden Düşüyor?" Sorusu 2023 Trendlerini Zorluyor!
Yorum Yazın