Tarihi Bir Keşif: 500 Yıl Önce Yazılan Latince Kitapta Türkçe Deyişler Ortaya Çıktı!
Dilimiz Türkçe, uzun yıllardan beri görüp geçirdiği tarihi süreçler içerisinde birçok değişiklik geçirmiştir. Bazen farklı alfabelerle yazılmış, bazen de diğer dillerle ilişkisi sebebiyle genişlemiş veya daralmıştır. 1927 yılından sonra kullanılmaya başlanan Latin alfabesi de dilimizin son yazı şeklidir. Peki 1927 tarihinden yaklaşık 300 küsur sene evvel Türkçe'nin bir kitapta Latin harfleriyle yazıldığını duysanız şaşırır mıydınız?
Kitabın hikayesi 1526 yılındaki Mohaç Savaşı'na kadar uzanıyor.
Çoğu kişinin adını duyduğu Mohaç Muharebesi, Kanuni Sultan Süleyman önderliğindeki Osmanlı ordularının kesin bir zaferiyle sonuçlanmıştı. Bunun haricinde savaşın 2 saat gibi kısa bir süre içerisinde bitmesi de tarihin mühim detayları arasında her zaman söylenegelmiştir. İşte Türkçe'nin ilk defa Latin harfleriyle yazılmaya çalışıldığı kitap, bu savaş sonucu Osmanlı'ya esir düşen Bartholomeo Georgieuiz tarafından kaleme alınacaktır.
11 yıl boyunca Osmanlı'da esir olarak kalan Georgieuiz, Türkler hakkındaki gözlemlerini 'De Turcarum Moribus' adlı eserine aktardı.
Bartholomeo Georgieuiz, esareti sırasında yazdıklarını temelde iki vesikada toplamıştır. Bu vesikalar, esaretten kurtulduktan sonra 1553 yılında Paris'te birleştirilmiş ve ortaya De Turcarum Moribus adlı eser çıkmıştır. Bartholomeo'nun bundan başka 1566 yılında yaşama veda edinceye kadar, birçok eser verdiği bilinmektedir.
İşte kitapta geçen Türkçe ifadeler!
Bartholomeo 11 yıl içerisinde Türkçe'yi de iyi bir biçimde öğrenmişti. Elinden geldiğince Osmanlı'nın dilini kitabına yansıtmaya çalıştı. Sonuç olarak ise günümüze , 500 sene evvel Latin harfleriyle yazılmış bu kadim vesikaları bıraktı.
Türkçe bir şarkıya atıf yapan Bartholomeo'nun şu satırları Latince olarak aktarmaya çalıştığı anlaşılıyor:
Bir iken beş on eyledim derdimi
Yaradandan istemişem yardımı
Terk eyledim zamanımı yurdumu
Ne eyleyim yenemedim aklımı
Türkçe'ye yapılan başka atıflar
Yazarın örneklediği Türkçe selamlaşma cümlelerini siz de rahatça okuyabilirsiniz:
Selamın Aleyküm Sultanım
Selamın Aleyküm Baba
Selamın Aleyküm Ana
Aleyküm Selam Rahmetullah
Yazar, kitabın ilerleyen sayfalarında ise bir Hristiyan ile Türk'ün diyaloglarını yazıyor.
Handa [nereye] gidersen bre gavur?
İstanbul'a giderim Sultanım.
Ne işin var bu memlekette?
Bezirganlık [tüccarlık] ederim efendim, maslahatım [işim] var Anadolu'da.
+Ne haber sizin yerlerden?
-Hiç nesne bilmezim sana demeğe.
+Yoldaşın var mı seninle?
-Yok, yalnız geldim.
+Benimle gelir misin?
-Irakmıdır [uzak mıdır] senin otağın?
+Yakındır buradan göstereyim sana.
-Gel gösteriver Allah'ını seversen.
+Kalk içeri dur burda.
-Hangi taraftan der bilmezim.
+Sağ eline bak gün doğusuna
-Bir bu ev eser gibi görünür o mudur?
+Geleceksen odur yakın değil mi?
-Allah'a ısmarladık seni. Ben oraya gitmezim.
+Bre neden korkarsın? Niçin gelmezsin?
-Benim yolum ora değildir.
+Var git sağlığına eğer gelmezsen.
-gecen hayır olsun.
+akıbet hayır olsun ben kurtuldum çok şükür Allah'a
Peki bu eseri nasıl değerlendirmeliyiz?
200 sayfalık bu küçük, fakat değerli kadim eserde gördüğünüz gibi Türkçe'den birçok alıntı, Latince olarak anlatılmaya çalışılmıştır. Bu uğraş da, 1530'lu 40'lı yıllarda ilk defa Türkçe'nin Latin harfleriyle yazılmasına örnek teşkil ediyor. Fakat şunu da unutmamalıyız ki, yazar burada Türkçe'yi kendi duyduğu gibi yazmıştır. Yani temelde Türkçe'yi Latince'ye, anlaşılacak bir biçimde uyarlama uğraşı söz konusudur.
Netice itibarıyla adı geçen eser günümüz için çok değerlidir. Bu eserin değerinin bir an evvel anlaşılması ve dilimize kazandırılması için, Eskiçağ Tarihi uzmanları ile Yeniçağ Tarihi uzmanları müşterek iş birliğiyle eser üzerinde çalışmalıdırlar.
Yorum Yazın