Peki Şimdi Ne Olacak? Kafamızda Deli Sorular... İşte Seçim Sonrası Senaryoları
Türkiye siyaseti artık tek bilinmeyenli denklem değil.
İşte 7 Haziran seçimlerinin ertesinde bizleri bekleyen sorular ve senaryolar...
1. Başlıyoruz... Önce Meclis'in Faaliyete Geçmesini Bekleyeceğiz.
Cumhurbaşkanı ancak milletvekili olan bir kişiyi hükümeti kurmakla görevlendirebiliyor. Bir kişinin milletvekili olması da Meclis'te yemin etmesi şart. Bunun için de YSK'nın (Yüksek Seçim Kurulu) kesin sonuçları açıklaması gerek.
Haftaya Pazartesi veya en geç Çarşamba günü YSK kesin sonuçları açıklayacak. İki üç gün boyunca milletvekilleri TBMM'de kurulan kayıt masalarında mazbatalarını alacaklar.
Mazbata alma işlemi tamamlandıktan sonra Meclis, en yaşlı üye olan CHP milletvekili Deniz Baykal'ın başkanlığında toplanacak. Milletvekilleri bu oturumda yemin edecekler. Yemin ettikleri anda da milletvekili olacaklar.
Yemin töreninin tamamlanmasını takip eden 5 gün boyunca ara verilecek. Adaylar başvurularını yapacaklar ve Meclis Başkanı ile Başkanlık Divanı seçilecek. Bu, tahminen 2 Temmuz tarihinde olacak.
2. İlk Soruya Hoşgeldiniz: Meclis Başkanı Kim Olacak?
Eğer CHP, MHP ve HDP uzlaşırlarsa üçüncü oylamada Meclis Başkanı'nı belirleyecekler. Eğer uzlaşamazsa dördüncü ve son turda AKP adayı Meclis Başkanı olacak.
Ak Parti'nin muhtemel Meclis Başkanlığı adayı Nabi Avcı olacak.
Başkan seçimi gizli oyla yapılır.
İlk iki oylamada üye tamsayısının üçte ikisi (367) ve üçüncü oylamada üye tamsayısının salt çoğunluğu (276) aranır.
Üçüncü oylamada salt çoğunluk sağlanamazsa, bu oylamada en çok oy alan iki aday için dördüncü oylama yapılır;
dördüncü oylamada en fazla oy alan üye, Başkan seçilmiş olur. Başkan seçimi aday gösterme süresinin bitiminden itibaren beş gün içinde tamamlanır.
3. ÖNEMLİ! Başkanlık Divanı Kurulur Kurulmaz Meclis Çalışmaya Başlıyor, Hükümetin Kurulması Şart Değil
Anayasanın 116. Maddesi bu konuda çok açık. Önce milletvekilleri yemin edecekler. Sonra Meclis Başkanlık Divanı kurulacak. Dolayısıyla yasama organı işlemeye başlayacak. Meclis Başkanlık Divanı kurulmasından itibaren 45 gün içinde hükümet kurulamazsa, Cumhurbaşkanı seçimlerin yenilenmesine karar verebilir. Ama bu kararı vermek zorunda değil. Ve bu süre Meclis Başkanlık Divanı’nın teşekkülünden itibaren işleyecek.
Çok karıştırılan bir konu... Yürütme organları ayrı, Yasama ayrı... Hükümet veya Azınlık Hükümeti yürütme organları. Meclis ise Yasama organı. Yani Meclis hükümetin kurulmasını, koalisyonu veya Azınlık Hükümetini beklemeden yasama faaliyetlerine başlayacak.
4. Meclis Açıldığında Muhalefet Ne Yapabilir?
CHP, MHP ve HDP koalisyon kurmasalar bile Meclis'teki çoğunluklarını kullanarak pek yasa çıkarabilir, değiştirebilir, yürürlükten kaldırabilir.
Burada önemli olan nokta Yasa ve Anayasa farkı.
Yasa değişiklikleri için 276 sayısı yeterken Anayasa değişiklikleri için en az 330 şartı aranıyor.
Peki bu ne demek?
Muhalefet partileri anlaşabilirse Türkiye'de biber gazı kullanımını yasaklayabilir, Cumhurbaşkanlığı'nın bütçesini azaltabilir hatta Saray'ı ODTÜ'ye bağlayabilir. Kısacası, anayasaya aykırı olmayan her türlü değişikliği yapabilir.
Burada önemli olan seçim sistemi ile (sözgelimi seçim barajının kaldırılması veya indirilmesi) ile ilgili değişikliklerin bir yıl sonra uygulamaya geçmesi.
5. Bu Durumda Cumhurbaşkanı Ne Yapabilir? Bizi II. Ahmet Necdet Sezer Dönemi mi Bekliyor?!
Cumhurbaşkanı Meclis tarafından kabul edilen yeniden görüşülmek üzere yasaları Meclis'e geri gönderebilir. Ama Meclis yasayı aynı şekilde kabul ederse kanun resmi gazetede yayımlanarak yürürlüğe girer.
Cumhurbaşkanı bu hakkını bir silah gibi kullanırsa çok eleştirdiği ve Milli İrade karşıtı, sistem tıkayıcısı gibi ifadeler kullandığı Ahmet Necdet Sezer durumuna düşebilir.
6. Bu Esnada Cumhurbaşkanı Hükümeti Kurma Görevini Kime Verecek?
Teamüle göre Meclis'te en çok milletvekiline sahip Ak Parti'nin Genel Başkanı Ahmet Davutoğlu'nun Cumhurbaşkanı tarafından hükümeti kurmakla görevlendirilmesi gerek.
Muhtemelen diyoruz, çünkü bu anayasal zorunluluk değil. Teamüllen (geleneğe göre) yapılan uygulama. Cumhurbaşkanı hükümeti kim kurabilecekse onu görevlendirmekle mükellef. Yani mesela CHP - MHP - HDP 'biz anlaştık' derse, üzerinde hem fikir oldukları kişi direkt hükümeti kurma görevini alabilir.
8. Görevi Alan Kişinin Önünde İki İhtimal ve Hedef Olacak: Ya Koalisyon Ya da Azınlık Hükümeti Kurmak...
Kurulacak hükümetin Güven Oyu alması için 550 milletvekilinden 276'sının oyunu almasına bağlı.
Görevi alacak kişi teamüllen mecliste grubu olan, barajı aşan tüm partileri ziyaret edecek ve koalisyon kurulup kurulamayacağına dair nabız yoklayacak.
9. Koalisyon Nasıl Kurulur? İki Mesele: Mutabakat ve Pazarlık
Koalisyon teklif edilen parti eğer bu teklifi prensip olarak reddetmezse gündeminde iki mesele olacak:
- Mutabakat: Teklifi alan parti Koalisyon için olmazsa olmaz prensiplerini, ön koşullarını, dayatacak. Mesela MHP için bu koşul 'Barış Süreci' adı altında sürdürülen görüşmelerin noktalanması olabilir.
- Pazarlık: Koalisyon teklif edilen parti hangi bakanlıkları istediğini belirleyecek. Ak Parti buna karşı bir teklifte bulunacak ve her iki taraf da anlaşana kadar bu görüşmeler sürecek.
Bu aşama sert Bakanlık pazarlığı aşaması... Gücü (İçişleri, Adalet, Maliye vb.) ve kaynağı (Ulaştırma, Ekonomi, Kamu Bankalarından Sorumlu Başbakan Yardımcılığı vb.) elinde tutan bakanlıklar kıymetli oluyor
10. Şimdiye Kadar CHP de, MHP de, HDP de Ak Parti ile Koalisyon Kurmayacağını Açıkladı
Eğer verilen sözlerin arkasında kalınırsa tek ihtimal dışarıdan destek üzerine kurulu olacak Azınlık Hükümeti...
11. Koalisyon Kurulamazsa? "Azınlık Hükümeti" Arayışı...
Eğer hiçbir parti Ak Parti ile koalisyon kurmak üzere anlaşamazsa ikinci seçenek: Azınlık Hükümeti.
Azınlık Hükümeti, hükümeti kurmakla görevlendirilen partiye kabinede/hükümette yer almadan dışarıdan destek veren bir destekçi partinin olması durumuna verilen isim.
Bu seçenek CHP, MHP veya HDP'den en az birinin Ak Parti hükümetine dışarıdan destek vermek üzere Ahmet Davutoğlu'yla anlaşmasıyla mümkün.
Ancak bu durumda destekçi parti çok büyük imtiyazlara, daha doğrusu keyfiyete, sahip oluyor. Hükümette olmadığı için hiçbir sorumluluğu ve yetkisi olmayan destekçi parti istediği an bu desteğini çekip hükümeti düşürebilecek güce sahip oluyor.
12. Koalisyon veya Azınlık... Hükümet Kurulabilirse Süreç Nasıl İşleyecek?
Eğer hükümet kurulabilirse, kurulacak 63. Hükümet’in Bakanlar Kurulu listesi Genel Kurul’da okunacak. Bakanlar Kurulu Meclis’e sunulduktan sonra, Başbakan hükümet programını en geç 1 hafta içinde Meclis’te okuyacak.
Bundan 2 tam gün sonra program üzerinde görüşmeler, 1 tam gün sonra da güven oylaması yapılacak.
Hızlı bir takvimin işlemesi halinde temmuzun ilk haftasında ya da Ramazan Bayramı’na kadar hükümet kurma çalışmalarının sona ereceği ve hükümetin işbaşı yapacağı öngörülüyor. Ancak gecikmeler yaşanması halinde süreç Temmuz ayı sonuna da uzayabilir.
13. Koalisyon veya Azınlık Hükümeti Kurulamazsa? Görevi İade...
Eğer tüm çabalar başarısız olursa hükümeti kurmakla görevlendirilen Ahmet Davutoğlu görevi Cumhurbaşkanlığı'na iade edecek.
14. Cumhurbaşkanı Hükümet Kurma Görevini Diğer Partilere Verecek...
Teamülen en çok vekile sahip olan partiden başlayan bu süreç sırasıyla Kemal Kılıçdaroğlu, Devlet Bahçeli ve HDP eş başkanlarına verecek... Yukarıdaki tüm süreç bu görevi alanlar için de geçerli olacak ve aynen tekrar edilecek.
15. Peki Ya Hiç Kimse 45 Gün İçerisinde Hükümet Kuramazsa?
Cumhurbaşkanı tarafından hükümeti kurmakla görevlendirilen kişinin hazırladığı liste Cumhurbaşkanı'ndan onaylanır ama Meclis'te güven oyu alamazsa 45 günlük süre yeniden işlemeye başlıyor... Bu güven oyu alamayan hükümet yeni hükümet kurulana kadar göreve devam ediyor.
45 günün sonunda Cumhurbaşkanı'nın erken seçim kararı alma yetkisi var. Ama bu bir zorunluluk mu? Hayır.
16. Cumhurbaşkanı Erken Seçim Kararı Almazsa Ne Olur?
Eğer koalisyonsuz, desteksiz, güven oyu alamamış bir hükümet görevde olursa hiçbir yasa teklifini Meclis'ten geçiremeyeceği için pratikte eli kolu bağlı olan bir hükümet olacak. Bu da sistem tıkanıklığı olduğu için bu şartta erken seçim zorunlu.
17. Cumhurbaşkanı Erdoğan Sahaya İner mi?
Her şeyden önce Cumhurbaşkanı Erdoğan anayasal hakkını kullanarak Bakanlar Kurulu toplantılarını yönetebilir, sazı böyle eline alabilir. Başbakanı yönlendirerek Meclis'i kanun geçirmek veya iptal etmemek için zorlayabilir. Ancak bu beraberinde pek çok sorun getirecek yıpratıcı bir süreç olur.
Diğer bir ihtimal ise hükümetin kurulamaması durumunda erken seçim kararı alıp Cumhurbaşkanlığı'ndan ayrılması, Ak Parti'nin başına geçmesi ve seçime girmesi.
Peki bu sürede seçmen yaşanacak belirsizliğin ve yönetimsizliğin faturasını kime keser?
Bu aşamada Cumhurbaşkanlığı seçimi ile Genel seçim bir arada yapılarak halkın hem Cumhurbaşkanı hem de Başbakan seçmesi mi sağlanacak?
Erdoğan Ak Parti Genel Başkanı olarak seçimlere girerse Başkanlık sisteminin önünü açabilecek 330 milletvekilli (Referandum) alabilir mi?
HDP'nin barajı aştığı durumda Ak Parti'nin 330 milletvekiline ulaşması çok ama çok zor görünüyor.