İlk Bilim İnsanları ve Filozofların Hemşehrilerimiz Olduklarını Biliyor muydunuz?
Anadolu... Aslında ne yazsak az gelir bu topraklar için; medeniyetin beşiği kadim Anadolu...
1. Aydınlı Thales (MÖ 624-548)
İlk filozof ve bilim insanı olarak bilinen Thales bir filozof, matematikçi ve astronomdur. Hakkındaki söylencelere göre 28 Mayıs 585'teki güneş tutulmasını önceden haber veren Thales'i aynı zamanda geometrideki teoremlerinden hatırlamayanımız yoktur sanırım. Bu arada, denir ki Thales'in Güneş tutulmasını doğru haber vermesi Pers ve Lidyalılar arasındaki savaşı sona erdirir.
2. Aydınlı Anaksimandros (MÖ 610-545)
Thales'in öğrencisi olan Anaksimandros, astronomi, haritacılık ve doğa konusunda çalışmalar yapar. Bir dünya haritası çizdiği bilinen filozof, aynı zamanda güneş saati üzerinden güneşin konumunu belirleyen bir alet geliştirir. Anaksimandros'un asıl ünü ise evrimden söz etmesindedir; bilindiği kadarıyla ilk kez yeryüzünün önceleri sularla kaplı olduğunu ve insan dahil bütün canlıların bu sularda yaşayan balığa benzer canlılardan türediğini söyleyen Anaksimandros'tur.
3. Aydınlı Anaksimenes (MÖ 585-525)
Anaksimandros'un öğrencisi olan Anaksimenes, Aydın'daki bilim ve felsefe okulunun son temsilcisi olur; çünkü 494 yılında buralar Perslerin eline geçer. Genel olarak gökyüzü üzerine çalışmalarını yoğunlaştıran Anaksimenes, tutulmaların nasıl olduğuna dair bilgiler verir. Bunun yanında gökkuşağını da açıklamaya çalışan filozof, onun güneş ışığının yoğunlaşmış hava üzerindeki etkisi olduğunu söyler.
4. İzmirli Xenophanes (MÖ 570-478)
Herakleitos ile çağdaş olan Xenophanes, bir filozof olduğu kadar bir ilahiyatçıdır aynı zamanda. Anthropomorphism ile savaştığını gördüğümüz düşünür, Tanrıların insanlaştırılmasının mantıksız olduğunu söyler. Ona göre Tanrı, arınmıştır ve birdir. O biçim ya da düşünüş olarak ölümlülere benzemez. Bu tek Tanrı baştan aşağı işitme ve düşünmedir. Tanrı, her şeyi düşünceleriyle yönetir. Xenophanes'in bu tasarımı tektanrıcılığa doğru atılmış bir adım olur.
5. İzmirli Herakleitos (MÖ 540-480)
Hegel'in, Nietzsche'nin dahi büyük saygısını kazanmış olan Herakleitos, 'Karanlık' sıfatı ile tanınır. Bunun anlamı ise yapıtlarının özdeyiş biçiminde ve çok karanlık bir üslupla yazmış olmasından gelir. Örneğin ona göre 'Savaş her şeyin babasıdır.' Bu söylemiyle aynı zamanda diyalektiğin ve değişimin de filozofu sayılan Herakleitos, evreni oluş halindeki bir ateş olarak görürken bu düşüncesiyle aynı zamanda göreliliğin temelini atar.
6. İzmirli Anaksagoras (MÖ 500-420)
Güneş'in yalnızca bir ateş küresi olduğunu söylediği için dinsizlikle suçlanarak idama mahkum edilen ve neyse ki Perikles tarafından kurtarılan Anaksagoras, bu olaydan sonra Çanakkale'ye kaçar ve ölünceye kadar orada yaşar. Çok önemli bir bilim insanı olan Anaksagoras, Ay'ın ışığını Güneş'ten aldığını ilk kez ortaya koyarak Ay ve Güneş tutulmalarını doğru bir şekilde açıklar. Bunun yanında ona göre Evren, bir vorteks, çevrim hareketiyle oluşur. Bu hareket öncelikle kargaşanın merkezindendir ancak sonradan yavaş yavaş dışarıya doğru yayılır.
7. Sinoplu Diogenes (MÖ 412-323)
Kendisini bir 'dünya yurttaşı' olarak tanımlayan ve gündüz vakti elinde feneriyle 'insan' arayan Diogenes, bütün uygarlık değerlerini saçma bularak onlarla savaşır. Örneğin, ona göre evlilik kaldırılmalıdır. Bu yüzden doğaya dönülmesi gerektiğini savunan Diogenes, çok az elbise giyer, bir küfede yaşar ve bütün fazlalıkları hayatından uzaklaştırır. Ünlü hikayeye göre bir gün Büyük İskender, ayağına kadar gelir ve bir dileği olup olmadığını sorar; Diogenes de 'Gölge etme başka ihsan istemem.' der.
8. Çanakkaleli Kleanthes (MÖ 331-233)
Zenon'un ölümünde sonra Stoa okulunun başına geçen Kleanthes, mistik yanıyla tanınan bir filozof olur. Gençken boksörlük yapan filozof, neredeyse 100 yıl yaşar ve sonrasında intihar ederek yaşamına son verir. Ona göre Tanrı, evrenin birliğini sağlar ve aslında Güneş ile aynı şeydir. Ve Tanrı, insanın özellikle akıllı olmayan tarafına yardım etmelidir ki insan kalkınabilsin. Bunun yanında insan da Kleanthes'e göre doğayla tutarlı bir şekilde yaşarsa mutlu olabilir.
9. Denizlili Epiktetos (50-135)
Bir köle olarak doğan ve ayağı daha çok küçükken kırılarak topal kalan Epiktetos, 18 yaşında azad edilir ve Roma'da öğretmenlik yapar. Ancak oradan sürgün edilen filozof, Yunanistan'ın Epiros bölgesinde hayatının sonuna kadar yaşar ve burada bir okul kurar. Epiktetos, felsefenin teorikliğinden daha çok pratikliğine önem veren bir ahlakçı olarak, okulunda, tüm dış olayların insanlardan bağımsız olduğunu bu yüzden ne olursa olsun başımıza gelen her neyse sakin ve tarafsız bir şekilde kabul etmemiz gerektiğini öğretir.
10. Adıyamanlı Lukianos (125-180)
Aslında Lukianos ne bir filozof ne de bir bilim insanıdır; ancak Anadoluluğunun yanında muazzam bir edebiyatçıdır. Hiciv ustası olan Lukianos, gerek Pagan Tanrılar gerekse filozoflar ile nükteli dili ile alay etmekten hiç çekinmez. Ayrıca Lukianos, bilinen ilk bilim-kurgu yazarı olarak da tarihteki yerini alır. Yazmış olduğu 'Gerçek Bir Hikaye' adlı eserinde 50 mürettebat ile bir deniz yolculuğuna çıktığını kurgulayan Lukianos, başından geçen olağanüstü olayları anlatır.
Epiktetos maddesindeki kaya efendim, Isparta Yazılı Kanyon'dan... Zaten buraya "yazılı" denmesinin sebebi de Epiktetos'un "Hür İnsan Üzerine" adlı şiirinin bir kayaya kazınmış olmasından ileri gelir imiş.
Kaynak: Hüseyin Gazi Topdemir - Yavuz Unat, Bilim Tarihi, 2008
Kaynak: Macit Gökberk, Felsefe Tarihi, 2007
Yorum Yazın
Ne filozoflar vardır böyle insanlar üzerinde küçük orta büyük etkiler bırakan.İnsanların yaşamlarına katkıda bulunan.Hepsini ayrı ayrı seviyorum ve iyiki dün... Devamını Gör
düşünen insanlarla aynı topraklarda var olup, 'düşün düşün b... işin' diyen insanlar olmak.
O da bir düşünce değil mi ama?
Hz Muhammed doğum yılı 571, Anaksimandros (MÖ 610-545) dünya, uzay, evren, yaşam, evrim ile ilgili ilk buluş ve görüleri olduğu dönem :)) Allaha inanmıyorum ... Devamını Gör