Hipertimezi: Google'dan Daha Gelişmiş Beyinler Hakkında Az Bilinen 9 Gerçek
Hipertimezi hastaları, geçmişlerini Google'dan daha hızlı ve detaylı bir biçimde hatırlayabiliyor.
Anılarımız hafızamızın büyük bir kısmını kaplar. Öğrendiğimiz bilgiler ise çok daha zor hafızamıza kazınır. Mesela küçükken McDonalds’ta yediğimiz çocuk menüsünün yanında çıkan oyuncağı hatırlarız ama üniversite giriş sınavlarına hazırlanırken öğrendiğimiz her şeyi sınavdan sonra birkaç ay içerisinde unuturuz. Bu sinir bozucu durum anıların bilgilerden farklı bir beyin bölgesinde depolanmasından kaynaklanıyor. Anılarımız otobiyografik hafızamızı oluşturuyor.
Üstün otobiyografik hafızaya sahip kimi insanlarda “hipertimezi” adı verilen bir hastalık gelişiyor. Bu insanlar, çocukken yattıkları beşikten karşılaştıkları her insana kadar her şeyi en ince detayına kadar hatırlıyorlar. Yaşanan olayın onlar için önem taşımasına gerek yok. İzledikleri bir dizinin tarihini, o gün kahvaltıda ne yediklerini veya ne hissedip ne düşündüklerini o anı yeniden yaşıyorlarmışçasına anlatabiliyorlar.
Bu durum hastalığa sahip kişiler dışında hemen hepimizde merak uyandırıyor. Yaşadığımız her şeyi bir günlüğüne hatırlayabilecek olsak durum hakkında daha fazla bilgi sahibi olabilirdik. Gene de bu nadir rastlanan hastalık hakkında az bilinen 9 gerçek, okuyanlara bu hastalığı anlama fırsatı sunuyor.
1. Dizi ve belgeseller hastalığı sıkça konu alıyor.
Hipertimezi, bu güne kadar birçok belgeselde konu alınmıştır. Hatta 2010 yılnda, dünya çapında hastalığa sahip sayılı insandan olan Brad Williams, Unforgettable isimli kendi belgeselinin starı olmuştur. Hastalık House dizisinin bir bölümünde de konu edilmiştir.
2. Bilim dünyası hastalığı sadece 9 yıldan bu yana biliyor.
Hastalık, 2006 yılında yayınlanan bir makalede ilk kez konu alındı. Sonradan adının Jill Price olduğu açıklanan bir hasta üzerinde yapılan araştırma sonuçları hastalığı bilim dünyasına tanıttı. Jill Price, 2009 yılında kendi anılarını konu alan bir kitap yazdı.
3. Hipertimezi, dünyada yaklaşık 20-30 kişide görülüyor.
Hastalık o kadar az insanda var ki, hastalığın altında yatan mekanizma hakkında bilim insanlarının neredeyse hiç fikri yok.
4. "Google" hafızaya sahip olmak başarıyı getirmiyor.
Hastalar daha ortaokul sıralarındayken yaşadığı her şeyi tüm detayıyla hatırlayabiliyor. Bu durumun okul başarısından iş hayatına ve gündelik hayata her alanda işe yarayabileceğini düşünmek hastalığı çekici gösteriyor olabilir. Fakat hastalığa sahip sayılı kişiden biri olan Price, okul hayatında fazlasıyla zorlandığını söylüyor. Araştırmacılara “ikisi aynı şey değil” diyerek tüm kişisel deneyimleri hatırlamanın okul ve iş için gerekli olan bilgileri ezberlemekle aynı şey olmadığını söyleyen Price, bir keresinde o gün giydiği kıyafetin rengini dahi gözü kapalıyken hatırlayamamış.
5. Hastalığın en önemli özelliği tarihler konusunda mükemmel bir hafızaya sahip olmak.
Hipertimezi olup biteni hatırlamakla sınırlı değil. Hastalar, olayların tam ve kesin tarihlerini ve o günün hangi gün olduğunu, havanın nasıl olduğunu, gün boyunca yaptıklarını ve gördüklerini hatırlayabiliyor. Bu sıradışı durumu anlamaya çalışan araştırmacılar hipertimezi hastası Price’a olayları ve tarihlerini nasıl bu kadar detaylı hatırlayabildiğini sorduklarında Price, “O an kiminle olduğum, ne yaptığım, aklımdan ne geçtiği, havanın nasıl olduğu gibi tüm detaylar, sanki yeniden o anın içindeymişim gibi canlı bir biçimde aklıma geliyor” yanıtını vermiş.
6. Geçmişle şimdiki zamanı ayırt etmeyi zorlaştırıyor.
Hastalardan biri olan HK, tüm anılarını –görme engelli olmasına rağmen- “kendi gözünden” hatırladığını söylüyor. Genelde kişisel anılarını hatırlayan HK, bir olayı düşünürken o ânı, bir anısı mı yoksa şu an yaşadığı bir şey mi olduğunu ayırt edemeyecek kadar gerçekçi bir şekilde hatırladığını ifade ediyor.
7. Yıllar öncesinin anıları bile ilk günkü kadar taze kalıyor.
Bir belgeselde kendisiyle yapılan ropörtajda hipertimezi hastası Louise Owen 13 yaşındaki bir anısını anlatıyor. 1986 yılında okul değiştirip arkadaşlarından ayrılmak zorunda kaldığı zamanı hatırlayan Owens, duygusal olarak olayı muhabirin gözü önünde baştan yaşıyor.
Owens, duygularını şöyle ifade ediyor:
“Tüm dünyam yıkılmış gibi hissediyorum, bunları konuşurken yeniden 13 yaşında kalbi kırılmış o kıza dönüşüyorum. Şu an, kalbimin parçalara ayrıldığını söyleyebilirim.”
8. Hipertimezi, hastalar için büyük bir yük olabiliyor.
Owens, durumunu kimsenin anlamadığı bir dilde konuşuyor olmaya benzetiyor. Böyle sıradışı bir hafızaya sahip olmanın ona yalnız hissettirdiğini dile getiriyor. Bilişsel psikolog Gary Marcus, hastalığın kimi yönlerini obsesif-kompulsif bozukluğa benzetiyor. İki durumun da ortak özelliği tarihler ve olaylar hakkında sıradışı bir hafıza geliştirmek.
9. Hipertimezi hastaları da yanlış hatırlamaya herkes kadar yatkınlar.
Anılarımız her zaman gerçeği yansıtmayabiliyor. Yapılan araştırmalar hipertimezi hastalarının anıları hatırlamakta diğerleriyle aynı oranda hata yaptığını gösteriyor. Özellikle laboratuvar ortamında yapılan deneylerde elde edilen sonuçlara göre bilim insanları üstün otobiyografik hafızalıların bile yaşanmamış bir anıyı yaşanmış gibi anlatmalarını sağlayabiliyor.
Yorum Yazın
İnsanın her anını hatırlaması korkunç bir şey.
Ülkemizden bu hastalığa sahip kimsenin çıkmaması büyük talihsizlik. Oysa ezbere dayalı eğitim sistemimizde bu durum ne güzel avantaja çevrilebilirdi...
Dünyada tek salak kendim olduğumu düşünüyodum dünyanın en gereksiz anılarını tarihlerine saatine kadar hatırlıyorum sonunda buldum hastalığımı jsabndıjsnasad