Trabzon'daki Ayasofya Cami Oldu, Esnaf Dertli: 'Yeniden Müze Olsun'

Müzeden camiye dönüştürülerek temmuz ayında resmen ibadete açılan Trabzon'daki Ayasofya Camisi'nin yabancı ziyaretçi sayısı düşünce Kültür ve Turizm İl Müdürlüğü yeni bir çalışma başlattı. Cami olduktan sonra fresk ve mozaikleri ahşapla kapatılan Ayasofya, yeniden elden geçirilecek. Fresk ve mozaiklerin üzeri camla kaplanarak görünür hale getirilecek. Cami böylece müze olduğu dönemdeki gibi ziyarete açılacak. Öte yandan turist sayısının giderek azalmasından bölge esnafı da dertli. Esnaf, caminin yeniden müze haline getirilmesini istiyor.

Ayasofya Kilisesi, Fatih Sultan Mehmet’in 1461’de Trabzon’u fethinin ardından camiye dönüştürüldü. 1961 yılına kadar cami olarak kullanılan Ayasofya, yapılan restorasyonun ardından 1964'te müzeye çevrildi. Vakıflar Genel Müdürlüğü’nün, yapının Fatih Sultan Mehmet Vakfına ait olduğu gerekçesiyle açtığı dava 2012 yılında sonuçlandı ve eser Ayasofya Müzesi Vakıflar Genel Müdürlüğü’ne devredildi. Bu devrin ardından cami olarak kayıtlara geçen ve freskleri asma tavan ve özel perdelerle kapatılan Ayasofya’da 28 Haziran 2013’te yıllar sonra ilk kez namaz kılındı, Temmuz ayı başında da ilk cuma namazıyla cami resmen ibadete açıldı.

Önerileriyle ilgili açıklama yapan Kültür ve Turizm İl Müdürü Ali Ayvazoğlu, Trabzon'da turistlerin gidebileceği mekân sayısını artırmak için çalışma yürüttüklerini belirterek şöyle dedi:

'Fatih Camisi güzel bir restorasyonla tamamlanmak üzere, 1-2 ay içinde açılacak. Tabanında var olan mozaikler gün yüzüne çıkarıldı. Vakıflar üzerini ahşapla kapatacaktı. Camla kapatılmasını teklif ettik. 'Gelen ziyaretçilerimize gezdirecek bir yer daha kazanmış olalım, mozaikleri gösterelim' dedik. Sağ olsunlar bizi kırmadılar ve üzerini camla kaplamaya başladılar. Aynısı Ayasofya'da olacak. Ayasofya'da şu anda gördüğümüz yapı değişecek. Oradaki ahşap kısım kalkacak. Orası tamamen camla kaplı olacak. Tavan kalkacak. Daha önce görmüş olduğunuz tüm o fresklerin hepsi görünür konuma gelecek. Şu anda namaz kılınan kısım daha ön kısma alınarak o alanda gelen ziyaretçileri gezdirme imkânı sağlanmış olacak.'

Ayasofya Cami çevresindeki esnaf da yabancı turist sayısının azalmasında dert yandı. Esnaftan Sonat Kaynar, Ayasofya’nın müze olduğu dönemlerde yoğun ziyaretçi aldığını anlatarak, 'Bizim de işlerimiz iyiydi. Burası camiye dönüştürülünce turistler gelmemeye başladı. Tur otobüslerinin adresi burasıydı. Burası yeniden müzeye dönüştürülse ilimizin ziyaretçi sayısı artacaktır' diye konuştu.

31 yıllık esnaf Muhammet Demeli de Ayasofya camiye dönüştürülürken kimsenin görüşünün alınmadığını öne sürdü. Demeli, 'Güzel mi oldu? Bunu tartışmak gerekiyor. Ben 31 yıldır burada esnafım. Günde buraya günde en az 50 otobüs geliyordu. Bunların hepsi yerli, bunun yanında yabancı turistler de gelse ne olurdu? Camiye dönüştürüldüğü için yabancı turistler buraya gelmiyor ama yerli turistlerin bir ilgisi var. Ama yabancı turist ilgisini kaybettik' ifadelerini kullandı.

Ayasofya, yüzyıllar boyunca şehri ziyarete gelen seyyah ve araştırmacıların ilgisini çekmiş bir yapı. 1868 yılında harap durumda olan caminin Bursalı Rıza Efendinin teşvikleriyle yeni baştan onarıldığı bilinmektedir. Yapı, 1. Dünya Savaşı yıllarında sırasıyla depo, hastane ve son olarak yine cami olarak kullanılmıştır. 

1958-1962 yılları arasında Vakıflar Genel Müdürlüğü ve Edinburgh Üniversitesi'nin işbirliği ile restore edilerek 1964 yılından sonra müze olarak ziyarete açılmıştır. Geç Bizans kiliselerinin güzel bir örneği olan yapı, kare-haç planlıdır ve yüksek bir merkezi kubbeye sahiptir. Yapı, ana kubbenin etrafında değişik tonozlarla örtülmüş, çatı farklı yükseklikler verilerek kiremitle kaplanmıştır. Ayasofya'da üstün bir işçilik göze çarpar.