Şimdilerde Unutulmaya Yüz Tutan 4 Bin Yıllık Türk Zeka ve Strateji Oyunu: Mangala
Değerlerimize sahip çıkalım gençler. Ayrıca bu süreçte çocuklarla evde vakit geçirmek için çok iyi bir yol olabilir.
Kaşgarlı Mahmut’un Divan-ı Lügat’it Türk’de sözünü ettiği Köçürme Oyunu, binlerce yıllık bir Türk Zekâ Oyunu’dur. Köçürme, dupduru bir Türkçe kelimedir ve göçürme, göç ettirme, aktarma anlamında kullanılmaktadır. Türklerden Araplara Mangala adıyla, oradan da dünyaya Mangala, Mankala, Mancala adıyla dağılmıştır.
Oyunun 4000 yıllık bir taşı Kazakistan’da Dastarbaşı’nda bulunmuştur. Tarihi araştırmalar Mangala Oyunu'nun Sakalar, Hunlar ve Göktürkler döneminde oynandığını göstermektedir.
16. yüzyıldan başlayarak Türk minyatürlerinde mangalaya ait tasvirler yer almıştır.
İstanbul 1582, Surnamei Humayun'da yer alan esnaf alayı, Topkapı Sarayı
Sağ alt köşede görüldüğü üzere iki kişi mangala oynamaktadır.
İstanbul 16. yy., Kahvehane minyatürü, Dublin Chester Beatty Kütüphanesinde yer alan minyatür
Batılı kaynaklarda ise mangaladan ilk kez 1694'te İngiliz oryantalist Thomas Hyde'nin bir kitabında bahsedilmiştir.
1714 İstanbul 'Mangala oynayan Türk Kızları' gravürü ve onu yapan Marquie de Ferriol
1737 İstanbul, Şehzade mangala oynarken, Jean Baptiste van Mour
Jean Antoine Guer'in Paris'te yayımlanan "Türkler'in Gelenek ve Alışkanlıkları" isimli eserinde, oyundan Mangola olarak bahsedilmektedir.
1747, Moeurs et Usages des Turcs (Türkler'in Gelenek ve Alışkanlıkları), Jean Antoine Guer
İngiltere'de ise 1860 başlarında Mangola yeni bir oyun olarak tanıtılmış ve Jaques şirketi tarafından yayımlanmıştır.
Harem'de mangala oynayan cariyeler, Francesco Guardi
Bugün Türkiye'de klasik mangala oyun kuralları biliniyor. Ayrıca Anadolu'da oynanan farklı mangala türevleri de bulunmaktadır:
Sırasıyla Doğu Akdeniz dolaylarında, Mersin, Kanlı Divane'de ve Gaziantep Kalesi'nde bulunan mangala kayaları.
Erzurum'daki Pıç, Safranbolu'daki Altıev, Ilgın'daki Meneli Taş, vb. Bütün unutulmuşluğuna rağmen dünyadaki en zengin mangala oyun çeşitliliği Türkiye’de ve Türk Dünyası’ndadır.
Taş kazanmak için rakibin taşlarını çift yapma kuralı Türk inanç ve devlet sistemi tarihindeki ikili anlayışı sembolize etmekte ve Türklerin geleneksel dünya görüşüne uygun düşmektedir. Eski Türklerin göğü baba, yeri ana olarak kabul etmesini; Türk devlet sistemindeki töles-sol ve tardus-sağ ile idare yapıdaki yabgu ve şad sistemi gibi çiftleri bu duruma örnek gösterebiliriz.
Yakın geçmişte Nokia telefonlarda farklı bir versiyonu mevcuttu.
Temini çok kolay olan oyun malzemeleriyle Mangala Oyunu'nun kuralları şu şekilde:
Mangala iki kişi ve 48 taş ile oynanır. Oyun tahtası üzerinde karşılıklı 6'şar adet olmak üzere 12 küçük kuyu ve her oyuncunun taşlarını toplayacağı birer büyük hazine bölmesi bulunmaktadır.
Oyuncular 48 taşı her bir kuyuya 4'er adet olmak üzere dağıtırlar. Oyunda her oyuncunun önünde bulunan yan yana 6 küçük kuyu, o oyuncunun bölgesidir. Oyun sonunda hazinesinde en çok taşı toplayan oyuncu oyun setini kazanmış olur. Oyuna kura ile başlanır.
Oyunda 4 ana temel kural vardır.
1. TEMEL KURAL: Oyuna başlayan oyuncu kendi bölgesinde bulunan istediği kuyudan 4 adet taşı alır. Bir adet taşı aldığı kuyuya bırakıp sağa doğru her bir kuyuya birer adet taş bırakarak elindeki taşlar bitene kadar dağıtır. Elindeki son taş hazinesine denk gelirse, oyuncu tekrar oynama hakkına sahip olur.
Oyuncunun kuyusunda tek taş varsa, sırası geldiğinde bu taşı sağındaki kuyuya taşıyabilir. Hamle sırası rakibine geçer.
2. TEMEL KURAL: Hamle sırası gelen oyuncu kendi kuyusundan aldığı taşları dağıtırken elinde taş kaldıysa, rakibinin bölgesindeki kuyulara da taş bırakmaya devam eder. Oyuncunun elindeki son taş, rakibinin bölgesinde denk geldiği kuyudaki taşların sayısını çift sayı yaparsa (2, 4, 6, 8 gibi) oyuncu bu kuyuda yer alan tüm taşların sahibi olur ve onları kendi hazinesine koyar. Hamle sırası rakibine geçer.
3. TEMEL KURAL: Oyuncu taşları dağıtırken elinde kalan son taş, yine kendi bölgesinde yer alan boş bir kuyuya denk gelirse ve eğer boş kuyusunun karşısındaki kuyuda da rakibine ait taş varsa, hem rakibinin kuyusundaki taşları alır, hem de kendi boş kuyusuna bıraktığı taşı alıp hazinesine koyar. Hamle sırası rakibine geçer.
4. TEMEL KURAL: Oyunculardan herhangi birinin bölgesinde yer alan taşlar bittiğinde oyun seti biter. Oyunda kendi bölgesinde taşları ilk biten oyuncu, rakibinin bölgesinde bulunan tüm taşları da kazanır. Dolayısıyla, oyunun dinamiği son ana kadar hiç düşmez.
5 set olarak oynanır. Oyunu kazanan oyuncu (1) puan, kaybeden (0) puan ve berabere bitiren oyuncular yarım (0,5) puan alır.
Alternatif Oyun Şekli (Kale Kuralı)
Sadece taşları dağıtırken hazineye taş bırakma hariç 1 ve 2. temel kural 'kale kurallı' oyunda aynen geçerlidir. 3. ve 4. temel kural 'kale kurallı' oyunda uygulanmaz.
Onun yerine;
Oyuncu elinde bulunan taşları dağıtırken elindeki son taş, rakibinin bölgesinde denk geldiği kuyudaki taşların sayısını 3 yaparsa o kuyu oyuncunun kalesi olur. Kaleyi belirlemek için farklı renkte taşlar kullanılır. Oyuncu ileride rakibi ve kendisi tarafından bu kuyuya koyulacak tüm taşların sahibi olur. Oyuncular 6 nolu kuyuya kale kuramaz. Bir sette her oyuncu sadece bir kez kale kurabilir.
Oyunculardan herhangi birinin önünde bulunan kuyularda taş kalmadığı zaman oyun sona erer. Önünde ki kuyularda taş kalan oyuncu bu taşları kendi hazinesine koyar. Hazinelerde bulunan taşlar sayılır ve fazla taş sahibi oyuncu oyunu kazanır.
Yorum Yazın
Milli oyunumuz da varmış iyi :D
Çocukluğumda köyde oynardık. Adı da "Emen" di
Yani işinize karışmak gibi olmasın ama 4000 yıl önce "Türk" diye bir şey yoktu bro.. Hani.. Bilin de..
Abi adına Türk denmiyorsa nasıl vardı oluyor? Soyun geldiği noktadan bahsediyorsan evet bir soya dayanıyor ama buna "Türk" demesek de olur diyorum. Neyin Ma... Devamını Gör