‘Biraz’ Değer Kaybetmiş: Geçmişteki 1 Liranın Bugünkü Satın Alma Gücü Hesaplaması
Enflasyon, vergiler, dolardaki yükseliş vs derken, hepimiz parada bir değer kaybı olduğunun bir şekilde farkındayız. Hatta bunlara da gerek yok; zorunlu harcamalarımızı karşılamakta birkaç sene öncesine göre zorlanıp zorlanmadığımıza dair kendi evlerimize ait veriler bile yeterli.
Ama gerçekten aslında paranın satın alma gücünün ne kadar düştüğünün bilincinde değiliz. İşte bunu merak ettik ve yıllara göre hesaplamasını yapalım dedik; açıkçası gözümüzün feri gitti :(
Öncelikle en özet biçimiyle enflasyon, ‘fiyatlardaki sürekli ve hissedilir artış’ anlamına gelir.
Örnek verelim; almak isteğimiz ekmek veya konut veya araba; şu an 5 yıl öncesine göre daha pahalı ise, bunun nedeni enflasyondur.
Enflasyon, elimizdeki 1 TL ile önceki döneme göre daha az mal ve hizmet almamıza yol açar, kısaca satın alma gücünü düşürür.
Bu arada her ne kadar tüketici için nahoş bir durum olsa da, her ülke ekonominin sağlığı açısından bir miktar enflasyona ihtiyaç duyar. Enflasyon uzun ve elbette uzmanlık gerektiren bir konu. Biz şimdilik özet olarak bakalım.
Enflasyon hesaplanırken göz önüne alınan üç temel gösterge var; hepimiz duyarız isimlerini.
TÜFE (Tüketici Fiyat Endeksi): Tüketim malları veya hizmetlerindeki (benzin, gıda, giyim, otomobil gibi) fiyatın tüketici cephesinden bakıldığında değişimi
TEFE (Toptan Eşya Fiyatları Endeksi): Fiyat artışına maliyet cephesinden bakış
ÜFE (Üretici Fiyat Endeksi): Bu da fiyat artışına üretici cephesinden bakış
Yani biz sıradan vatandaşı ilgilendiren, TÜFE'ye göre yapılan hesaplama.
Türkiye'nin son 10 yıldaki enflasyon oranları şöyle:
Bunlar TÜİK'in açıkladığı yıllık ortalama enflasyon rakamları. (Dediğimiz gibi, TÜFE'ye göre söylüyoruz.)
Buna göre, dönelim konumuza: Geçmişteki 1 liranın bugünkü değeri nedir ve nasıl hesaplarız?
Ya da şöyle söyleyelim:
- Diyelim 2010 yılında 2.000 TL maaş alıyordunuz.
- Yıl 2016 ve siz şu an 3.000 TL maaş alıyorsunuz.
Maaşınız arttı değil mi? Tabii ki evet; ama aynı zamanda pek değil. Çünkü bakalım aslında alım gücünüz ne kadar düşmüş.
(NOT: Hem düz hesap 10 yıl olsun diye, hem de 2005'te paradan 6 sıfır atıldığı için hesap yaparken kafamız karışmasın diye, daha önceki yılları aşağıdaki tabloya almadık.)
Hesaplaması çok basit! Buyrun çarpım tablosuna!
Yapmanız gereken şey epey kolay:
Diyelim 2008 yılının Ocak ayındaki 2.000 liranın, 2016 yılının Ocak ayındaki değerini bulacağız. Tabloda ilgili yıl ve aya karşılık gelen değerlere göre,
- 2008 Ocak'la çarp: 2.000 x 2,7887 = 5.577,4 TL
- 2016 Ocak'a böl: 5.577,4 / 1,5079 = 3,698,79 TL
Yani 2008 yılındaki 2.000 liranın bugünkü değeri yaklaşık 3.700 lira. Bu ne demek?
Bu şu demek: 2008 yılında 2.000 lirayla satın alabildiğiniz şey için, bugün 3.700 liraya ihtiyacınız var.
Paranızın alım gücü, 8 yılda yaklaşık %86 düşmüş.
Ya da başka bir örnek verelim: 2006 yılındaki 1 lira, bugün ne kadar ediyor?
Ekim verilerine göre 2006 ve 2016'yı hesaplayalım:
- 1 x 3,1077 = 3,1077
- 3,1077 / 1,4400 = 2,16 TL
Yani aslında 2006'nın 1 lirası, bugünün 2,16 lirasına eşit. Alım gücü kaybı %116.
Bu hesaplamayı, Merkez Bankası'nın şu modülünden otomatik olarak da yaptırabilirsiniz:
Linki şurada.
Bu şekilde herhangi bir ay ve yıl için paranın değerini diğer yıl ve aylarla kıyaslayabilirsiniz.
Hemen bir not verelim; yukarıdaki tablo ile (TÜİK verileri) TCMB modülü arasında, hesaplamada ufak tefek data farklılıkları mevcut. O yüzden bire bir olarak aynı rakamı bulmayacaksınız. Ama birbirlerine çok yakın sonuçlar çıkacak.
Ve en baştaki örneğimize geri dönerek bitirelim:
Ne demiştik? Diyelim 2010 yılında 2.000 TL maaş alıyordunuz. Yıl 2016 ve siz şu an 3.000 TL maaş alıyorsunuz.
Kasım ayı hesaplaması:
- 2.000 x 2,2293 = 4.458,6
- 4.458,6 / 1,000 = 4.458,6 TL
Yani 2010 yılındaki 2.000 liralık maaşınız, bugünün yaklaşık 4.500 lirasına denk geliyor. O zaman 2.000 liraya satın aldığınız şey için, şu an size 4.500 lira gerek.
Ama sizin maaşınız 3.000 liraya 'yükseldi'.
'Enflasyon oranında zam' diye bir şey var biliyorsunuz; kimi kurum ve kuruluşlarda bu şekilde uygulanır. Diyelim maaşınız enflasyona karşılık gelebilecek kadar arttı (ki genelde o kadar artmaz). Ama anca enflasyon farkını karşılamaya yetiyorsa, hakikaten o zamma 'artmak' diyebilir miyiz?
Gerçekten, şu durumda maaşlarımız artmış mı oluyor?
Yorum Yazın
Onedio çok bozuldu. Eskiden ne güzel seksi galeriler olurdu. Şimdi ak trollerin bile anlayabileceği fakat yalakalıktan ve din sömürüsünden ödün vermemek için... Devamını Gör
Çok teşekkür ederiz, ancak söylemek lazım; bu yalnızca şimdiki iktidarla ilgili bir durum değil. Öncesinde de çok farklı olamadı. 10 yıldan geriye giden veri... Devamını Gör
Lan olum akapelilere bu tarz bilimsel verilerle gelmeyin. Error verirler Allah korusun. Onlara göre ekhonimimiz şahane çoh şükür. Tivi de bakhanımız dedi bir... Devamını Gör
Onedio'da gördüğüm en kaliteli ve özen gösterildiği belli olan içerik budur. Elinize sağlık.