14 Adımda Dinamitin ve Nobel Ödülleri'nin Mucidi Olan Alfred Nobel'in Hayatı
Son günlerde Aziz Sancar'ın kimya dalında Nobel Ödülü almasıyla birlikte gündem olan Nobel Ödülleri'nin mucidi, Alfred Nobel'i pek yakından tanıdığımız söylenemez. Farklı bir kişilik, dinamitin mucidi ve büyük bir servetin sahibi olan Alfred Nobel, ilginç yaşantısıyla tanınması gereken kişilerden..
1. Alfred Nobel, 21 Ekim 1833 tarihinde varlıklı bir ailenin üçüncü çocuğu olarak Stockholm'de dünyaya geldi.
Varlıklı bir ailenin çocuğu olarak dünyaya gelen Nobel'in ailesi, iş hayatında sıkıntılar yaşamaya başladı. Alfred'in babası Immanuel Nobel'in ticari mallarını taşıyan gemisinin batması, ailenin iflas etmesine neden oldu. Yaşanan bu olay sonrasında Alfred Nobel'in kardeşleri Ludvig ve Robert, sokaklarda kibrit satarak ailenin geçimine destek olmaya çalışıyordu.
2. Baba Immanuel Nobel, Alfred henüz 4 yaşındayken Stokholm'den Finlandiya'ya taşındı. Fakat burada da ticari açıdan istediği geliri elde edemedi.
Tarihler 1842'yi gösterdiğinde ise Baba Nobel, Finlandiya'dan Rusya'nın St. Petersburg şehrine taşınmaya karar verdi. Burada ufak bir atölye açan Immanuel, ilgi alanı olan mayınlar üzerine çalışmaya başladı. Anne Nobel ise ufak bir bakkal dükkanı işletti. Kurduğu atölye ile yeniden büyük bir iş adamı olan baba Nobel, Kırım Savaşı sırasında Rusya'nın mayın siparişlerini karşılamaya başladı. Ve kısa sürede büyük gelirler elde etti.
3. Yeniden varlıklı bir ailenin çocuğu olan Alfred ise özel öğretmenler tarafından eğitildi. Babası, Alfred'in fizik ve kimya alanında kendisini geliştirmesini istiyordu.
Fakat Alfred, edebiyat, şiir, dil bilgisi gibi alanlara büyük bir ilgi duymaktaydı ve 17 yaşına geldiğinde İsveççe, Fransızca, Almanca, Rusça ve İngilizce'yi akıcı şekilde konuşuyordu.
4. Edebiyata olan ilgisinin azalması ve kimya alanına yönelmesi için Immanuel Nobel, Alfred'i iki senelik kimya eğitimi için yurt dışına gönderdi.
İki yıl boyunca kimya eğitimi için ABD, Fransa, Almanya ve İsveç'te bulunan Alfred, Paris'teyken ünlü kimyager T. J. Pelouze'nin laboratuvarında çalıştı. Burada karşılaştığı nitrogliserinin mucidi Ascanio Sobrero ile birlikte patlayıcı maddeler üzerine araştırmalar yapmaya başladı.
5. Alfred Nobel'e göre nitrogliserin basınç ve sıcaklık etkisiyle kolay bir şekilde patlıyordu. Bu durum nitrogliserinin pratik kullanımını sınırlandırmakla kalmıyor, can kayıplarına da neden oluyordu.
Ve bu sorunu çözmek için gece gündüz çalışmaya başladı. Çalışmaları sırasında ailesi tarafından Rusya'ya geri dönmesi söylenen Alfred, çalışmalarına bir süre Rusya'da babasıyla birlikte devam etti. Fakat Kırım Savaşı'nın sona ermesi artık silah siparişi alamayan baba Immanuel Nobel'in işlerinin bozulmasına neden oldu. İşleri bozulan ve iflas eden aile tekrar Stokholm'e geri döndü. Ludvig ve Robert ise Rusya'da kaldı.
6. Burada çalışmalarına devam eden Nobel'in, 1864 yılındaki çalışmaları sırasında yaşanan patlama, kız kardeşi Emily'nin hayatını kaybetmesiyle sonuçlandı.
Kız kardeşi Emil'in yanı sıra, patlamada 4 kişi daha hayatını kaybetti. Ve Alfred Nobel'in Stockholm sınırları içinde patlayıcı üzerine çalışması yasaklandı. Çalışmaları sırasında kız kardeşinin hayatını kaybetmesine neden olan Alfred, araştırmalarını sonlandırmak yerine inatla ortaya bir şeyler çıkarmak için çalışmalarına devam etti.
7. Nitrogliserinin pratik kullanımı için yaptığı çalışmaları sonuç veren Alfred, 1864'te dinamit barutunu bulmayı başardı.
Bu buluşuyla birlikte, nitrogliserini artık kontrol edilebilir bir patlayıcı olarak dünyaya sunulmuş oldu. Kontrol edilemeyen ve birçok insanın ölümüne neden olan nitrogliserin, Nobel sayesinde kontrol edilebilir bir hale gelmişti.
8. Dinamitin patentini alan Alfred, çalışmalarına devam etti. İlerleyen senelerde balistit adını verdiği yeni bir barut türü buldu.
1879'da ise Paris'teki laboratuvarında dumansız barut adını verdiği itici barutu keşfetti.. Bu keşiflerle birlikte madencilik alanında büyük bir gelişim yaşandı. Dinamit ile patlatılan maden yatakları daha verimli olmaya başladı ve madenlerin bulunması işlemi çok daha kolay şekilde sağlandı.
9. Alfred Nobel dinamitle, barutla ilgili araştırmalarına devam ederken, Rusya'da kalan kardeşleri Ludvig ve Robert ise dinamit sayesinde petrol yataklarını kolayca keşfetti.
Keşifler sayesinde Kafkaslarda bulunan birçok petrol yatağı, Ludvig ve Robert tarafından işletildi. Bu petrol yatakları sayesinde Nobel ailesi büyük kazançlar elde etti.
10. Sadece petrol yatakları değil, Alfred Nobel'in 20 farklı ülkede kurduğu 100'e yakın şirketi de büyük kazançlar elde ediyordu.
Bu şirketlerin birçoğu, silah ve patlayıcı üzerine kurulan şirketler olarak biliniyordu. Birçok ülkenin silah ve patlayıcı ihtiyacı, Alfred Nobel'in kurduğu şirketler tarafından sağlandı.
11. 1888 tarihinde kardeşi Ludvig'in hayatını kaybetmesi, Alfred Nobel için dönüm noktası oldu. Bu olay sonrasında Fransız gazetelerinde 'Ölüm taciri, öldü!' manşeti atılmıştı.
Fransız gazeteleri Ludvig'in ölümünü, Alfred Nobel öldü diye sunmuşlardı. Ortada büyük bir yanlışlık olsa da, Alfred Nobel'in öldükten sonra bu şekilde anılacak olması, Nobel'i büyük bir hayal kırıklığına uğrattı. Gazetede; 'İnsanları hiç olmadığı kadar hızlıca öldürmenin yollarını bularak zengin olan Dr. Alfred Nobel, dün öldü.' yazıyordu.
12. Patlayıcı imalatı üzerine birçok şirketi bulunan Alfred Nobel, buluşlarının insanların ölümüne neden olması ve savaşlarda kullanılması nedeniyle büyük bir üzüntü içine girmişti.
Genel olarak düşünceli haliyle tanınan Alfred, dinamit ile ilgili şunları söylüyordu;
Dinamiti bulan adamı -beni- barış dostu olarak görenler benimle alay edeceklerdir. Varsın öyle olsun.. Madem insan aklını dinlemiyor, öyleyse o kadar korkunç bir öldürme aracı bulunmalı ki, insanlık korku ve korunma içgüdüsü ile barışı seçsin.
13. Hiç evlenmeyen Alfred Nobel, öldükten sonra 'Ölüm taciri' olarak anılmak istemediğinden dolayı servetini oluşturduğu Nobel Vakfı'na bağışladı.
Alfred Nobel'in serveti, Nobel Vakfı aracılığıyla insanlığa en büyük hizmeti sağlayan eden kişilere 'tıp, edebiyat, fizik, kimya ve barış' alanında her sene dağıtılacaktı.
14. Toplamda 355 patenti bulunan Alfred Bernard Nobel, 10 Aralık 1896'da İtalya'da hayatını kaybetti. Vasiyeti üzerine her 10 Aralık'ta Nobel Ödülleri sahiplerine teslim ediliyor.
Vasiyeti;
Ardımdan bıraktığım gayrimenkul ve servetimin tamamı, aşağıdaki şekilde dağıtılacaktır. Kapital, emniyetli bir şekilde fon'da toplanmalıdır. Bu fon'un geliri her yıl insanlığa en büyük hizmeti yapan kişilere dağıtılmalıdır. Bu gelir beş ana bölüme ayrılmalı ve aşağıdaki şekilde dağıtılmalıdır. Bir kısım fizik sahasında en büyük keşfi yapan kişiye verilmelidir. Bir kısım kimya sahasında en büyük keşfi yapan kişiye verilmelidir. Bir kısmı fizyoloji ya da tıp alanında en büyük keşfi yapan kişiye verilmelidir. Bir kısım edebiyat sahasında en büyük eseri yazan kişiye verilmelidir. Bir kısım milletlerarası barış ve kardeşlik için en büyük çalışmayı yapan kişiye verilmelidir. Fizik ve kimya konusundaki keşifler, İsveç ilim konseyince değerlendirilmelidir. Tıp konusundaki çalışmalar Stockholm'deki Caroline Enstitüsü tarafından değerlendirilmelidir. Edebiyat ve barış konusundaki mükafatlar Norveç parlementosu tarafından seçilen beş kişilik bir heyet tarafından değerlendirilmelidir. En büyük ve kesin arzum mükafatlar adaylara dağıtılırken kesinlikle milliyet ayrımı yapılmamasıdır. En mühimi, mükafatı alacak şahıs bir İskandinavyalı da olabilir, olmayabilir de.
27 Kasım 1895, Alfred Bernard Nobel...
