YERYÜZÜNDE KAPİTALİZME KARŞI KOYABİLMİŞ TEK PARA ''SCHWUNDGELD''
1930 yılındaki büyük ekonomik krizinden sonra bugünkü Batı Avusturya'da Wörgl belediye reisi Unterguggenberger belediyenin borç faizlerinin 1.3 milyon Şiline dayanması üzerine duruma isyan eder ve belediye adına piyasaya 'biriktirilemeyen/faiz alınamayan cinsinden para' sürmeye karar verir.Orijinal adı:''Schwwundgeld''
'Schwundgeld' çalışma prensibi
1929 yılında yükselen deflasyon krizi yüzünden,paranın değeri her geçen gün yükselmekte bu nedenle herkes parasını elinde tutmakta ve harcamamaktadır.Piyasada para bulmak zorlaşmıştır,çünkü paralar yastık altındadır.Yalnız Wörgl'de geçen bu yeni para sadece ürün/hizmet değiş tokuş için kullanılacaktır.Yeni para(1'lik,5'lik ve 10'luk banknotlar halinde toplam 1600 Şilin basılmıştır)her yıl otomatikmen yüzde 12 değer yitirecektir.Bu yüzden elinde yeni paradan bulunduranlar parayı aynı değerde tutabilmek için belediyeye ellerindeki paranın yüzde 1 değeri kadar tutarı her ay ödemek zorundadır.Belediye ödemeyi yapanların paraları üzerine özel bir 'ödedi'fişi yapıştırır ve işte belediyenin kaderi burada değişmeye başlar.Yeni para durdukça değer kaybettiğinden yastık altında kalmayıp ekonomide sürekli dönmek zorundadır.
WÖRGL DENEYİ
Demiryolu çalışanı sosyal demokrat Michael Unterguggenber 1931'de belediye başkanlığına geldiğinde durum çok kötüydü.Nüfusun giderek artan bir kısmı işsizlikten etkilendi.Selüloz fabrikası kapatıldı,çimento sanayi üretimi kesildi ve Avusturya Federal Demiryolları bir çok çalışanını görevden aldı.Yüksek işsizlik oranı,belediye vergilerinde ciddi bir düşüşe sebep oldu.Çok sayıda küçük iş adamı,Wörgl halkının alım gücünün azalmasından ve halkın belediyeye olan vergi borçlarından etkilendi.Belediye başkanlığına başlamadan önce kendisi zaten Schwundgeld kavramını tanıdı.O iktidara geldiğinde bu planı denemeye karar verdi.
BÜYÜK BAŞARI HİKAYESİ
Hızlı bir dolaşımı teşvik etmek için iş gücü belgeleri Schwundgeld olarak tasarlandı ve belediyeye olan vergi borçlarını ödemek için araç kabul edildi.Topluluk bir işçiye bir şilin öder, işçi daha sonra bu şilinle bir kahve alır,kafe sahibi onunla şeker faturasını öder ve benzeri amortismanın bir sonucu olarak hızlı dolaşım sayesinde büyük canlanma olur.Köprü inşası gibi yatırımlar altyapıdaki iyileştirmeler hızla gerçekleşir ve 'Wörgl Mucizesi' yurtdışında bile herkesin dudaklarındadır.Dünyanın dört bir yanından gelen gazeteciler sistemin nasıl çalıştığını kendileri görmek için Wörgl'e gider. Küçük kasaba sanal bir turizm patlamasına tanık olur.
BÜYÜK BİR SOSYAL DENEY SONLANIYOR
Ocak 1933'de Devlet Bankası 'banknotlar' konusunu durdurmak için adımlar attı.Belediye başkanı başarılı düzenini kurtarmak için bütün yargı mazeretlerinin üstesinden geldi ama devletin iktidar iddiasına karşı şansı yoktu.Schwundgeld parası Yüksek İdare Mahkemesi tarafından yasadışı ilan edildi.Hakim yalnızca bu paranın yasallığını değerlendirmekle yükümlü olduğunu açıkça belirtti;ekonomik açıdan haklı olup olmadığı konusundaki soruyu değerlendirmedi.
Bu karardan sonra Unterguggenberger, devlet sabotajına karşı:''Planımın sonunda yasaklanacağını umuyordum!Yine de yaptım çünkü dünyaya mümkün olduğunu göstermek istedim!Hem kendime hem de dünyaya kanıtladım!Şimdi bu iç görünün halkın zihininde olgunlaşması gerekiyor.''
Yorum Yazın